Between the Years 2002-2020 Perception and Reflection of Secularism Formal Religious Education in Turkey: Imam-Hatip Schools and Faculties of Theology A Qualitative Research

Year 2021, Volume: 10 Issue: 20, 152 - 186, 15.07.2021

Macid Yılmaz Tuba Akçay

Abstract

With the proclamation of the Republic, the understanding of secularism adopted in terms of the administration-religion relationship is based on the Continental Europe model of secularism. This model; it has strict, oppressive and religious exclusionary effects. Since the AK Party government period, the Anglo-Saxon model of secularism has started to dominate the administration. The Anglo-Saxon model, on the other hand, has pluralistic, liberal and non-exclusionary features. These ideological changes taking place in Turkey, has also influenced the field of education. Governments' perception of secularism brought to the agenda the Imam Hatip Schools and Theology Faculties, which provide vocational education especially in the field of religion. In this study, the perception of secularism during the AK Party government, which came to power in 2002, and the effects of its practices on Imam Hatip Schools and Theology Faculties were examined. The research has a qualitative pattern. The data were collected based on the document analysis technique. Data analysis was carried out in four stages: search, scanning, compilation and interpretation.

Keywords

Religious Education, Secularism, Religious Education Policy, Imam Hatip Schools

2002-2020 YILLARI ARASI TÜRKİYE’DE LAİKLİK ALGISI VE ÖRGÜN DİN EĞİTİMİNE YANSIMALARI: İMAM HATİP OKULLARI ve İLAHİYAT FAKÜLTELERİ ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Abstract

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yönetim-din ilişkisi bakımından benimsenen laiklik anlayışı Kıta Avrupa’sı laiklik modeline dayanmaktadır. Bu model; katı, baskıcı ve dini dışlayıcı etkilere sahiptir. AK Parti hükümeti döneminden itibaren ise yönetimde Anglosakson laiklik modeli hâkim olmaya başlamıştır. Anglosakson modeli ise çoğulcu, özgürlükçü ve dini dışlamayan özelliklere sahiptir. Türkiye’de yaşanan bu ideolojik değişim, eğitim alanını da etkilemiştir. Hükümetlerin laiklik algısı, özellikle din alanında mesleki eğitim veren İmam Hatip Okullarını ve İlahiyat Fakültelerini gündeme getirmiştir. Buradan hareketle çalışmada 2002 yılında iktidara gelen AK Parti hükümeti dönemindeki laiklik algısı ve buna bağlı uygulamaların İmam Hatip Okulları ve İlahiyat Fakülteleri üzerindeki etkileri incelenmiştir. Araştırma, nitel bir desene sahiptir. Veriler, doküman analizi tekniğine dayandırılarak toplanmıştır. Verilerin incelenmesi arama, tarama, derleme ve yorumlama olmak üzere dört aşamada gerçekleştirilmiştir.

Keywords

Din Eğitimi, Din Eğitimi Politikası, Laiklik, İmam Hatip Okulları, İlahiyat Fakülteleri, Theology Faculties

