Organ Nakli Alıcılarında Travma Sonrası Büyüme

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 43 - 51, 24.03.2023

Mahire Olcay Çam , Özkan Uğuz

https://doi.org/10.52881/gsbdergi.1159203

Öz

Organ nakli, her yaştan insanı kapsayan ve çeşitli nedenlerle işlevini yitiren hayati organların tedavisinde kullanılan bir tedavi seçeneğidir. Organ naklinin hastaları çok yönlü etkilediği bilinmektedir. Olumsuz etkilenmeler olduğu gibi, organ naklinin hastaların beden ve ruh sağlığı üzerinde olumlu etkilerinin olduğu çok sayıda araştırma ile ortaya konmuştur. Ancak nakledilen organın türüne bakılmaksızın, organ nakil olmuş hastaların tamamı; uzun tedavi protokollerine uyma zorunluluğu, immünsupresif tedavinin olumsuz etkileri, enfeksiyon ve organ reddi riski, sosyal izolasyon, cinsel işlevlerde bozulma gibi psikososyal sorunlar yaşayarak yaşam boyu süren zorluklardan etkilenmektedir. Bu zorluklar hastanın stres ve kaygı düzeylerini artırarak travmatik deneyimlere yol açar. Bu travmatik deneyim hastada farklı sonuçlar doğurabilirken; aynı zamanda hayatın anlamı, gelişmiş ilişkiler, kişisel güçlendirme algısı ve ruhsal gelişim gibi olumlu değişikliklere de yol açabilir. Bu olumlu değişiklikler "travma sonrası büyüme" olarak tanımlanmaktadır. Travma sonrası büyüme, yüksek stresli durumlar ve olayların bir sonucu olarak olumlu kişisel gelişim deneyimlerini ifade etmektedir. Bu derleme, organ nakli alıcılarında travma sonrası büyüme ve bunu etkileyen faktörler ile ilgili literatüre dayalı bilgileri sunmak için yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

organ nakli, travma, travma sonrası büyüme

POST TRAUMATIC GROWTH in TRANSPLANT RECIPIENTS

Öz

Organ transplantation is a treatment option for the treatment of vital organs that cover people of all ages and are lost for various reasons. Organ transplantation is known to affect patients in many ways. As with adverse influences, organ transplants have a number of studies that have a positive impact on the body and mental health of patients. But regardless of the type of organ being transported, all transplant patients are affected by life-long challenges, such as the obligation to follow long treatment protocols, the adverse effects of immunsuppressive treatment, the risk of infection and organ rejection, social isolation, deterioration of sexual functions. These challenges increase the patient's stress and anxiety levels, resulting in traumatic experiences. This traumatic experience can have different outcomes in the patient, but it can also lead to positive changes in life, such as meaning of life, enhanced relationships, perception of personal empowerment and spiritual development. These positive changes are described as "Post-Traumatic Growth". Post-traumatic growth represents positive personal development experiences as a result of high stress situations and events. This collection was written to provide literature-based information on post-traumatic growth and the factors affecting organ transplant recipients.

