Spiritual Sensitivity and Personal Responsibility in Teachers

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 28, 545 - 574, 15.07.2025

Soner Ercan

Öz

Considering the influence sphere of the concept of responsibility, it is easily understood that it is one of the vital qualities for individuals. Spiritual sensitivity is considered necessary for the development of individuals. The purpose of this study is to determine the relationship between teachers' spiritual sensitivity and personal responsibility. The problem statement of the study is in the form of “Is there a significant relationship between the subdimentions of the Spiritual Sensitivity Scale (Awareness and Mystery Sensitivity, Value Sensitivity, Community Sensitivity) and the subdimentions of the Personal Responsibility Scale (Awareness, Self Control, Social Sensivity)?” The study group consists of 280 teachers (114 male, 166 female) working in public primary and secondary schools in Nazilli district of Aydın province. The study group was reached by convenience sampling method. Information form created by the author in the study; Spiritual Sensitivity Scale developed by Tirri et al. (2006) and adapted by Elban and Aslan (2022) and Personal Responsibility Scale developed by Mergler (2007) and adapted by Yaşaroğlu et al. (2018) were used. SPSS 25.0 package programme is used for data analysis. As a results of the analysis, a low positive relationship was found between personal responsibility scores and spiritual sensitivity scores.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion , Spiritual , Teacher , Religion , Responsibility

Öğretmenlerde Manevi Duyarlık ve Kişisel Sorumluluk

Öz

Sorumluluk kavramının etki alanı düşünüldüğünde bireyler için hayati önem taşıyan vasıflardan biri olduğu kolayca anlaşılmaktadır. Manevi duyarlık ise bireylerin gelişimi açısından gerekli görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, öğretmenlerin manevi duyarlık ve kişisel sorumluluk ilişkisini tespit etmektir. Çalışmanın problem cümlesi “Manevi Duyarlık Ölçeğinin (Farkındalık ve Gizem Duyarlılığı, Değer Duyarlılığı, Toplum Duyarlılığı) alt boyutları ile Kişisel Sorumluluk Ölçeğinin (Farkındalık, Öz Kontrol, Sosyal Duyarlılık) alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?” şeklindedir. Çalışma grubunu Aydın ili Nazilli ilçesinde bulunan resmi ilkokul ve ortaokullarda görev yapan 280 öğretmen (114 erkek, 166 kadın) oluşturmaktadır. Çalışma grubuna kolayda örnekleme yöntemi ile ulaşılmıştır. Çalışmada yazar tarafından oluşturulan bilgi formu; Tirri vd. (2006) tarafından geliştirilen, Elban ve Aslan (2022) tarafından uyarlaması yapılan Manevi Duyarlık Ölçeği ile Mergler (2007) tarafından geliştirilen, Yaşaroğlu vd. (2018) tarafından uyarlaması yapılan Kişisel Sorumluluk Ölçeği kullanılmıştır. Toplanan verilerin analizi SPSS 25.0 paket programıyla yapılmıştır. Analiz sonucuna göre öğretmenlerin kişisel sorumluluk puanı ile manevi duyarlık puanları arasında pozitif yönde zayıf ilişki bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Manevi , Öğretmen , Din , Sorumluluk

Etik Beyan

Çalışma için Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu Başkanlığından 28.02.2024 tarih, 422105 sayı ve 536 protokol numaralı izin ve Valilik Makamı'ndan 14/05/2024 tarih ve E-74083975-605.01-102291693 sayılı Makam Olur’u, katılımcılardan da gönüllü onam formu alınmıştır.

