AMASYA KIZLAR SARAYI KÜÇÜK HAMAMI VE KORUMAYA YÖNELİK ÖNERİLER

Year 2024, Volume: 19 Issue: 2, 137 - 148, 31.12.2024

Doğan Koşan

https://doi.org/10.48145/gopsbad.1519781

Abstract

Amasya Kızlar Sarayı, antik dönemden itibaren kralların yönetim ve ikamet merkezi olmuştur. Saraydan günümüze kalan tek yapı Küçük Hamam ile ilgili mimari tasvir dışında araştırma yapılmamıştır. Hamamın inşa tarihi ve bânîsi belli değildir. Aralık mekânının geçiş öğesi olarak kullanıldığı örneklerinden 15. yüzyıla tarihlemek mümkündür. Hamam, Osmanlı ve Selçuklu genel hamam şemasına uymaz. Saray, kale, kervansaray, köşk yapılarda benzerleri görülen özel hamam olarak inşa edilmiştir. Küçük Hamam’ın soyunmalık ve külhan dışındaki mekânları (aralık, ılıklık, tuvalet, sıcaklık) büyük oranda korunmuştur. Çevresindeki ana mekânlara eklentili yapı elemanları, büyük bir kompleksin parçası olduğunun göstermektedir. Malakârî teknikte yapılmış renkli sıva silmeleri, tuğla taşırmalar özgün dönemde hamamın gösterişli olduğunu kanıtlamaktadır. Hamamda Osmanlı ve Selçuklu hamamlarında kullanılan alttan ısıtma sistemi yerine, sıcak su buharının beden duvarlarından dolaştırılarak ısıtıldığı bir sistem kullanılması, özel bir hamam olduğunun göstergesidir. Kızlar Sarayı önemli turizm alanı, ziyaretçilerin Amasya’da uğrak noktalarındandır. Son 250 yıllık süreçte atıl vaziyette bulunan hamamın özgün durumuna en az müdahale ile onarılıp yeni bir işlevle birlikte kullanılmalıdır.

Keywords

Amasya, Kızlar Sarayı, Hamam, Koruma, Kale

Thanks

Teşekkürler

THE SMALL BATH OF AMASYA KIZLAR SARAYI AND SUGGESTIONS FOR ITS PRESERVATION

Abstract

Amasya Kızlar Palace has been the administrative and residence center of kings since ancient times. The only surviving structure of the palace, the Small Bath, has not been researched except for its architectural depiction. The date of construction and the builder of the bath are unknown. It is possible to date it to the 15th century from the examples where the interval space was used as a transition element. The bath does not conform to the general Ottoman and Seljuk bath scheme. It was built as a private bath, similar to those found in palaces, castles, caravanserais and mansions. The spaces of the Small Bath (gangway, warm room, restroom, hot room) other than the dressing room and grate room have been preserved to a great extent. The building elements attached to the main spaces around it indicate that it was part of a large complex. The colored plaster moldings and brick overflows made in Malachari technique prove that the bath was flamboyant in the original period. The use of a system in which hot water steam is heated by circulating through the body walls instead of the underfloor heating system used in Ottoman and Seljuk baths indicates that it was a special bath. Kızlar Palace is an important tourism area and one of the frequent destinations for visitors in Amasya. The bath, which has been out of use for the last 250 years, should be repaired with the least intervention to its original condition and used with a new function.

