According to Qādī Abd al-Jabbār God's Offer

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 27, 197 - 218

Aynur Atar Aksoy

https://doi.org/10.53683/gifad.1556223

Öz

Throughout history, humans have been entities in need of investigation, possessing characteristics that remain unresolved to this day. One of the most crucial features that render humans so significant and valuable is consciousness. Consciousness brings with it the concept of responsibility. Humans are responsible beings, accountable to their Creator, themselves, other individuals, and all other entities beyond these. Responsibility and the actions derived from it have been subjects of study in various fields such as philosophy and psychology throughout history. In Islamic thought, there is a rich field of discussion regarding what God holds humans accountable for, the purpose and outcome of God's commands. In the science of Kalām, while responsibility is addressed by various schools of thought with diverse views, it has been incorporated into the literature of the Mu'tazilite scholars within the context of divine offers. In this regard, issues such as divine justice, God's offers to humanity, the nature of the offer, human actions, and the grounding of human responsibility are discussed. In this article will examine the issues of God's offers to humans, the nature of these offers and human responsibility, focusing on the perspectives of Qādī Abd al-Jabbār, one of the notable Mu'tazilite scholars.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Faith, Offer, Responsibility, Human Actions

Kādî Abdülcebbâr’a Göre İlahi Teklifin İmkânı

Öz

İnsan tarih boyunca araştırılmaya muhtaç, bugün bile henüz çözülememiş özellikleri olan bir varlıktır. Onu bu derece önemli ve değerli kılan, varoluşsal olarak insana yüklenen en önemli özelliklerden biri bilinçtir. Bilinç beraberinde sorumluluk değerini de getirmektedir. İnsan, onu var eden Yaratıcı'ya, kendisine, diğer insanlara ve bunların dışında kalan tüm varlıklara karşı sorumlu bir varlıktır. Sorumluluk ve sorumlulukla birlikte eyleme geçirilen fiiller tarihten beri felsefe, psikoloji gibi birçok ilme konu olmaktadır. İslam düşüncesinde ise, Tanrı'nın insanı ne ile sorumlu tuttuğu, Tanrı'nın teklif ettiği şeyin amacı ve sonucu bakımından zengin bir tartışma alanı mevcuttur. Kelâm ilminde ise sorumluluk, birçok ekol tarafından çeşitli görüşlerle ele alınsa da Mu’tezilî âlimler tarafından teklif konusu içerisinde literatüre dahil edilmiştir. Bu minvalde Allah'ın ilahi adaleti, Allah'ın insana teklifi, teklifin mahiyeti, insan fiilleri ve insan sorumluluğunun temellendirilmesi meseleleri tartışılmaktadır. Bu makalede Mu’tezilî âlimlerden Kādî Abdülcebbâr'ın Allah'ın insanlara teklif etmesi, teklifin mahiyeti ve teklif sonucunda insanın sorumluluğu meseleleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelam, İnanç, Teklif, Sorumluluk, İnsan Fiilleri

Kaynakça

• Aslan, İbrahim. Kādî Abdülcebbâr’a Göre Dinin Akli ve Ahlaki Savunusu. Ankara: Otto, 2014.
• Aydın, Muhammet. “Kâdî Abdulcebbâr’ın Teolojisinde Eylem Metafiziğinin Teklifle İlişkisi”.Gifad: Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/25 (Ocak 2024/1), 194-217. https://doi.org/10.53683/gifad.1380073
• Duğaym, Semih. Mustalahâtü İlmi’l-Kelami’l-İslamî. c. I. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1998.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. IX. thk. A. Ali Kebir vd. Kahire: Dâru’l-Maarif, tsz.
• İlhan, Avni. “Aslah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/495-496. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• İsfahânî, Râğıb. Müfredât-Kur’ân Kavramları Sözlüğü. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 5. Baskı, 2018.
• Kādî Abdülcebbâr. el-Muğnî fi Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl: el-Islâh, İstihkāku’z-zemm, et-Tevbe. c. XIV. thk. Mustafa es-Saka. edt. İbrahim Medruk ve Taha Hüseyin. Kahire: y.y., tsz.
• Kādî Abdülcebbâr. el-Muğnî fi Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl: el-Lutf. c. XIII, thk. Ebu’l-Ala Alifi. edt. İbrahim Medruk ve Taha Hüseyin. Kahire: y.y., tsz.
• Kādî Abdülcebbâr. el-Muğnî fi Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl: et-Teklif. c. XI. thk. Muhammed Ali en-Neccar- Abdulhalim en-Neccar. edt. İbrahim Medruk ve Taha Hüseyin. Kahire: y.y., tsz.
• Kādî Abdülcebbâr. Kitabu’l-Mecmū’fil-Muhît bi’t-Teklîf. Kahire: Daru’l Mısriyye, tsz.
• Kādî Abdülcebbâr. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, Mu’tezile’nin Beş İlkesi. c. 1. çev. İlyas Çelebi. ed. Metin Yurdagür. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2013.
• Kādî Abdülcebbâr. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, Mu’tezile’nin Beş İlkesi. c. 2. çev. İlyas Çelebi. ed. Metin Yurdagür. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2013.
• Karaağaç, Hilmi. Kelamın 200’ü. Ankara: Otto, tsz.
• Kur’an-ı Kerim’in Yüce Meâli. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Hayat Yayınları, 2019.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed Mahmud. Kitabü’t-Tevhid. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İsam Yayınları, 8. Basım, 2018.
• Mustafa Bozkurt, “Kadı Abdulcebâr’ın Teklif Anlayışı”, Dini Araştırmalar, 9/26 (Eylül-Aralık, 2006), ss. 211-231. Sarıkaya, Berat. Dinin Bireysel Tabiatı. Ankara: İlâhiyât, 2020.
• Süt, Abdunnasır. Mu’tezile ve Ahlâk. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Baskı, 2016.
• Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfu Istılâhâti’l-Funûn ve’l-ulûm. c. 1. thk. Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Topaloğlu, Bekir-Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 5. Baskı, 2017.
• Yar, Erkan. Müslüman Kelamında Teklif ve Sorumluluk. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Baskı, 2017.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ‘an Hakā’ikı Ğavâmidı’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekāvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. c. 1. ed. Murat Sülün. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2016.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ‘an Hakā’ikı Ğavâmidı’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekāvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. c. 2. ed. Murat Sülün. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2017.