Ebeveynleri Boşanmış Çocuklarla Ebeveynleri Boşanmamış Çocukların Bazı Dini Davranışları ve Dini Motivasyonlarının Karşılaştırılması

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 18, 163 - 183, 15.07.2020

Çiğdem Gülmez , Mehmet Karadağ

Öz

Bu araştırmanın amacı ebeveynleri boşanmış çocuklarla ebeveynleri boşanmamış çocukların dini davranış sıklıklarını ve dini motivasyon düzeylerini karşılaştırmaktır. Araştırmanın yöntemi nicel, deseni ilişkisel taramadır. Araştırmanın çalışma grubunu Kastamonu İli Tosya İlçesinde orta okullarda okuyan 11-14 yaş aralığında 102 ebeveyni boşanmış çocuk, 102 ebeveyni boşanmamış çocuk oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanmasında kişisel bilgi formu ve Zwingmann vd. tarafından geliştirilen, ülkemizde psikometrik kontrolü Uysal, Işık ve Turan tarafından yapılan Münchner Motivasyonel Dindarlık Ölçeği ve namaz, oruç, Kur’an okuma gibi dini davranışları tespit etmek için tek maddeli sorular kullanılmıştır. Velileri boşanmış ve boşanmamış grupların motivasyonel dindarlık düzeylerini karşılaştırmak için Mann Whitney-U testi, dini davranış farklılıkları karşılaştırmak için Ki-kare analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda ortaya çıkan bazı önemli bulgular şunlardır: Oruç tutma, Kur’an okumayı bakımından ebeveynleri boşanmış olanlar aleyhine anlamlı şekilde farklılık ortaya çıkmıştır. Ayrıca ebeveynleri boşanmış çocukların dini motivasyon düzeyleri ebeveynleri birlikte olanlardan istatistiksel olarak anlamlı düzeyde düşük çıkmıştır. Ancak iki grubun erkekleri arasında Cuma namazı kılma sıklığı açısından farklılık görülmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Boşanma, Çocuk, Dini davranış, Dini motivasyon