Keywords

Amasya, Kızlar Palace, Turkish Bath, Protection, Castle

References

• Akar, T. (2021), “Hamamdan yansıyanlar: Belgelerde hamamın su ve ısıtma sistemine ilişkin teknik detaylar”, GRID - Architecture Planning and Design Journal, 4(2), 193-224. https://doi.org/10.37246/grid.937490
• Amasya Belediyesi (2022), Amasya Harşena Dağı ve Pontus Kral Kaya Mezarları. Alan Yönetim Planı ve Unesco Dünya Mirası Başvuru Dosyası Hazırlanması Projesi.
• Aru, K. A. (1949), Türk Hamamları Etüdü, İstanbul: İstanbul Matbaacılık.
• Bayraktar, M. S. (2017), “Kastamonu’da Üç Tarihî Külhan Kazanı”. Vakıflar Dergisi (47), 99-132. https://doi.org/10.16971/vakiflar.329332
• Çelebi, E. (2005), Günümüz Türkçesiyle Evliyi Çelebi Seyahatnamesi: Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit haz.: Y. Dağlı - S. A. Kahraman, 2. Cilt, 1. Kitap, s. 214
• Demirsar, V. B. (1987), “Osman Hamdi Tablolarında Gerçekle İlişkiler”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Dernschwam, H. (1992), İstanbul ve Anadolu'ya Seyahat Günlüğü (Çev.) Yaşar Önen, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Dupre, A. (1819), Voyage En Perse Fait Dans Les Années 1807, 1808 et 1809, J.G. Dentu, Paris
• Eldem, S. H. (1987), Türk Evi Osmanlı Dönemi III, İstanbul: Türkiye Anıt Çevre turizm Değerlerini Koruma Vakfı.
• Erat, B. (1997), “Anadolu'da XIV. Yüzyıl Türk Hamam Mimarisi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Erturaç M, Tüysüz, O. (2010), “Amasya ve Çevresinin Depremselliği ve Deterministik Deprem Tehlike Analizi”. İTÜ Dergisi Seri D: Mühendislik, 9(3), 121 - 132.
• Eyice, S. (1950), “Hamam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul Milli Eğitim Basımevi, c .5, 402-430.
• Eyice, S. (1960), “İznik de Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme”, İstanbul Üniversitesi. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Edebiyat Fakültesi Matbaası Yayınları, İstanbul, c. 11, 9-20.
• Gürbüz, A. (1993), “Toprak-Vakıf İlişkileri Çerçevesinde XVI. Yüzyılda Amasya Sancağı”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Kavaklı, S. (2011), “XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Amasya Şer’iyye Sicillerine Göre”, Yayınlanmamş Doktora Tezi, Ankara.
• Kula Say, S. (2007), “Erken Dönem Osmanli Hamamlarinda Eğrisel Örtüye Geçiş Sistemleri”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Naza Dönmez, E. (2014), Amasya’da Türk Mimarisinin Gelişimi, Yar ile Gezdiğim Dağlar, Amasya, (F. Özdem, ed.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Naza Dönmez, E. (2021), Amasya Harşena Kalesi ve Kızlar Sarayı Türk Dönemi Seramikleri, İstanbul: Ege Yayınları.
• Otter, J. (1748), Voyage en Turquie et en Perse. Avec une Relation des expéditions de Tahmas Kouli-Khan, I-II, Paris
• Sestini, D. (1797), Voyage de Constantinople A Bassora, Paris: Chez Dupuis.
• Skene, J., H. (1853), Anadol; The Las Home of the Failthul, Londra: Richard Bentley.:
• Pekman, A. (2000), Geographica XII-XIII-XIV, Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Çeviri), Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• Tuzcu, A. (2013), İlk Çağlardan- Cumhuriyete Seyehatnamelerde Amasya, Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Urak, G. (1994), “Amasya’nın Türk Devri Şehir Dokusu ve Yapılarının Analiz ve Değerlendirmesi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Urak, G. (1995), “Amasya’da Iki Saray Hamamı”, 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, 3. Cilt, Ankara, 385-396.
• Uysal, A. O. (2019), Türk Mimarisinde Halvetsiz Hamam Tipi. (Yay. Haz. C. Ünal ve C. Gürbıyık). Uluslararası XIX. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 391- 416.
• Ürer, H. (2002), İzmir Hamamları, Türk Tarih Kurumu Basım evi, Ankara
• Yasar, H., H. (2022a), Amasya Tarihi Cilt 1-4. (Aydın, M., Aydın, G. Çev). Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yasar, H., H. (2022b), Amasya Tarihi Cilt 6-8. (Aydın, M., Aydın, G. Çev). Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yaşar, H,. H. (2022c), Amasya Tarihi Cilt 9-12. (Aydın, M., Aydın, G. Çev). Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yüce, A., Doğanbaş, M. (2001), “Amasya Merkez Kızlar Sarayı 1999 Yılı Kazı ve Çevre Temizlik Çalışmaları” (24-26 Nisan 2000). 11.Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Denizli, 223-234
• URL-1. https://www.canvastar.com/osman-hamdi-kahve-ocagi