Fiqh Provisions Deduced from the Hadith of Talakkı'l-Celeb (to Meet the Goods Brought to the Market from Abroad)

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 23, 52 - 81, 15.01.2023

Yusuf Balta

Öz

The hadith “Talakki'l-celeb" has been mentioned with different chanis in most of the reliable hadith sources. The majority of the Muhadditheen said about the authenticity of this hadith as "sahîh" and "hasen - sahîh". Dârimî also stated that the attribution of this hadith by the scholars is known as authentic and muttafaqun alayh (agreed upon). There are different versions of this hadith with words such as telakki's-sila, telakki'l-buyû and telakki'r-rukbân. With their different versions, this hadith has been considered as evidence in the subject headings of law of obligations such as fiqh sects, bey' contract and gabn depending on the talaqqa. The beginning, distance and verdict of the talaqqa were examined by extracting some provisions related to these issues from the fuqaha hadith. This hadith is analyzed in terms of the beginning, distance and ruling of the talaqqa, the bey' contract, the choice of the gabn, and the determination of the reasons for disagreement on these issues. In addition, in this context, the reflections of meeting the trade goods before they come to the market on today's markets are mentioned. As a result, it is to contribute to the regulation and protection of the market in terms of the moral and legal aspects of the issue, as well as producers, sellers, customers and public order, by considering this hadith and the legal provisions derived.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Fiqh, Talakki'l-celeb, Gabn, Black market

Telakkı’l-Celeb (Dışardan Pazara Getirilen Malları Karşılamak) Hadisinden Çıkarılan Fıkhî Hükümler

Öz

Telakkı’l-celeb/rukbân hadisi muteber hadis kaynaklarının büyük çoğunluğunda farklı tariklerle zikredilmiştir. Muhaddislerin çoğunluğu bu hadisin sıhhati hakkında sahîh ve hasen – sahîh demişlerdir. Dârimî (öl. 255/869) de, bu hadisin muhakkikler tarafından isnâdının kavî ve müttefekun aleyh olarak bilindiğini ifade etmiştir. Bu hadisin telakkı’s-sila, telakkı’l-buyû ve telakkı’r-rukbân gibi lafızların geçtiği farklı tarikleri mevcuttur. Bu tariklerdeki lafız farklılıklarından hadisin manen rivayet edildiği anlaşılmaktadır. Farklı tarikleriyle bu hadisi fukahâ, telakkâya bağlı olarak bey’ akdi ve gabn gibi borçlar hukukunun konu başlıkları içinde delil olarak ele almışlardır. Bu konularla ilgili bazı hükümler istinbât edilerek telakkânın başlangıcı, mesafesi ve hükmünü irdelenmiştir. Bu çalışmada hadisin, telakkânın nehyi, sebebi, illeti, başlangıcı, mesafesi ve hükmü, bey’ akdi, gabn muhayyerliği gibi konular ve bu konulardaki ihtilaf sebeplerinin tespiti açısından incelenmektedir. Ayrıca bu bağlamda telakkânın nehyinin günümüz piyasalarına yansımalarına değinilmektedir. Neticede diğer tarikleriyle bu hadis ve istinbat edilen fıkhî hükümleri dikkate alarak meselenin ahlâkî ve hukûkî tarafları üretici, tüccar, müşteri ve kamu düzeni açısından piyasanın düzenlenmesi ve korunmasına katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Fıkıh, Telakkı'l-celeb, Gabn, İhtikâr