Kaynakça

• Alkan, Ersoy Özmen. Parçalanmış Aile Modelindeki Öğrencilerin Başarı Durumları: Trabzon Örneği. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Alkış, Jale. Boşanmış ve Boşanmamış Aileye Sahip Ergenlerde Denetim Odağı ve Öfke İfade Tarzlarının Karşılaştırılması. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Altunbulak, Cesur - Aydoğan, İsmail. “İlköğretim İkinci Kademedeki Boşanmış ve Tam Aileye Sahip Öğrencilerin Okul Başarıları ve Okulda Karşılaştıkları Problemlerin İncelenmesi”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5/2 (2015), 75-102.
• Aral, Neriman - Başer, Figen. “Çocukların Kaygı Düzeylerinin Yaş, Cinsiyet, Sosyo-Ekonomik Düzey ve Ailenin Parçalanma Dururuma Göre İncelenmesi”. Eğitim ve Bilim 22 /110 (1998), 7-12.
• Aral, Neriman - Gursoy, Figen. “Boşanmamış ve Boşanmış Ebeveynlerin Çocuklarının Depresyon Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma”. Toplum ve Sosyal Hizmet 1 (2000), 18-28.
• Arıkan, Çiğdem. Yoksulluk, Evlilikte Geçimsizlik ve Boşanma. Ankara: Şafak Matbaası, 1992.
• Arifoğlu-Çamkuşu, Berna. Çocuklar İçin Boşanmaya Uyum Programı’nın Çocukların Boşanmaya Uyum, Kaygı ve Depresyon Düzeylerine Etkisi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Arslan, Erkan. Ebeveyni Boşanmış 14-18 Yaş Arası Öğrenciler ile Ebeveyni Birlikte Yaşayan 14-18 Yaş Arası Öğrencilerin Benlik Algılarının ve Kaygı Düzeylerinin Karşılaştırılması. İstanbul: Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Aslıhan, M. Neslihan. Parçalanmış ve Tam Aileye Sahip Çocukların Öz Saygı, Depresyon Düzeyi ve Akademik Başarılarının Yaş ve Cinsiyet Yönünden Karşılaştırılması. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Avşar, Emine. Boşanmış ve Boşanmamış Ailelerin Çocuklarının Aile Aidiyeti ve Psikolojik Sağlamlığının Karşılaştırılması. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Aydın, Okan-Baran, Gülen. "Ebeveynleri Boşanma Sürecinde Olan 9-12 Yaş Grubundaki Çocukların Boşanmaya Uyum Düzeylerinin İncelenmesi". Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi 1/1 (Mart 2012), 35-52. https://doi.org/10.1501/Asbd_0000000004
• Bee, Helen - Boyd, Denise. Çocuk Psikolojisi. çev. Okhan Gündüz, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
• Brody, Gene H. vd.. “Religion's Role in Organizing Family Relationships: Family Process in Rural, Two-Parent African American Families”. Journal of Marriage and Family 56/4 (1994), 878-888. https://doi.org/10.2307/353600
• Büyüköztürk, Şener vd.. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları, 11. Baskı, 2011.
• Candan-Aydoğan, Sibel. 12-14 Yaşlarında Bulunan Boşanmış ve Boşanmamış Aile Çocuklarının Yalnızlık Suçluluk ve Utanç Düzeylerinin İncelenmesi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Civitci, Nazmiye vd.. “Anne-Babası Boşanmış ve Boşanmamış Olan Ergenlerde Yalnızlık ve Yaşam Doyumu”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi 9/2 (2009), 493-525.
• Denton, M. Lundquist (2012). “Family Structure, Family Disruption and Profiles of Adolescent Religiosity”. Journal for the Scientific Study of Religion 51/1 (2012), 42–64.
• Ellison, Christopher vd.. “The Effects of Parental Marital Discord and Parental Divorce on The Religious and Spiritual Lives of Young Adults”. Social Science Research 40 (2011), 538-551.
• Er, Gökül. Anne Babası Boşanmış Ortaokul Öğrencilerinin Psikolojik Sağlamlığının Ailesel, Kişisel ve Sosyal Faktörlerle Modellenmesi. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Erkal, Cüneyit. Aile Parçalanmış Olan İlkokul, Ortaokul ve Lise Öğrencilerinin Çeşitli Değişkenlere Göre Okul Başarı Düzeylerinin İncelenmesi. Kocaeli: Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• EUROSTAT, Your Key to European Statistics. Households With Children in The EU. Erişim 29 Aralık 2019, https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/EDN-20190601-1.
• Fagan, Patrick F. - Churchill, Aaron. “The Effects of Divorce on Children”. Marriage and Religion Research Institute. Erişim 22 Mayıs 2019. https://www.frc.org/EF/EF12A22.pdf.
• Karakuş, Sedat. Anne-Babası Boşanmış ve Boşanmamış Çocukların Depresyon Düzeylerinin İncelenmesi ve Okul Başarısına Yansıması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2005.
• Kasuto, Mirey. Boşanmış Ailelerin Çocuklarının Boşanmamış Ailelerin Çocuklarına Göre Öz Saygı ve Ruh Sağlığı Değişkenlerinin İncelenmesi. İstanbul: Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Kırdök, Feray. Boşanmış ve Boşanmamış Ebeveyne Sahip Bireylerin Depresyon, Aleksitimi ve Öfke Düzeylerinin İlişkisi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Kline, Rex. Principles and Practice of Structural Equation Modeling. NY: Guilford Publication, 2005.
