Evrim Düşüncesi Açısından Ruhun İmkânı

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 25, 1 - 30, 15.01.2024

Samet Yahya Bal , Berat Sarıkaya

https://doi.org/10.53683/gifad.1364585

Öz

Din-bilim ilişkisi ve çatışmasına en çok konu olan, tabiatın ve insanın varoşuna dair meseleler arasında belki de en önemlisi evrimdir. Geniş bir anlam haritası bulunan evrim kavramı, dini açıdan daha çok modern biyolojik evrim teorisi bağlamında ele alınmaktadır. Evrim teorisinin İslam inancının temel öğretileriyle uyumlu olup olmadığı hâlen tartışılmakta olan bir meseledir. Ateist evrimciler evrim teorisini Tanrı’nın yaratmasına bir alternatif olarak görüp itiraz ederken, teistik evrim savunucuları ise yaratılış ile evrim teorisinin uyumlu olduğunu ve evrimin Tanrı’nın bir yaratma modeline işaret ettiğini ileri sürmektedirler. Ateistik evrim düşüncesi, evrimsel süreç içerisinde organik yapının değişim ve dönüşümünü kabul ederken ruhsal cevherin bu sürece dâhil olmadığı fikrini benimsemektedir. Bu çalışma daha çok evrim düşüncesinin kabulü hâlinde ruhsal gerçeklik ve ruh cevherinin inkâr edilmesinin gerekmediği meselesi üzerinde durarak ruhu kabul etmenin evrim teorisiyle çelişen bir yönünün olmadığını bilakis evrimsel süreçteki birtakım boşluk ve ontolojik sıçramaların ruhun kabulüyle birlikte daha da anlam kazanacağını vurgulamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelam , Tanrı , İslam , Ruh , Evrim

The Possibility of the Spirit in Terms of Evolutionary Thought

Öz

Perhaps the most important one among the issues related to the relationship and conflict between religion and science, and the existence of nature and human beings, is evolution. The concept of evolution, which has a wide semantic map, is considered in the context of the modern biological evolution theory, rather than from a religious point of view. Whether the theory of evolution is compatible with the basic teachings of the Islamic faith is still a matter of debate. While atheist evolutionists object to the theory of evolution by seeing it as an alternative to God's creation, theistic evolutionists argue that creation and the theory of evolution are compatible, and that evolution points to a model of God's creation. The idea of atheistic evolution recognizes the organic structure's change and transformation in the evolutionary process but excludes spiritual essence from this process. This study focuses on the issue that there is no need to deny spiritual reality and soul substance if the idea of evolution is accepted, and aims to emphasize that accepting the soul does not contradict the theory of evolution, on the contrary, some gaps and ontological leaps in the evolutionary process will gain more meaning with the acceptance of the soul.

