The Berber Revolt in the Period of Andalusian Governors

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 20, 187 - 219, 15.07.2021

Yaşar Emrah Koşdaş , İhsan Arslan

Öz

Abstract
Many rebellious movements took place in the history of Islam starting from the time of the Prophet. In general, these revolts, which took place in a religious, economic, political and social framework, deeply affected the state and society that existed in the region where they took place. The rebellious movements examined in this article are the Berber rebellious movements that took place in Andalusia between 94/715 and 138/756. During this period, also known as the period of governors, two Berber revolts took place. The first of these, the rebellious movement carried out by Mûnise, the Berber commander, in the north, emerged due to the harsh policies that the Umayyads applied to the Maghrib Berbers. The main result of this revolt was the weakening of Muslim rule in the northern regions after the revolt. Christians, who were trying to gain dominance in the northern regions, started to lay the foundation of the Reconquista, which expresses the ideal of taking Andalusia back from the Muslims. The other rebellious movement that took place during the period of governors was the Great Berber Revolt, which had greater causes and consequences than the Mûnise revolt. This rebellion movement has been studied by many researchers, especially orientalists. In this study, on the other hand, this rebellion movement was put forward based on the main sources, and the relevant opinions and comments were tried to be examined within the framework of these sources. This rebellious movement, which resulted in events such as throne fights, civil wars, famine, land losses and cessation of military activities in Andalusia, caused the Muslim domination in Andalusia to be shaken radically during the relevant period.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Andalusia, Berbers, Period of Governors, Revolts.

ENDÜLÜS VALİLER DÖNEMİ’NDE BERBERÎ İSYANLARI

Öz

Öz
Hz. Peygamber döneminden itibaren İslam Tarihi içinde birçok isyan hareketi meydana gelmiştir. Dinî, iktisadî, siyasî ve içtimaî çerçevede gerçekleşen bu isyanlar, gerçekleştiği bölgede var olan devleti ve toplumu derinden etkilemiştir. Bu makalede incelenen isyan hareketleri ise, 94/715 – 138/756 yılları arasında Endülüs’de gerçekleşmiş olan Berberî isyan hareketleridir. Bu dönemde gerçekleşen isyanlarından ilki olan Mûnise isyanı, Emevîlerin Mağrib Berberîlerine uygulamış oldukları sert politikalardan dolayı ortaya çıkmıştır. Bu isyan hareketinin temel sonucu, isyan sonrasında kuzey bölgelerinde Müslüman hakimiyetinin zayıflaması olduğu görülmüştür. Kuzey bölgelerinde hakimiyet elde etme çabası içinde olan Hıristiyanlar, Endülüs’ü Müslümanlardan geri alma idealini ifade eden Reconquista’nın temelini bu dönemde atmaya başlamıştır. Valiler döneminde gerçekleşen diğer isyan hareketi ise Büyük Berberî İsyanı olmuştur. Bu isyan hareketi başta oryantalistler olmak üzere, birçok araştırmacı tarafından incelenmiştir. Gerçekleştirilen bu çalışmada ise, ana kaynaklardan hareketle bu isyan hareketi ortaya konularak, ilgili görüş ve yorumlar bu kaynaklar çerçevesinde tetkik edilmeye çalışılmıştır. Endülüs’te taht kavgaları, iç savaşlar, kıtlık, toprak kayıpları ve askerî faaliyetlerin durması gibi olaylarla sonuçlanan bu isyan hareketi, ilgili dönem içerisinde Endülüs’deki Müslüman hakimiyetinin kökten sarsılmasına sebep olmuştur.
Anahtar Kelimeler: İslam Tarihi, Endülüs, Berberîler, Valiler Dönemi, İsyanlar.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Endülüs, Valiler Dönemi, Berberiler, İsyanlar

