Evaluation of the İskenderun People’s House Building in the context of continuity and change

Year 2025, Volume: 8 Issue: 2, 581 - 620, 28.10.2025

Ebru Harman Aslan , Melisa Diker

https://doi.org/10.37246/grid.1702273

Abstract

During the construction of national identity in early Republican Turkey, many cities built people's houses to facilitate social, cultural, and educational activities. The İskenderun People's House Building is a historical building designed/constructed in 1939-40 with the “people's house function” and continued to be used until today with its formal education function since the 1950s. Located on Atatürk Boulevard, an important axis of the coastal city of İskenderun, the building has undergone a series of alterations in its functional, spatial, and visual aspects throughout its historical existence. This study evaluates the architectural and functional transformations of the İskenderun People’s House Building in the context of continuity and change. The methodology of the study is based on written, drawn, and visual documents obtained through literature and archival research, as well as on-site observations and findings. Consequently, interventions on the historical building's transformation process focused on four distinct periods. Despite the negative effects of the interventions, it can be said that the continuity of the building in terms of functional, spatial, and visual aspects within the framework of contemporary conservation approaches can only be possible with a sustainable and manageable change.

Keywords

People’s House Architecture , the İskenderun People’s House Building , Continuity and Change , Architectural Conservation

Ethical Statement

All procedures followed were in accordance with the ethical standards.

Supporting Institution

No financial support has been received for conducting the research and/or for the preparation of the article.

Süreklilik ve değişimler bağlamında İskenderun Halkevi Binası’nın değerlendirilmesi

Abstract

Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye ulusal kimliğin inşası sürecinde sosyal, kültürel ve eğitim faaliyetleri yürütmek amacıyla pek çok kentte halkevleri inşa edilmiştir. İskenderun Halkevi Binası, 1939-40 yıllarında “halkevi işlevi” ile projelendirilen/yapılan, 1950’li yıllarda ise örgün eğitim işleviyle günümüze kadar kullanımını sürdüren tarihi bir yapıdır. İskenderun’un önemli bir aksı olan Atatürk Bulvarına konumlanan yapı, süreç içerisinde işlevsel, mekansal ve görsel açılardan değişim göstererek varlığını devam ettirmiştir. Bu çalışmada İskenderun Halkevi Binası’nın süreç içindeki mimari ve işlevsel dönüşümleri, süreklilik ve değişimler bağlamında değerlendirilmektedir. Çalışmanın yönteminde literatür ve arşiv çalışması sonucunda elde edilen yazılı, çizili, görsel belgelerden ve yerinde yapılan gözlem/tespitlerden yararlanılmıştır. Sonuçta, tarihi yapının değişim sürecine ilişkin müdahalelerin yoğunlaştığı dört dönem aralığı tespit edilmiştir. Müdahalelerin olumsuz etkilerine karşın kısmen özgün karakteriyle günümüze ulaşan yapının, çağdaş koruma yaklaşımları çerçevesinde işlevsel, mekânsal, görsel açılardan sürekliliğinin sağlanmasının ancak sürdürülebilir ve yönetilebilir bir değişimle mümkün olabileceği söylenebilir.

Keywords

Halkevi Mimarisi , İskenderun Halkevi Binası , Süreklilik ve Değişim , Mimari Koruma

Ethical Statement

Araştırma etik standartlara uygun olarak yapılmıştır.

Supporting Institution

Bu araştırmanın yürütülmesi ve/veya makalenin hazırlanması için herhangi bir mali destek alınmamıştır.