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb Arnâut vd. 50 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1416/1996. Apaydın, Hacı Yunus. İslam Hukuk Usulü. Kayseri: y.y., 2016. Aydınlı, Abdullah. “Merfû”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/180. Ankara: TDV Yayınları, 2004. Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. Umdetü’l-Kārî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001. Bâcî, Ebi’l-Velid Süleymân b. Halef b. Said b. Eyyûb. el-Müntekâ Şerhu Muvattâ-ı Mâlik. thk. Muhammed Abdülkâdir Ahmed Atâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1999. Bardakoğlu, Ali. “Gabn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/268-273. İstanbul: TDV Yayınları, 1996. Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Sünen-i Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/1996. Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. Sünen-i Sağîr. thk. Abdulmûtî Emîn. Pakistan: Câmiatü Dirâseti’l-İslâmiyye, 1410/1989. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. 4 Cilt. Kâhire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1400/1979. Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-ḳınâʿ ʿan (metn)i’l-İḳnâʿ. İstanbul: b.y., 1345/1924. Dârekutnî, Ali b. Ömer. Sünenü’d-Dârekutnî. nşr. Abdülgânî Mestû. Beyrût: el-Mektebetü’l-Adriyye, 2010. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fazıl b. Behram. Müsnedi Dârimî Mâruf Süneni’d-Dârimî. thk. Hüseyin Selim Esed. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1421/2000. Derdîr, Ahmed b. Muhammed b. Derdîr el-Mâlikî. eş-Şerhu’l-kebîr. Kâhire: y.y., ts. Döndüren, Hamdi. İslam Hukukuna Göre Alım-Satımda Kâr Hadleri. Balıkesir: İnce Matbaacılık, 1984. Ebû Avâne, Ya‘kūb b. İshâk b. İbrâhîm el-İsferâyînî. Mustahrec Ebû Avâne. thk. Ârif ed-Dımeşkî. Beyrût: Dâru’l Mârûf, 1998-1419. Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvud. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1997. Efendioğlu, Mehmet. “Şeyhayn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/80. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. Efendioğlu, Mehmet. “Sahîh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/523. İstanbul: TDV Yayınları, 2008. Görmez, Mehmet. “Tahric”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/419-420. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. Hammâd, Nezîh. İktisadi Fıkıh Terimleri Sözlüğü. trc. Recep Ulusoy. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996. Hınz, Walther. İslam’da Ölçü Sistemleri. trc: Acar Sevim. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1990. İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülazîz b. Ahmed b. Abdurrâhim ed-Dımeşkî. Reddü’l-muhtâr alâ’d-dürri’l-Muhtâr şerhü Tenvîri’l-Ebsâr. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003. İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdulaziz b. Ahmed b. Abdurrahim ed-Dımeşkî. Mecmûʿatü’r-resâʾili İbn ‘Âbidîn b.y., Âlemü’l-Kütüb, ts. İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 3 Cilt. Ürdün: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 2000. İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Taḳrîbü’t-Tehẕîb. thk. Ahmed Şâgıf el-Pakistânî. b.y.: Dâru’l-Âsıme, ts. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-Muhallâ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 9 Cilt. Mısır: İdâratü’t-Tibâati’l-Münîriyye, 1968. İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Makdîsî. el-Muğnî alâ el-Muḫtaṣari’l-Hırakî. thk. Abdullah b. Abdulmuhsîn et-Türkî - Abdulfettâh Muhammed el-Hâlû. 15 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1997. İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Makdîsî. el-Kâfî. thk. Abdullah b. Abdulmuhsîn et-Türkî. b.y.: Hicr, 1997. İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. 6 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Maârif, ts. İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn-i Mâce. thk. Muhammed Nasıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, ts. İbn Münzîr, Ebû Bekir Muhammed b. İbrahim. Kitâbü’l-icmâ, trc. Abdülkadir Şener. Ankara: Gaye Matbaası, 1982. İbn Nüceym, Zeynuddîn b. İbrâhim. el-Bahru’r-râik şerhu kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Kâhire: y.y., 1311. İmâm Mâlik, Ebû Abdullah b. Enes el-Asbâhî. el-Muvattâ. thk. Muhammed Mustafâ Azamî. b.y.: y.y., 1425/2006. Kallek, Cengiz. “İhtikâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/560-565. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: İz Yayıncılık, 1999. Kâsânî, Alâeddîn Ebû Bekr b. Mesûd el-Kâsânî. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. Köse, Saffet. İslam İş ve Ticaret Ahlakı. İstanbul: İGİAD Yayınları, 2020. Mâzerî, Muhammed b. Alî b. Ömer et-Temîmî es-Sıkıllî. el-Mulem bi Fevâidi Müslim. thk. Muhammed eş-Şâzelî en-Nefîr. Tunus: el-Müessesetü’l-Vataniyye, 1988. Miras, Kâmil. Sahîhi Buhâri Muhtasarı Tecrîdi Sarih Tercemesi ve Şerhi. Ankara: DİB. Yayınları, 1981. Mübârekpûrî, Ebû Ali Muhammed Abdurrahmân b. Abdurrâhim. Tuhfetü’l-Ahvezi Şerhu Câmii’t-Tirmîzî. 2 Cilt. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, ts. Müceddîdî, Muhammed Amîmülihsân. et-Târîfâtü’l-fikhiyye. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1991. Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünen-i Suğrâ. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. Mektebetu’l-Matbûat-ı İslâmiyye: Haleb, 1419/1998. Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’n-Nesâî. 12 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2001. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mûrî. el-Minhâc Şerhu’n-Nevevî alâ Müslim. Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, ts. Polat, Salahattin. “Şâhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/273. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. Sandıkçı, S. Kemal. “Müstahrec”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/111. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. Sezer, Nuri. Türk Borçlar Hukukuyla Mukayeseli Olarak İslam Hukukunda Gabn. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016. Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. thk. Rifat Fevzî Abdulmuttalip. 11 Cilt. b.y.: Dâru’l-Vefâ, 2001. Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. Neylül-evtâr min Esrâri Münteka’l-ahbâr. thk. Târık b. Avadallah b. Muhammed, Riyad: Dâru İbn Kayyım, 2005. Taberânî, Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. Mu’cemu’l-Kebîr. thk. Hamdi Abdulmecîd es-Selefî. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1415/1994. Taberânî, Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. Mu’cemu’l-Evsât. thk. Târık b. Avazallah b. Muhammed - Abdulmuhsîn b. İbrahim Hüseynî. 10 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Haremeyn, 1415/1995. Tahâvî, Ahmed b. Muhmmed b. Selâme. Muhtasaru’t-Tahâvî. b.y.: y.y., ts. Tahâvî, Ahmed b. Muhmmed b. Selâme. Şerhu Meâni’l-âsâr. thk. Muhammed Zührî en-Neccâr – Muhammed Seyyid Câde’l-Hak. Beyrût: Âlemü’l-Kütüb, 1994. Tehanevî, Muhammed Ali b. Ali. “Gabn”. Mevsûatu Keşşâfu’l-Istılâhâti’l-Funûn ve’l-Ulûm. thk: Ali Rahrûc. Lübnân: Mektebetü Lübnân, 1996. Tirmîzî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmîzî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. b.y.: Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 1968. Uğur, Mücteba. “Ebû Avâne el-İsferâyînî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/100. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. Uğur, Mücteba. “Hasen”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/374. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. el-Kâşif fî maʿrifeti men lehû rivâye fi’l-Kütübi’s-sitte. thk. Muhammed Avvâme. b.y: y.y., ts.