SOYA DÖNÜŞÜN GÖLGESİNDE 1989 BULGARİSTAN GÖÇMENLERİNİN ANILARINDA NAİM SÜLEYMANOĞLU

Year 2025, Volume: 7 Issue: 13, 179 - 194, 31.01.2025

İlker Dere , Kübra Akkoç

https://doi.org/10.53718/gttad.1577946

Abstract

Bulgaristan’ın 1909 yılında bağımsız olmasından itibaren ülkede bulunan azınlıklara verdiği bazı haklar mevcuttur. Bu azınlıkların çoğunluğunu Türkler oluşturmaktadır. Diğer azınlıklarda kendilerini din bağlarından ötürü Türk diye nitelendirip Türkçe konuşmaktadırlar. Fakat antlaşmalarla azınlık hakları belirtilse de Bulgaristan’da başa geçen hükümetler zaman zaman verilen hakları ihlal etmişlerdir. Özellikle 1944 yılından sonra komünist rejimle birlikte bu hak ihlalleri arttırılmış ve Todor Jivkov’un BKP’nin başına geçmesi ile doruk noktasına ulaşmıştır. 1984-1989 yılları arasında ortaya atılan ‘Soya Dönüş’ politikası gereğince Bulgaristan’da Türkçe konuşmak, eğitim görmek, dini ritüeller, düğün, sünnet gibi özellikle Türk azınlığın yaşam ve kültürel hakları kısıtlanmış ve Bulgarlaştırılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Bulgaristan Türklerinden olan Naim Süleymanoğlu ve ailesinin de hakları kısıtlanmıştır. Giderek artan baskılardan dolayı Türkler ayaklanmış ve direniş göstermişlerdir. Bu direnişin simge ismi Naim Süleymanoğlu olmuştur. Süleymanoğlu, sistematik baskılar sonucunda 1986’da Türkiye’ye iltica etmiştir. Bu iltica, Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye göçlerinin kapısının açılmasında önemli bir etki yaratmıştır. Süreçte yaşananlar ve Naim Süleymanoğlu’nun Bulgaristan Türkleri anıları incelenmemiştir. Mevcut eksiklikten yola çıkarak bu araştırmada Naim Süleymanoğlu’nun Bulgaristan Türklerinin anılarında nasıl bir yer edindiğini tarihi bir perspektifte sunmak amaçlanmıştır. Bu amaçla Naim Süleymanoğlu’nun Bulgaristan’daki yaşamı, spor yaşamı, iltica etme süreci ve Türkiye’deki yaşamına ilişkin bilgi ve anılara sahip 1989 yılında Türkiye’ye göç etmiş kaynak kişilerle sözlü tarih görüşmeleri yürütülmüştür. Araştırma sonucunda Bulgaristan Türklerinin Naim Süleymanoğlu’na "Cep Herkülü", "Kapıkulenin Anahtarı" ve "Büyük Küçük Dev Adam" gibi unvanlarla andıkları görülmüştür. Kaynak kişilere göre; Süleymanoğlu’nun Türkiye adına uluslararası müsabakalarda kazandığı madalyalar ve kırdığı dünya rekorları, Türk halkı için büyük bir moral kaynağı olurken, Bulgaristan Türkleri için de milli kimliğin güçlenmesine katkı sağlamıştır. Türkiye’de halter sporunun gelişimine öncülük eden Süleymanoğlu, sporcu kişiliğiyle genç kuşaklara halteri sevdirmiş ve örnek olmuştur. Sonuç olarak asimilasyon politikalarına karşı verilen mücadelenin bir simgesi olan Naim Süleymanoğlu’nun mirası Bulgaristan Türklerinin gönlünde yaşamaya devam edeceği anlaşılmaktadır.