References

• Acuner, Hacı Yusuf. "İmam Hatip Okullarında Din Eğitimi ve Sorunları". Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları. ed. Mustafa Köylü. 131-167.İstanbul: Dem Yayınları, 2018.
• Ahmad, Feroz. Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980). Hil Yayınları, 2010.
• Akdoğan, Yalçın. Ak Parti ve Muhafazakôr Demokrasi . İstanbul: Alfa Yayınları, 2004.
• Akkır, Ramazan. CHP'nin Din Politikaları. İstanbul: Pınar Yayınları, 2019.
• Albayrak, Mehmet. Başörtüsünün Kırk Yıllık Serüveni: Atatürk, Din, Laiklik-İrtica, Cumhuriyet ve Türban Mitingleri. Samsun: Erol Ofset, 2008.
• Aliefendioğlu, Yılmaz. "Hukuk, Hukukun Üstünlüğü, Hukuk Devleti". Ankara Barosu Dergisi 2 (2001), 29-68.
• Altaş, Nurullah. "Türkiye'de Dinî Yükseköğretim Alanında Uzaktan Eğitimle İlgili Algı Sorunları ve İLİTAM Uygulamaları". Değerler Eğitimi Dergisi (2016), 7-41.
• Altaş, Nurullah. "Uzaktan Eğitim ve İLİTAM Uygulamalarının Geleceği Nasıl Olmalıdır?". Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalı? Sorunlar ve Çözümleri. ed. Süleyman Akyürek. 387-412. İstanbul : Ensar Neşriyat, 2015.
• Asad, Talal. "Religion, Nation-State, Secularism". Nation And Religion: Perspectives on Europe and Asia. ed. Peter Van Veer- Hartmut Lehmann. Princeton University Press, 1999.
• Aşıkoğlu, Nevzat Yaşar. "Yüksek Öğretimde Din Eğitim ve Öğretimi". Din Eğitimi El Kitabı. ed. Recai Doğan- Remziye Ege. 181-201. Ankara: Grafiker Yayınları, 2015.
• Ateş, Sinan. "12 Eylül 1980 Darbesi ile 28 Şubat 1997 Darbesi Arasında Din- Siyaset İlişkileri ve Din Eğitimi Politikaları". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi (2018), 586-607.
• Aybars, Ergün. "Laiklik". Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi (1996), 1-21.
• Aydın, Kubilay. "Erdoğan: Laiklik Ateizm Değildir, Korkmayın". Sözcü Gazetesi (12 Ağustos 2018).
• https://www.sozcu.com.tr/2016/gundem/erdogan-laiklik-ateizm-degildir-korkmayin-1202212/.
• Aydın, Muhammet Şevki. Din Eğitimi Bilimi. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
• Berber, Mehmet Ali. «Kamuda başörtüsü yasağı kalktı.» Sabah Gazetesi. 8 Ekim 2013.
• https://www.sabah.com.tr/gundem/2013/10/08/kamuda-basortusu-yasagi-kalkti.
• Berkes, Niyazi. Teokrasi ve Laiklik. İstanbul: Adam Yayınları, 1984.
• Birand, Mehmet Ali- Yıldız, Reyhan. Son Darbe 28 Şubat. İstanbul: Doğan Kitap, 2012.
• Bockel, Alain. "Laiklik ve Anayasa". Laiklik ve Demokrasi. ed. İbrahim Ö. Kaboğlu. 49-58. Ankara: İmge Yayınevi, 2001.
• Bruce, C. S. "Research Student's Early Experiences of The Dissertation Literature". Studies in Higher Education (1994), 217-229.
• Cooper, H. M. Integrating research: A guide for literature reviews. Chalif: Sage Publication, 1989.
• Cündioğlu, Dücane. Türkçe Kur'an ve Cumhuriyet İdeolojisi. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1998.
• Çakır, Fatma. "Fransa'da ve Türkiye'de LaiklikTartışmaları". Ulisa: Uluslararası Çalışmalar Dergisi (2017), 75-94.
• Çapcıoğlu, İhsan. "Din-Siyaset Ekseninde Türkiye'de Din Öğretimi". Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 2/1 (2009), 21-40.
• Dağcı, Gül Tuğba- Dal, Adnan. "Osmanlı'dan Günümüze Din-Devlet ve Laiklik Tartışmaları". Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi 2/1 (2014), 38-46.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. "Devlet Tüm İnanç Gruplarına Eşit Mesafededir" (26 Nisan 2016).
• https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/43765/devlet-tum-inanc-gruplarina-esit-mesafededir.
• Dewey, John. Eğitimde Ahlak İlkeleri. çev. Süleyman Aydın. Ankara: Fol Yayıncılık, 2020.
• Doğan, Recai. "İlahiyat Fakültelerinin Mevcut Durumu Ve Problemleri Üzerine Bir Değerlendirme". Türkiye’de Yüksek Din
• Öğretimi. ed. İbrahim Turan ve Faruk Sancar. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları, 2020.