Kaynakça

• Abdülmünim, Hamdî. Sevratü’l-Berber fî’l-Endelüs fi’l-asri’l-imârati’l-Emevî. Kahire: Müessesetü’l-Şebâbi’l-Kâhire, 1993.
• Arslan, Şekîb. Târîhu ğazâvâti’l-arab fî Fransa ve Seviserâ ve İtalya ve Cezâir Bahri’l-Mutevassıt. Beyrut: Dârü’l-Fikri’l-İlmiyye, 1933.
• Atçeken, İsmail Hakkı. Devlet Geleneği Açısından Hişâm b. Abdülmelik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2001.
• Dozy, Reinhart. el-Müslimun fi’l-Endelüs. 3 Cilt. çev. Hasan Habeşî. Mısır: el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Âmme, 1994. Ebû Halîl. Şevkî. Avâmilü’n-Nasr ve’l-Hezîme. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1979.
• Ferruh, Ömer. el-Arab ve’l-İslâm fi’l-havdi’l-ğarbî mine’l-bahri’l-ebyâdi’l-mütevassıt min fethi’l-Mağrib ve fethi’l-Endelüs ilâ âhari asri’l-vülât. Beyrut: Menşûrâti’l-Mektebi’t-Ticârî, 1959.
• Fierro Bello, Maria İsabel. La Heterodoxia en Al-Andalus Durante El Perıodfo Omeya. Madrid: Instıtuto Hispano-Arabe De Cultua, 1987.
• Haccî, Abdurrahman Ali. Endülüs Tarihi. çev. Kadir Kınar. İstanbul: Harf Yayınevi, 2017.
• Hakkı, Muhammed. el-Berber fi’l-Endelüs. Dâru’l-Beydâ: Şirketu’n-Neşr ve’t-Tevzi, 2001.
• Hattâb, Muhammed Şît. Kâdetü Fethu’l-Endelüs. Beyrut: Müessesetü Ulûmi’l-Ku’rân, 2003.
• Hitti, Philip. Siyasi ve Kültürel İslâm Tarihi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2011.
• İbn İzârî, Ebu Muhammed Ali b. Muhammed. Beyânü’l-Muğrib, fî ahbâru’l-endelüs ve’l-mağrib. 4. Cilt. thk. Levi Provençal-G.S. Colin. Beyrut: Dârü’l-Sekâfe, 1983.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddin Ali b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-tarih. 12 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1870.
• İbnü’l-Kûtiyye, Ebu Bekir Muhammed b. Ömer. Târîhu İftitâhi’l-Endelüs. Beyrut: Müessesetü’l-Maarif, 1994.
• İmâmuddîn, S. Muhammed. Endülüs Siyasi Târihi. çev. Yusuf Yazar. Ankara: Rehber Yayıncılık, 1990.
• İnân, Muhammed Abdullah. Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs. 6 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1969.
• İnân, Muhammed Abdullah. el-Âsâru’l-Endelüsî fî İsbanya ve’l-Burtugâl. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1997.
• Kennedy, Hugh. Muslim Spaın and Portugal A Political History of al-Andalus. Harlow: Longman, 1996.
• Koşdaş, Yaşar Emrah. Endülüs’ün Fethi ve Valiler Döneminde Berberîler. İstanbul: Okur Akademi, 2020.
• Makkarî, Şihâbuddin Ahmed b. Muhammed. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endelüsi’r-ratîb. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdır, 1988.
• Mûnis, Huseyin. Sevrâtü’l-berber fi İfrîkiyye ve’l-Endelüs (102-136/721-753). Mısır: Matbaatu Cemiâti Fuadi’l-Evvel (Kahire Üniversitesi Yayınları), 1948.
• Mûnis, Hüseyin. Fecru’l-Endelüs. Cidde: Daru’s-Suudiyye, 1985.
• Müellifi Meçhul. Ahbâru mecmû‘a. thk. İbrahim el-Ebyârî. Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-Mısrî, 1989.
• Müellifi Meçhul. Zikru bilâdi’l-Endelüs. thk. Luis Mulina. Madrid: 1983.
• Na‘ni, Abdülmecîd. Tarihu devleti’l-Emevî fi’l-Endelüs. Beyrut: Dârü'n-Nahdati'l-Arabiyye, ts.
• Pisto, Gonzales - Enrico Gonzales. “Sevratü’l-Berber Fî Şimâli İfrikiyye ve İn‘İkâsâtihâ ale’l-Endelüs”. çev. Abdullah Ali Zeydan. el-Endelüs Kurûn mine’t-Tekallübât ve’l-‘Atâat. 1/437-453. Riyad: Mektebetu’l-Melik Abdülazîzi’l-‘Âmme, 1996. Süveydâni, Târık. el-Endelüs târîhu mûsâvvir. Sûdan: Şirketü’l-İbda’l-Fikrî, 2005.
• Watt, W. Montgomery - Pierre Cachia. Endülüs Tarihi. çev. Cumhur Esin Adıgüzel - Qiyas Şükürov. İstanbul: Küre Yayınları, 2015.