Anahtar Kelimeler

organ transplant, trauma, post-traumatic growth

Kaynakça

• 1. Hart, A.; Smith, J.M.; Skeans, M.A.; Gustafson, S.K.; Wilk, A.R.; Castro, S.; Robinson, A.; Wainright, J.L.; Snyder, J.J.; Kasiske, B.L.; et al. (2017) Annual data report: Kidney. Am. J. Transp, 21-116.
• 2. Perdeci Z., Ate MA., Algül A. (2012) Transplantasyon ve psikiyatri. Nobel Medicus.; 8(1): 16.
• 3. Uzun Ş, Kara B, İşcan B. (2003) Hemodiyalize giren kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda uyku sorunları. Türk Nefroloj, Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi;12(1): 61-66.
• 4. Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9(3), 455–472.
• 5. Tedeschi R.G, Calhoun L.G. (2004) Posttraumatic growth: conceptual foundations and empirical evidence. Psychological Inquiry;15(1):1-18.
• 6. Zoellner, T., & Maercker, A. (2006). Posttraumatic Growth and Psychotherapy. In L. G. Calhoun & R. G. Tedeschi (Eds.), Handbook of posttraumatic growth: Research & practice (pp. 334–354).
• 7. Kleim, B. and Ehlers, A. (2009) Evidence for a Curvilinear Relationship between Post-Traumatic Growth and Post-Trauma Depression and PTSD in Assault Survivors. Journal of Traumatic Stress, 22, 45-52. http://dx.doi.org/10.1002/jts.20378.
• 8. Yaman, Z., & Yılmaz, M. (2015) Böbrek nakli sonrası bireylerde görülen psikososyal sorunlar ve hemşirelik yaklaşımı. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 18(1), 22-28.
• 9. Czyzewski L, Frelik P, Wyzgal J, Szarpak L. (2013) Evaluation of quality of life and severity of depression, anxiety and stress in patients after kidney transplantation. Transplant Proc ;50:1733- 7.
• 10. Cürcani M., & Tan, M. (2013) Böbrek transplantasyonu yapılmış hastaların anksiyete ve depresyon düzeylerinin incelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 102-110.
• 11. Teixeira, H. R. S., Marques, D. M., Lopes, A. R. F., Ziviani, L. C., Magro, J. T. J., Mente, Ê. D., ... & Mendes, K. D. S. Anxiety and stress levels on liver transplantation candidates. In Transplantation Proceedings. 2016; 48, 2333-2337.
• 12. Di Matteo G (2018) e psychological dimension of organ transplant patients: Mini review. Volume 1(2): 4-4 ; Med Case Rep Rev, 2018 doi: 10.15761/MCRR.1000111.
• 13. Van den Berg-Emons R, Kazemier G, van Ginneken B, Nieuwenhuijsen C, Tilanus H, Stam H. (2006) Fatigue, level of everyday physical activity, and quality of life after liver transplantation. J Rehabil Med;38:124–9.
• 14. Özkan, S. (1993) Psikiyatrik tıp konsültasyon-liyezon psikiyatrisi. Organ naklinin psikiyatrik ve psikososyal yönleri. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi.; s191-195.
• 15. Annema C, Roodbol PF, Van den Heuvel ER, Metselaar HJ, Van Hoek B, Porte RJ, Ranchor AV. (2017). Trajectories of anxiety and depression in liver transplant candidates during the waiting-list period. Br J Health Psychol. Sep;22(3):481-501. doi: 10.1111/bjhp.12241. Epub 2017 May 5. PMID: 28474774.
• 16. Ahsanuddin S, Bento S, Swerdlow N, Cervera I., Kayler LK. (2015) Candidate comprehension of key concepts in kidney transplantation. Ann Transplant. 20:124–31. doi: 10.12659/AOT.892596.
• 17. Stukas A, Dew MA, Switzer GE, DiMartini A, Kormos RL, Griffith BP. PTSD in heart transplant recipients and their primary family caregivers. Psychosomatics (1999) 40:212–21. doi: 10.1016/S0033-3182(99)71237-5.
• 18. De Pasquale C, Conti D, Pistorio ML, Fatuzzo P, Veroux M, Di Nuovo S. (2017) Comparison of the CBA-H and SF-36 for the screening of the psychological and behavioural variables in chronic dialysis patients. - 12(6):e0180077. doi: 10.1371/journal.pone.0180077. eCollection 2017.
• 19. De Pasquale C, Veroux M, Fornaro M, Sinagra N, Basile G, Gozzo C, et al. (2016) Psychological perspective of medication adherence in transplantation. World J Transplant 6(4):736–42. doi: 10.5500/wjt.v6.i4.736.
• 20. Bayraktar S. (2013) Organ nakli ve psikolojik yaşam. Nobel Matbaacılık, İstanbul.