• Doğan, Süleyman. Sivil Demokrasi Çağrısı. İstanbul: Birey Yayınları, 1999.
• Erdem, Fazıl Hüsnü- Heper Yunus. Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları ve Anayasa Önerileri Madde Karşılaştırmalı. Ankara: Seta Yayınları, 2011.
• Erdoğan, Mustafa. Demokrasi, Laiklik, Resmi İdeoloji. Ankara: Liberte Yayınları, 2000.
• Erdoğan, Mustafa. "Laiklik ve Türk Uygulaması Üstüne Notlar". Türkiye Günlüğü 13 (1999), 53-59.
• Erim, Nihat. 12 Mart Anıları. düz. Raşit Çavaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Ev, Halit. "Yüksek Din Eğitimi". Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü ve Nurullah Altaş. 268-308. İstanbul: Ensar Yayıncılık, 2014. Göle, Nilüfer. Seküler ve Dinsel: Aşınan Sınırlar. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Gül, Ali Rıza. "Yüksek Din Eğitimi Kurumlarında Değişim ve Yenilenmenin Gerekçeleri". Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (2016), 7-38.
• Odatv. "Hangi hükümet döneminde kaç tane İmam Hatip açıldı" (3 Ocak 2013). https://odatv4.com/hangi-hukumet-doneminde-kac-tane-acildi-0301131200.html.
• DOGM, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. "İmam Hatip Okullarında Yeni Dönem Kitapçığı" (18 Ağustos 2020).
• http://dogm.meb.gov.tr/www/imam-hatip-okullarinda-yeni-donem-kitapcigi/icerik/1041.
• İnalcık, Halil. Osmanlı Tarihinde İslâmiyet ve Devlet. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2016. 2017.
• Kara, İsmail. "Türkiye'de İlahiyat Fakülteleri Dini Kurumlar mı, Laik Kurumlar mı?". Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 2/1 (2009), 1-19.
• Köylü, Mustafa. "Türkiye'de Yüksek Din Öğretimi: Nicelik mi Nitelik mi?". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2013), 21-44.
• Maclure, Jocelyn- Taylor, Charles. Laiklik ve İnanç Özgürlüğü. çev. İlhan Güllü. İstanbul: İskenderiye Yayıncılık, 2015.
• Mert, Nuray. "Cumhuriyet, Laiklik ve Din". 75 Yılda Düşünceler Tartışmalar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Munyar, Vahap. "Erdoğan'dan anayasa çıkışı: İslam vurgusuna ihtiyaç yok". Hürriyet Gazetesi. (28 Nisan 2016).
• https://www.hurriyet.com.tr/gundem/laiklik-ladinilik-olursa-itiraz-gelir-40095714.
• Nazıroğlu, Bayramali. "İlahiyat Fakültelerinde Din Eğitimi ve Sorunları". Türkiye'de Din Eğitimi ve Sorunları. ed. Mustafa Köylü, 169-209. İstanbul: Dem Yayınları, 2018.
• Okumuş, Ejder. Siyasette Din İstismarı Tartışmaları. İstanbul: Ark Kitapları, 2011.
• Öcal, Mustafa. "İmam Hatip Liselerinde Din Eğitimi". Din Eğitimi. ed. Mustafa Köylü- Nurullah Altaş. 224-268. İstanbul: Ensar Yayınları, 2015.
• Öcal, Mustafa. Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Din Eğitimi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2017.
• Ömürlüoğlu, Gamze. "Ak Parti Döneminde Eğitim Sisteminin İdeolojik Temelleri". Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD) 6/12 (2020), 75-102.
• Öztemiz, Mutay. Cumhuriyet Döneminde Devletin Din Politikaları. İstanbul: Pencere Yayınları, 1997.
• Sürgevil, Sabri. Türkiye Tarihi ve Uygarlıkları: Değişim Sürecinde Türkiye-II. 6. Cilt. İzmir: İlya Yayınevi, 2012.
• Tosun, Cemal. "Türkiye'de Eğitimin Laikleşmesi ve Din Öğretimi". Dinler Tarihi Araştırmaları - VI, Sekülerleşme ve Dinî Canlanma Sempozyumu. 228-237. Ankara: 2008.
• Tunç, Muhammed Veysi. Kuruluşundan Günümüze İmam Hatip Okullarının Programları ve Eğitim Yaklaşımları. İstanbul: Çıra Akademi Yayınları, 2020.
• Ünsür, Ahmet. Kuruluşundan Günümüze İmam Hatip Liseleri. İstanbul: İmam Hatip Liseleri Mezunları ve Mensupları Derneği Yayınları, 1995.
• Yamaç, Muhammed- Okumuş, Ejder. “Türkiye'de Cumhuriyet Döneminde Darbeler ve Din”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (2020), 483-511.
• Yayla, Atilla. Siyaset Teorisine Giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2004.