Anahtar Kelimeler

Theology , God , Islam , Soul , Evolution

Kaynakça

• Altındaş, Mücteba. Yeni İlm-i Kelâm Dönemine Bir Katkı: Ömer Nasuhi Bilmen ’in Din Karşıtı Akımları Eleştirisi. Kocatepe İslami İlimler Dergisi 4/2 (2021), 435-458.
• Bal, Samet Yahya. Ruha Yeni Bir Yaklaşım Psikonsal Töz. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2023.
• Bayrakdar, Mehmet. İslam’da Evrimci Yaratılış Teorisi. Ankara: Otto Yayınları, 2018.
• Bayrakdar, Mehmet “Tekâmül Nazariyesi” TDV İslam Ansiklopedisi. 40/337-339. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Bowler, Peter J., Evolution: The History of an Idea. Berkeley. Los Angeles and London: University of California Press, 1984.
• Browne, Janet. Türlerin Kökeni: Charles Darwin. çev. Orhan Düz. İstanbul: Versus Kitap, 2008.
• Cann, Rebecca L., Mark Stoneking, and Allan C. Wilson. “Mitochondrial DNA and human evolution” Nature 325/6099 (1987), 31-36.
• Chardin, Pierre Teilhard De. Future of Man, çev. Norman Denny. USA: Image Books/Doubleday, 2004.
• Cisr, Hüseyin. Risâle-i Hamidiyye. çev. Manastırlı İsmail Hakkı. İstanbul: Ravza Yayınları, 2022.
• Clark, Kelly James. Bilim Ve/Veya Din. çev. Enis Doko-İbrahim Akbudak. İstanbul: Destek Yayınları, 2019.
• Collingwood, Robin G. Doğa Tasarımı. çev. Kurtuluş Dinçer. Ankara: İmge Kitabevi, 1999.
• Collins, Francis S. Tanrı’nın Dili: Bilim Tanrı İnancıyla Uzlaşabilir mi?. çev. Harutyun Parlak. İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
• Dalkılıç, Mehmet. İslam Mezheplerinde Ruh. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Darwin, Charles. Personal Communication. Cambridge: Cambridge University Press, 1879.
• Dawkins, Richard. Gen Bencildir. çev. Asuman Ü. Müftüoğlu. Ankara: Tübitak Yayınları, 2004.
• Darwin, Charles. Türlerin Kökeni. çev. Bahar Kılıç. İstanbul: Alfa Bilim, 2022.
• Dembski, William A. “Intelligent Design as a Theory of Information.” Intelligent Design Creationism and Its Critics. Robert T. Pennock (ed.). 553-574. Massachusetts Institute of Technology: A Bradford Book, 2001.
• Doko, Enis. “İslam ve Evrim: Bir Savunma”. Din ve Bilim Açısından Yaratılış, ed. Mehmet Bulgen-Enis Doko. İstanbul: İFAV Yayınları, 2022.
• Duralı, Teoman. Canlılar Sorununa Giriş. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1987.
• Etöz, Abdülkadir “Evrimin Tesadüfüne Karşı Mantık ve Ruhçu Görüş”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/3 ( 1990), 410-423.
• Futuyma, Douglas and Kirkpatrick, Mark. Evolution. New York: Oxford University Press, 2018.
• Gibbons, Ann. “Y chromosome shows that Adam was an African”. Science 278/5339 (1997), 804-805.
• Gibbons, Ann. “Calibrating the mitochondrial clock”. Science 279/5347 (1998), 28-29.
• Günaltay, M. Şemsettin. Felsefe-i Ûlâ: İsbât-ı Vacib ve Ruh Nazariyeleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 1994.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b Muhammed. Kitâbü’l-İber ve Divanü’l-Mübtede ve’l-Haber fî Eyyami’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve Men Asarahum min Zevi’s-Sultani’l-Ekber. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1988.
• İsfahânî, Râgıb. Mutluluğun Kazanılması. çev. Lütfü Doğan. Ankara: Fatih Gençlik Vakfı Yayınları, 1974.
• Jablonka, Eva & J. Lamb, Marion. Evrimin Dört Boyutu: Yaşam Tarihinde Genetik, Epigenetik, Davranışsal ve Simgesel Değişimler. çev. Mehmet Doğan. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2013.
• Karaçay, Bahri. Yaşamın Sırrı DNA. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Yayınları, 2013.
• Karslı, İbrahim Hilmi. “Kur’an’ın Bilimsel Tefsiri Üzerine Bazı Mülahazalar”. Diyanet İlmi Dergi 46/3 (2010), 79-94.
• Kasap, Halil (ed.). Tıbbi Biyoloji ve Genetik. Ankara: Akademisyen Kitapevi, 2020.
• Kellog, Winthrop N. “Humanizing the ape”. Psychological Review 38/2 (1931), 160-176.
• Kur'ân Yolu Meâli. çev. Hayrettin Karaman-Mustafa Çağrıcı-İbrahim Kâfi Dönmez-Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Lewin, Roger. Modern İnsanın Kökeni. çev. Nurdan Sosysal. İstanbul: Say Yayınları, 2018.
• Lipton, Bruce H. İnancın Biyolojisi, çev. Burcu Ünlütabak. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık, 2020.
• Malik, Shoaib Ahmed. Islam and Evolution: Al-Ghazâlî and The Modern Evolutionary Paradigm. New York: Routledge, 2021.
• Morrison, A. Cressy. İnsan, Kâinat ve Ötesi, çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1980.
• Mukherjee, Sıddhartha. GEN. çev. Cem Duran. İstanbul: Domingo Yayınları, 2018.
• Okçu, Abdulmecit. “Kur’an ve Evrim Açısından Canlıların Oluşumu”, EKEV Akademi Dergisi, 17/56 (2013), 151-177. Özgökman, Fatih. Tanrı ve Evrim. Ankara. Elis Yayınları, 2013.
• Özgökman, Fatih. Teleolojik Delil ve Evrim Teorisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Ridley, Matt. Gen Çeviktir. çev. Mehmet Doğan. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2019.
• Sami, Şemsettin. İnsan. İstanbul: Mihran Matbaası, 1879.
• Sarmış, İbrahim. Kur’an’a Göre İnsan’ın Yaratılması ve Çoğalması. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2016.
• Sober, Elliot. “Evolution without Naturalism”. Oxford Studies in Philosophy of Religion, ed. Jonathan Kvanvig. New York: Oxford University Press, 2011.
• Soysal, Esra Kartal. Gen Ötesi-İnsan Sonrası. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
• Stefoff, Rebecca. Charles Darwin. çev. İnci Kalınyazgan. Ankara: Tübitak Yayınları, 2000.
• Swinburne, Richard. The Evolution of the Soul. New York: Oxford University Press, 1997.
• Tahsin, Hoca. Tarih-i Tekvin yahud Hilkat. İstanbul: Artın Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1892.
• Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi: Ruh, Beyin ve Akıl Üçgeninde İnsanoğlu. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Taslaman, Caner. “Bedenin ve Ruhun İki Ayrı Cevher Olup Olmadığı Sorununa Karşı Telolojik Agnostik Tavır”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 33 (2007/2), 41-68.
• Taslaman, Caner. Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2021.
• Tehânevi, Muhammed b. A’lâ b. Ali Hâmid el-Fârûkî. Keşşâf-ü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. Cilt 2. thk. Ali Dahruc. Beyrut: Mektebet-ü Lübnan, 1996.
• Yakıt, İsmail. “İbn Sînâ’da İnsan Ruhunun Evrimi ve Modern Biyolojik Düşünceye Katkısı” Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu. Ankara: Başkanlık Basımevi, (1984), 284-295.
• Yaran, Cafer Sadık. Din ve Bilim: Mitolojik ve İdeolojik Girdilerin Ötesindeki Uyuşma, çev. Halil İbrahim. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. Cilt 10. İstanbul: Yenda Yayıncılık, 1999.
• Wallace, Alfred Russel. Darwinism An Exposition Of The Theory Of Natural Selection With Some Of Its Applıcatıons. Macmillan And Co., New York: Macmillan And Co., 1889.
• Wallace, Douglas C., Katherine Garrison, and William C. Knowler. “Dramatic founder effects in Amerindian mitochondrial DNAs” American Journal of Physical Anthropology 68/2 (1985), 149-155.
• Wright, Robert. Nonzero: The Logic of Human Destiny. New York: Pantheon, 2000.