Kaynakça

• Acar, Buket - Tan, Fatma Zehra. “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılarının Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi: Demir-Çelik Sektörü Örneği”. Journal of Social and Humanities Sciences Research 9/82 (2022), 755-766. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.3074
• Acar, Fatma - Han, Bünyamin. “Covid-19 Salgını Döneminde Liseli Öğrencilerin Psikolojik Sağlamlık ve Maneviyat Düzeyleri Arasındaki İlişki”. Siirt Eğitim Dergisi 2/2 (2022), 92-114.
• Alazab, Seham Ahmed. “The Impact of Some Family Variables on the Dimension of Social Responsibility”. Sociology Study 6/8 (2016), 527-538. https://doi.org/10.17265/2159-5526/2016.08.005
• Allport, Gordon W. Pattern and Growth in Personality. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1961.
• Bakırcıoğlu, Rasim. Ansiklopedik Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık, 2012.
• Baumeister, Roy F. - Exline, Julie Juola. “Virtue, Personality, and Social Relations: Self-Control as the Moral Muscle”. Journal of Personality 67/6 (Aralık 1999), 1165-1194. https://doi.org/10.1111/1467-6494.00086. PMID: 10637991.
• Blaique, Lama vd. “Understanding Social Responsibility Awareness Among University Students”. Journal of Law and Sustainable Development 11/11, e.01644, (2023), 1-17. https://doi.org/10.55908/sdgs.v11i11.1644
• Cengil, Muammer. “Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde Sorumluluk Duygusu ve Sorumluluk Davranışı Üzerine Bir Araştırma”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33/33 (2015), 7-23.
• Costa Jr, Paul T. - McCrae, Robert R. “Personality Stability and Its Implications for Clinical Psychology”. Clinical Psychology Review 6/5 (1986), 407-423. https://doi.org/10.1016/0272-7358(86)90029-2
• Courel-Ibáñez, Javier vd. “The Moderating Role of Sportsmanship and Violent Attitudes on Social and Personal Responsibility in Adolescents. A Clustering-Classification Approach”. ed. Jacobus P. Van Wouwe. PLOS ONE 14/2 e0211933 (2019), 1-11. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0211933
• Demir, Rıza - Türkmen, Erman. “Çalışanların Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılarının Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 13/3 (2015), 242-263. https://doi.org/10.11611/JMER669
• Demir, Sevda. “Kitap Okuma Deneyiminin, Benlik Saygısı, Kariyer Stresi ve Manevi Duyarlık Algısı Üzerine Etkisi”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 20/3 (2024), 585-601. https://doi.org/10.17860/mersinefd.1369854
• Eğlence, Rabiye - Şimşek, Nuray. “Hemşirelerin Maneviyat ve Manevi Bakım Hakkındaki Bilgilerinin Değerlendirilmesi”. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 1 (2014), 48-53.
• Elban, Mehmet - Aslan, Selçuk. “The Adaptation of the Spiritual Sensitivity Scale into Turkish: A Validity and Reliability Study”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 28 (21 Haziran 2022), 215-224. https://doi.org/10.29000/rumelide.1132545
• Emmons, Robert A. “Is Spirituality an Intelligence? Motivation, Cognition, and the Psychology of Ultimate Concern”. The International Journal for the Psychology of Religion 10/1 (2000), 3-26. https://doi.org/10.1207/S15327582IJPR1001_2
• Erbir, Mustafa. “Sağlık Sektörü Çalışanlarının Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algıları, Kamu-Özel Ortaklığı Örneği”. Kayseri Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2/1 (2020), 1-14.
• Erikson, Erik H. Childhood and Society. New York: W. W. Norton & Company Inc., 1950.
• Fromm, Erich. Sevme Sanatı. çev. Işıtan Gündüz. İstanbul: Say Yayınları, 1985.
• George, Darren - Mallery, Paul. SPSS for Windows Step by Step A Simple Guide and Reference 13.0 Update. Boston: Pearson Education, 6. b., 2006.
• Güngör, Erol. Ahlâk Psikolojisi ve Sosyal Ahlâk. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2. b., 1998.
• Gürbüz, Sait - Şahin, Faruk. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 5. b., 2018.
• Gürsu, Orhan - Ay, Yaşar. “Din, Manevi İyi Oluş ve Yaşlılık”. Journal of International Social Research 11/61 (2018), 1176-1190. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.3007
• Hall, Alex S. “Transformational Multicultural Spiritual Framework for Educating Youth: Spiritual Development for Children and Adolescents”. Religion & Education 39/2 (2012), 159-171. https://doi.org/10.1080/15507394.2012.684016
• Harvey, John H. - Weary, Gifford. “Current Issues in Attribution Theory and Research”. Annual Review of Psychology 35 (1984), 427-459. https://doi.org/10.1146/annurev.ps.35.020184.002235