• 21. Kamran F. (2016) Transitions in psychological well-being and life orientation: the phenomenon of post traumatic growth after renal transplantation. Pakistan Journal of Psychological Research; 31(2): 419-440.
• 22. Baghernezhad M, Mani A, Ayoobzadehshirazi A, Roozbeh J, Zare M, Nikeghbalian S, et al. (2018) Psychologic Evaluation in liver transplantation: Assessment of psychologic profile of end-stage liver disease patients before and after transplant. Experimental And Clinical Transplantation.
• 23. Davydow DS, Gifford JM, Desai SV, Needham DM, Bienvenu OJ. (2008) Posttraumatic stress disorder in general intensive care unit survivors: a systematic review. Gen Hosp Psychiatry. ;30:421–34.
• 24. Dobbels F, Wernli-Fluri C, Denhaerynck K, et al. (2010) Comparison of perceived health status among solid organ transplant candidates. Clinic Transplant;24:660-8.
• 25. Dew MA, DiMartini AF, Devito Dabbs AD, et al. (2012) Onset and risk factors for anxiety and depression during the first 2 years after lung transplantation. Gen Hosp Psychiatry;34:127-38.
• 26. Gündoğan F. Sirozlu hastaların beden imajı ve benlik saygılarının değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi; 2006.
• 27. Erdem N, Karabulutlu E, Okanlı A, Tan M. (2004) Hemodiyaliz hastalarında umutsuzluk ve yaşam doyumu. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi; ISSN: 1303-5134.
• 28. Young GS, Mintzer LL, Seacord D, Castaneda M, Mesrkhani V, Stuber ML. (2003) Symptoms of posttraumatic stress disorder in parents of transplant recipients: incidence, severity, and related factors. Pediatrics.;111:e725-e731.
• 29. Meltzer L.J, Rodrigue J.R. (2001) Psychological distress in caregivers of liver and lung transplant candidates. J Clin Psychol Med Settings.;8:173-180.
• 30. Kazak AE, Kassam-Adams N, Schneider S, Zelikovsky N, Alderfer MA, Rourke M. (2006) An integrative model of pediatric medical traumatic stress. J Pediatr Psychol.;31:343-355.
• 31. Shemesh E, Yehuda R, Milo O, et al. (2006) Posttraumatic stress, nonadherence, and adverse outcome in survivors of a myocardial infarction. Psychosom Med.;66:521-526.
• 32. Yıldız Z. S. (2016) Kanser hastalarında travma sonrası stres belirtileri, travma sonrası gelişim ve kendini açma. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Klinik Psikoloji Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• 33. Aker A. T. (2012). Temel sağlık hizmetlerinde ruhsal travmaya yaklaşım.
• 34. Jayawickreme E., ve Blackie, L. E. R. (2014). Post-traumatic Growth as Positive Personality Change: Evidence, Controversies and Future Directions. European Journal of Personality, 28, 312-331.
• 35. Kılıç C. Ruhsal travma sonrası stres bozukluğu gelişiminin belirleyicileri. Aker T, Önder ME, eds. Psikolojik travma ve sonuçları. İstanbul: 5US; 2003.s. 51-63.
• 36. Frazier P, Conlon A, Glaser T. (2001) Positive and negative life changes following sexual assault. Journal of Consulting and Clinical Psychology;6 9(6): 1048-1055.
• 37. Linley P.A, Joseph S. (2004) Positive change following trauma and adversity: a review. J Trauma Stress; 17: 11-21.
• 38. Funuyet-Salas J, Martín-Rodríguez A, Borda-Mas M, Avargues-Navarro ML, Gómez-Bravo MÁ, Romero-Gómez M, Conrad R, Pérez-San-Gregorio MÁ. (2019) Relationship between self-perceived health, vitality, and posttraumatic growth in liver transplant recipients. Front Psychol.
• 39. Cui Dobbels F, Wernli-Fluri C, Denhaerynck K, et al. (2010) Comparison of perceived health status among solid organ transplant candidates. Clinic Transplant;24:660-8.
• 40. Schwartz, J. R., Thomas, E. B. K., Juckett, M. B., & Costanzo, E. S. (2022). Predictors of posttraumatic growth among hematopoietic cell transplant recipients. Psycho-Oncology, 31(6), 1013-1021. https://doi.org/10.1002/pon.5892.
• 41. Pérez-San-Gregorio MÁ, Martín-Rodríguez A, Borda-Mas M, Avargues-Navarro ML, Pérez-Bernal J, Gómez-Bravo MÁ. (2017b) Coping Strategies in Liver Transplant Recipients and Caregivers According to Patient Posttraumatic Growth. Front Psychol. Jan 20;8:18. doi: 10.3389/fpsyg.2017.00018. PMID: 28163691; PMCID: PMC5247441.