References

• Arkitekt. (1937). Kayseri Halkevi Binası Projesi. Mimar Leman Tomsu & Münevver Belen, 1937-04 (76), 107-109.
• Arkitekt. (1938). Kadıköy Halkevi Projesi Müsabakası. Mimar Rüknettin Güney, 1938-02 (86), 43-56.
• Arkitekt. (1938a). Bursa Halkevi Proje Müsabakası. Mimar Münevver Belen, 1938-01 (85), 16-20. Arkitekt. (1940). Konya Halkevi Binası Projesi. Mimar A. Sabri Oran, 1940-09-10 (117-118), 198-202.
• Arkitekt. (1944). CHP Halkevi Jimnastik Salonu ve Gazinosu Avan-Projesi (İzmir), Y.Mimar Rıza Aşkan & Y.Müh. Cahit Çeçen. 1944-07-08 (151-152), 161-162.
• Bayındırlık İşleri Dergisi. (1940). T.C. Nafia Vekaleti, Birinciteşrin, Yıl 7 Sayı 5.
• Bayındırlık İşleri Dergisi. (1941). T.C. Nafia Vekaleti, Birinciteşrin, Yıl 8 Sayı 5.
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür, Metis Yayınları, İstanbul.
• CHP Halkevleri ve Halkodaları. (1942). CHP Halkevleri ve Halkodaları 1932-1942, Ankara.
• Çakmak, F. (2015). Halkevlerinin Kapatılması ve Cumhuriyet Halk Partisi Mallarına El Konulması. International Journal of History Studies, 7 (3), 1-21.
• Çeçen, A. (2000). Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri. Çağ Pazarlama, İstanbul.
• Çelebi-Gürkan, Ü. (2022). Modernin İzini Sürmek: Yok Olan Bir Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlık Örneği Olarak Isparta. İdealkent, 35 (13), 97-137. DOI:10.31198/idealkent.881844
• Durukan, A. (2006). Cumhuriyetin Çağdaşlaşma Düşüncesinin Yaşama ve Mekâna Yansımaları: Halkevi Binaları Örneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Ekinci Dağtekin, E., ve Genç, I. (2025). Cumhuriyet’in İlanı Sonrası Modern Mimarlık Kapsamında Halkevlerinin Mimari Gelişim Süreci: Mardin Halkevi Örneği. GRID - Architecture Planning and Design Journal, 8(1), 173-206. https://doi.org/10.37246/grid.1411045
• English Heritage. (2008). Conservation Principles, Policies and Guidance for the Sustainable Management of the Historic Environment, London. https://historicengland.org.uk/images-books/publications/conservation-principles-sustainable-management-historic-environment/
• Güngör, O. ve Harman Aslan, E. (2020). Defining urban design strategies: an analysis of Iskenderun city center’s imageability. Open House International, 45 (4), 407-425. https://doi.org/10.1108/OHI-07-2020-0104
• Gürallar Yeşilkaya, N. (1997). İdeoloji Mimarlık İlişkisi ve Türkiye’de Halkevi Binaları (1932-1946). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Hasol, D. (2017). 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Hatay Kültür Envanteri. (2011). T.C. Hatay Valiliği Hatay Kültür Envanteri Cilt II İlçeler, Yastı, M.N. (ed.), Sistem Ofset, Ankara.
• ICOMOS Türkiye. (2013). Türkiye Mimari Mirasın Koruma Bildirgesi, İstanbul. https://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Duyuru&sira=42&dil=en
• ICOMOS (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi). (1964). Venedik Tüzüğü. https://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Digeruluslararasibildirgeler&dil=tr
• Konuralp, N. A. (1996). Hatay Kurtuluş ve Kurtarış Mücadelesi Tarihi. Hatay Postası Basımevi, İskenderun.
• Madran, E. & Özgönül, N., (2005). Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması, TMMOB Mimarlar Odası, Ankara.
• Mursaloğlu, M. (Ed.) (2000). Zaman İçerisinde İskenderun. İskenderun Belediyesi Kültür Yayınları 2.
• Mursaloğlu, M. (Ed.). (2017). Hatay’a ve Atatürk’e Adanan Bir Hayat: Tayfur Sökmen Hatay Devlet Reisi. Gezegen Basım, İstanbul.
• Nalça, C. (2018). Transformation Of Iskenderun Historic Urban Fabric From Mid 19th Century To The End Of The French Mandate Period. Master's Thesis. İzmir: İzmir Institue of Technology.
• Payaslı, V. (2013). “Siyasal, Sosyal ve Kültürel Yönleriyle Sancaktan Vilayete Hatay: 1921-1960 / Political, Social and Cultural Aspects Hatay Province in Sandzak: 1921-1960”, Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Sağlam, A. İ. (2018). Yarışma Yoluyla Elde Edilen Halkevlerinin Kamusal Niteliğinin Mekânsal Olarak İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Sayarı, S. (1939). Çankırı Halkevi Binası Projesi. Ülkü Dergisi, İkinciTeşrin, 14 (79-84), 264-269.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. (2025). İskenderun Sahil Kız Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi. https://sahilmeslek.meb.k12.tr/icerikler/tarihcemiz_15915315.html
• Tekin, M. (1993). Hatay Tarihi. Hatay Kültür Turizm ve Sanat Vakfı-Antakya Gazeteciler Cemiyeti, Kültür Ofset Basımevi, Antakya.
• Tülün, C. H. (2021). Cultural Encounters in İskenderun (Alexandretta): The Coastline from 1920s to 1950s. Yükseklisans Tezi. Ankara: TOBB Üniversitesi.
• Yirmidört.tv. (2024). İskenderun'un çöken sahili yeniden hayat buluyor: Bakan Kurum, Sahil Projesi'ni başlatacak. https://www.yirmidort.tv/ekonomi/iskenderunun-coken-sahili-yeniden-hayat-buluyor-bakan-kurum-sahil-projesini-baslatacak-215152
• Zancheti, S.M. ve Jokilehto, J., (1997). Values and Urban Conservation Planning: Some Reflections on Principles and Definitions, Journal of Architectural Conservation, 3: 37‐51.