• Horney, Karen. Ruhsal Çatışmalarımız (Yapıcı Bir Nevroz Teorisi). çev. Selçuk Budak. Ankara: Öteki Yayınevi, 1991. İşbilen Esendir, Nihal - Kaplan, Hasan. “Sağlık Çalışanlarının Maneviyat ve Manevi Destek Algısı: İstanbul Örneği”. EKEV AKADEMİ DERGİSİ 22/73 (2018), 317-332.
• Karakaş, Ahmet Canan. “Manevi Zekanın İç Yönelimli Dindarlık, Affetme Esnekliği ve Öznel İyi Oluşla İlişkisi”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 1/1 (2017), 53-63. https://doi.org/10.32711/tiad.350504
• Karaman, Fikret. “Tevekkül, Kader Bağlamında Deprem ve Sorumluluk Bilinci”. Diyanet İlmi Dergi 56/3 (2020), 903-936. https://doi.org/10.61304/did.724750
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Yayınları, 33. b., 2018.
• Karayol, Metin - Yavuz Eroğlu, Sultan. “Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Mesleki Etik ve Mesleki Motivasyon Durumlarının İncelenmesi: Muş İli Örneği”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/2 (2020), 655-664. https://doi.org/10.18506/anemon.683076
• Kartopu, Saffet vd. “Sorumluluk Duygusu ve Dindarlık: Üniversite Öğrencileri Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Journal of International Social Research 11/58 (2018), 465-488. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2560
• Kavas, Erkan - Kavas, Nurgül. “"Hastalarda Manevi Bakım İhtiyacı’’ Konusunda Doktor, Ebe ve Hemşirelerin Manevi Destek Algısının Belirlenmesi: Denizli Örneği”. Journal of Turkish Studies 10/14 (2015), 449-449. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.8738
• Kaya, Yasemin. Spor Eğitmenlerinin Dürüstlük Seviyelerinin İşe Tutulmaları ve Sorumluluk Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2021.
• Kazel, Yasin Samet. “Orta Yetişkinlik Döneminde Sorumluluk ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Türk Din Psikolojisi Dergisi 7 (2023), 43-69. https://doi.org/10.59379/tdpd.1265346
• Kılıç, Fatma. Çocuk Evlerinde Çalışan Bakım Elemanlarında Psikolojik Sermaye Algısı, İş Doyumu ve Maneviyat Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2019.
• Koçak, Abdullah. “Davranışların Nedenlerini Algılama: Yükleme Kuramları”. Selçuk İletişim 1/1 (2014), 108-120. https://doi.org/10.18094/si.05771
• Koçoğlu, Cenk Murat - Aksoy, Ramazan. “Demografik Değişkenlerin Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algısı Üzerindeki Etkileri Üzerine Bir Araştırma”. International Journal of Management Economics and Business 13/1 (2017), 89-116. https://doi.org/10.17130/ijmeb.20173126264
• Külekçi, Ebru. Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Sorumluluk Temelli Liderlik Becerilerinin Geliştirilmesine Yönelik Deneysel Bir Çalişma. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora, 2015. https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/130318/yokAcikBilim_10070048.pdf?sequence=-1&isAllowed=y
• Leuba, James H. “The Development of Emotion in Religion”. The Harvard Theological Review 5/4 (1912), 524-543.
• Lovecky, Deirdre V. “Spiritual Sensitivity in Gifted Children”. Roeper Review 20/3 (1998), 178-183. https://doi.org/10.1080/02783199809553887
• Low, Mei Peng. “The Divergent Influence of Social Responsibility on Employee Engagement through the Lens of Marital Status: Evidence from Higher Education Institutions”. Review of Business Management 22/2 (2020), 205-231. https://doi.org/10.7819/rbgn.v22i2.4046
• May, Rollo. Kendini Arayan İnsan. çev. Ayşen Karpat. İstanbul: Kuraldışı Yayınları, 1997.
• Mergler, Amanda G. Personal Responsibility: The Creation, Implementation, and Evaluation of a School-Based Program. Queensland University of Technology, Doktora, 2007. https://eprints.qut.edu.au/16382/1/Amanda_Mergler_Thesis.pdf#page=17.10
• Özen, Yener - Gülaçtı, Fikret. “Kişisel Sorumluluk Bağlamında İnsanın Kendini Tanıması Ve İnsan Doğası”. IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal 2/3 (Mart 2012), 370-388.
• Pawelczyk, Agnieszka vd. “Medical Students Hierarchy of Values and Sense of Responsibility”. Teaching and Learning in Medicine 24/3 (2012), 211-214. https://doi.org/10.1080/10401334.2012.692264
• Peterson, Christopher - Seligman, Martin E. P. Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. New York: American Psychological Association, Oxford University Press, 2004.
• Pür, İlyas. “Hemşirelerde Tükenmişlik İle Maneviyat Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Nevşehir İli Örneği”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2023), 266-293. https://doi.org/10.17859/pauifd.1260410