• Lawton, Leora. E. - Bures, Regina. “Parental Divorce and the "Switching" of Religious Identity”. Journal for the Scientific Study of Religion 40/1 (Mart, 2001), 99-111. https://doi.org/ 10.1111/0021-8294.00041
• Mahoney, Anette vd.. “Religion in the Home in the 1980s and 90s: A meta-Analytic Review and Conceptual Analysis of Religion, Marriage, and Parenting”. Journal of Family Psychology 15/4 (Aralık, 2001), 559-596. https://doi.org/10.1037//0893-3200.15.4.559
• Mahoney, Anette - Trakeshwar, Nalini. “Evlilikte ve Gündelik Hayat ve Aile Krizlerindeki Ebeveynlik Konusunda Dinin Rolü”. çev. F. Zeynep Belen, Din ve Maneviyat Psikolojisi Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. Eds. Raymond. F. Paloutzian- Crystal. L. Park, çev. ed. İhsan Çapcıoğlu-Ali Ayten, İstanbul: Phonenix, 361-397, 2005.
• Mehel, Feyzanur. Anne Babası Boşanmış ve Boşanmamış Ergenlerin Yaşamda Anlam, Öznel İyi Oluş Ve Benlik Saygısı Düzeylerinin Karşılaştırılması. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Memiş, Tuğba. Ebeveynleri Boşanmış ve Ebeveynlerden Birini Kaybetmiş Çocuklarda Depresyon ve Davranışsal Sorunlar. İstanbul: Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Özdal, Funda - Aral, Neriman. “Baba Yoksunu Olan ve Anne-Babasıyla Yaşayan Çocukların Kaygı Düzeylerinin İncelenmesi”. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi 6/2 (2005), 225-267.
• Serin, Nergiz B. - Öztürk, Sevda. “Anne-Babası Boşanmış 9–13 Yaşlarındaki Çocuklar ile Aynı Yaş Grubundaki Anne-Babası Boşanmamış Çocukların Benlik Saygısı ve Kaygı Düzeyleri”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) 8/2 (2007), 117-128.
• Serter, Gülden Ö. Yapılandırılmış Oyun Terapisine Dayalı Geliştirilen Psiko-Eğitim Programının Boşanmış Aile Çocuklarının Depresyon ve Uyum Düzeyleri Üzerine Etkisi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Seyfik, Gamze. Boşanmış Ailelerin Kız Çocuklarında Yeme Tutumu Bozukluğunun İncelenmesi. Ankara: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Sümer, Nebi. “Yapısal Eşitlik Modelleri”, Türk Psikoloji Yazıları 3/6 (2000), 49-74.
• Şentürk, Ünal. “Parçalanmış Aile Çocuklarının Eğitimdeki Başarı/Başarısızlık Durumu (Malatya Örneği 2006). Sosyal Politika Çalışmaları 7 / 29 (Temmuz-Aralık, 2012), 105-126.
• Şentürk-Aydın, Rabia. Yaşam Becerileri Psikoeğitim Programının Boşanmış Aile Çocuklarının Uyum Düzeylerine Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Şirvanlı-Özen, Dilek. “Eşler Arası Çatışma ve Boşanmanın Çocuklar Üzerindeki Etkileri I: Davranış ve Uyum Problemleri”. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 6 /1 (1999a), 19-29.
• Şirvanlı-Özen, Dilek. “Eşler Arası Çatışma ve Boşanmanın Çocuklar Üzerindeki Etkileri II”. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 6/2 (1999b), 83-88.
• Tek, Gerçem. D. Ebeveynleri Boşanmış ve Boşanma Sürecinde Olan 9-12 Yaş Arasındaki Çocukların, Boşanmaya Uyum ve Depresyon Düzeylerinin İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu. Evlenme ve Boşanma İstatistikleri, 2018. (1 Mart 2019). http://www.tuik.gov.tr/OncekiHBArama.do.
• TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Aile 2018 (10 Mayıs 2019). http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30726.
• Uecker, Jeremy E. - Ellison, Christopher G. “Parental Divorce, Parental Religious Characteristics, and Religious Outcomes In Adulthood”. Journal for the Scientific Study of Religion 51/4 (2012), 777-794.
• Çokluk, Umay vd.. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik, Ankara: Pegem Akademi, 2010.
• Uysal, Veysel vd.. “Motivasyonel Dindarlık Ölçeği (MMRI) Üzerine Bir Değerlendirme”. Journal of Islamic Research 25/1 (2014), 15-27.
• Yılmaz, Nandire D. Çatışma Yaşayan ve Boşanmış Ailelerin İlköğretim Çağındaki 7-12 Yaş Çocuklarının Benlik Algıları ve Kaygı Düzeyleri Açısından Çatışma Yaşamayan Ailelerin Çocukları ile Karşılaştırılması. İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Zhai, Jiexia E. vd.. “Parental Divorce And Religious Involvement Among Young Adults”. Sociology of Religion 68/2 (2007), 125-144.
• Zhai, Jiexia E. vd.. “Spiritual, But Not Religious’: The Impact of Parental Divorce on The Religious and Spiritual Identities of Young Adults in the United States”. Review of Religious Research 49/4 (2008), 379-394.
• Zwingmann, Christian vd.. “Münchner Motivasyonel Dindarlık Envanteri: Boyutsal Kontrol ve Denetim”. çev. Halil Apaydın, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/2 (2010), 287-312.