• Seligman, Martin - Csikszentmihalyi, Mihaly. “Positive Psychology: An Introduction”. The American psychologist 55/1 (2000), 5-14. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.5
• Sezer, Adem vd. “Öğretmenlerin Sorumluluk Değeri Algılarının İncelenmesi”. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi 3/1 (2017), 122-144. https://doi.org/10.29065/usakead.285941
• Siswanto, Siswanto. “The Implementation of Islamic Spirituality and Islamic Social Responsibility on Islamic Banking Employees, Its Implication towards Workplace Deviance”. Management and Economics Journal (MEC-J) 2/1 (2018), 1-16.
• "Sorumluluk". Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Erişim 13 Aralık 2024. https://sozluk.gov.tr/
• Sönmez, Ahmet vd. “Lise Öğrencilerinin Benlik Saygılarının Kişisel Sorumluluk Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi”. Mediterranean Journal of Sport Science 5/1 (2022), 27-37. https://doi.org/10.38021/asbid.1076878
• Söylemez, Aydın. Manevi Zekanın Yaşamın Anlamı ve Yaşam Doyumunun Yordayıcısı Olarak İncelenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2016.
• Stoyles, Gerard John vd. “A Measure of Spiritual Sensitivity for Children”. International Journal of Children’s Spirituality 17/3 (2012), 203-215.
• Şahin, Ayşe Nur. Psikolojik İyi Oluş ve Maneviyat Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2023. https://openaccess.izu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12436/6201
• Şahin, Baki. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. ed. Abdurrahman Tanrıöğen. Ankara: Anı Yayıncılık, 5. b., 2021.
• Şimşek, Ali. “Araştırma Modelleri”. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. ed. Ali Şimşek. 80-107. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2653 Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1619, 2012.
• T. C. Millî Eğitim Bakanlığı. “2023-2024 Eğitim Öğretim İstatistikleri Açıklandı”. Erişim 24 Kasım 2024. https://www.meb.gov.tr/2023-2024-egitim-ogretim-istatistikleri-aciklandi/haber/34977/tr
• Taylı, Aslı. “Sorumluluğun Bazı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 30 (2013), 68-84.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. “Öğretmen Strateji Belgesi 2017 - 2023”, 2017.
• Tirri, Kirsi vd. “Conceptual Definition and Empirical Validation of the Spiritual Sensitivity Scale”. Journal of Empirical Theology 19/1 (2006), 37-62.
• Tosyalıoğlu, Mustafa Burak - Albayrak, Ahmet. “Maneviyat ve Ruh Sağlığı: Maneviyat ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi 8 (2023), 9-50. https://doi.org/10.56432/tmdrd.1369342
• Weiner, Bernard. “Attribution Theory in Organizational Behavior: a Relationship of Mutual Benefit”. Attribution Theory: an Organizational Perspective. ed. Mark J. Martinko. 3-7. Boca Raton London New York: CRC Press, 1995.
• Yaşaroğlu, Cihat vd. “Kişisel Sorumluluk Ölçeği (KSÖ)’nin Türkçe Uyarlaması: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması”. the Journal of Academic Social Sciences 6/71 (2018), 365-373. https://doi.org/10.16992/ASOS.13714
• Yazgan İnanç, Banu - Yerlikaya, Esef Ercüment. Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi, 6. b., 2012.
• Yıldırım - Kurtuluş, Hacer vd. “Yetişkinlerde Sosyal-Duygusal Yalnızlık, Manevi Duyarlık ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Humanistic Perspective 5/2 (2023), 857-872. https://doi.org/10.47793/hp.1243425
• Yıldız, Kemal. “Sorumluluk”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 37/380-382. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2009. https://islamansiklopedisi.org.tr/sorumluluk
• Yılmaz Bodur, Zeynep - Aktan, Sümer. “A Research on the Relationship between Parental Attitudes, Students’ Academic Motivation and Personal Responsibility”. International Journal on Social and Education Sciences (IJonSES) 3/4 (2021), 636-655. https://doi.org/10.46328/ijonses.187
• “Kur’ân Yolu, el-Ahzâb 33/72.” Erişim 11 Aralık 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Ahz%C3%A2b-suresi/3605/72-73-ayet-tefsiri
• “Kur’ân Yolu, el-Bakara 2/225.” Erişim 11 Aralık 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/232/225-ayet-tefsiri
• “Kur’ân Yolu, el-Bakara 2/256.” Erişim 15 Aralık 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/263/256-ayet-tefsiri
• “Kur’ân Yolu, el-Mü’minûn 23/62.” Erişim 11 Aralık 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/M%C3%BC'min%C3%BBn-suresi/2735/62-ayet-tefsiri “Kur’ân Yolu, Mâide 5/105.” Erişim 11 Aralık 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/M%C3%A2ide-suresi/774/105-ayet-tefsiri