Keywords

1989 Göçü, Naim Süleymanoğlu, Sözlü Tarih, Bulgaristan Türkleri, Soya Dönüş Politikası.

THE SHADOWS OF REBIRTH PROCESS: THE MEMORIES OF BULGARIAN MIGRANTS IN 1989 AND NAIM SÜLEYMANOĞLU

Abstract

Since Bulgaria gained independence in 1909, certain rights have been granted to minorities in the country, the majority of whom are Turks. Other minority groups, identifying themselves as Turks due to religious ties, also speak Turkish. Although minority rights have been outlined in agreements, successive Bulgarian governments have sometimes violated these rights. These violations intensified after 1944 under the communist regime and reached a peak when Todor Zhivkov took the leadership of the Bulgarian Communist Party (BCP). From 1984 to 1989, under the so-called "Revival Process" policy, Turkish-speaking, education, religious practices, weddings, circumcision, and other aspects of Turkish minorities’ cultural and social lives were restricted as part of a forced Bulgarization campaign. In this context, Naim Süleymanoğlu, a prominent member of the Bulgarian Turks, and his family also faced restrictions. Due to increasing oppression, the Turkish minority began to resist, with Naim Süleymanoğlu emerging as a symbolic figure of this resistance. Süleymanoğlu sought asylum in Turkey in 1986 due to systematic oppression, an event that significantly influenced subsequent migrations of Bulgarian Turks to Turkey. The events of this period and Naim Süleymanoğlu’s legacy among the Bulgarian Turks remain largely unexamined. Based on this gap, this study aims to present how Naim Süleymanoğlu is remembered in the memories of Bulgarian Turks from a historical perspective. Oral history interviews were conducted with individuals who migrated to Turkey in 1989 and possess knowledge and memories of Süleymanoğlu’s life in Bulgaria, his sports career, asylum process, and life in Turkey. The study found that Bulgarian Turks honor Süleymanoğlu with titles such as “Pocket Hercules,” “Key to Kapıkule,” and “The Big Little Giant.” According to interviewees, the medals Süleymanoğlu won, and the world records he set in international competitions on behalf of Turkey served as a source of morale for the Turkish people and contributed to strengthening the national identity among Bulgarian Turks. As a pioneer in developing weightlifting in Turkey, Süleymanoğlu inspired younger generations to take the sport. In conclusion, Naim Süleymanoğlu’s legacy as a symbol of resistance against assimilation policies is expected to continue living on in the hearts of the Bulgarian Turks.

Keywords

1989 Migration, Naim Süleymanoğlu, Oral History, Turks of Bulgaria, Rebirth Process

References

• ACAROĞLU, M. Türker, “Bulgarlar Yine "Türk Himayesi" İstiyor”. Belleten, S. 54/209, 1990, ss. 331-346. https://doi.org/10.37879/belleten.1990.331
• AUGUSTYN, Adam, "Naim Süleymanoğlu". Britannica Encyclopedia, 14 Kasım 2024, https://www.britannica.com/biography/Naim-Suleymanoglu
• ALP, İlker, “Balkan Savaşları’nda Türk ve İslâm Dünyasından Gelen Yardımlar”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, S. 7/2, 2020, ss. 273-309.
• ALTINORDU, Atahan, 2015, “Dünyayı Kaldıran Adam”. Socrates, 1 Nisan 2015, https://socratesdergi.com/yazi/dunyayi-kaldiran-adam 12.10.2024 sa. 18:30. ATASOY, Emin, Bizden Olan Ötekiler Asimilasyon Kıskacında Bulgaristan Türkleri, MKM Yayıncılık, Bursa 2011.
• BALKAN GÖÇMENLERİ KÜLTÜR VE DAYANIŞMA DERNEĞİ (BAL-GÖÇ), “Naim Süleymanoğlu (1967-2017)”. 13 Ekim 2023”. https://balgoc.org.tr/naim-suleymanoglu-1967-2017.htm 12.10.2024 sa. 16:00.
• CRESWELL, John W., GUETTERMAN, Timothy C., Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research, Pearson, New York, 2019, s. 143.
• DAYIOĞLU, Ali, Toplama Kampından Meclise, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
• DEMİR, Selçuk, “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Tırnova Şehri (Demografik Durum, Sosyal ve Ekonomik Hayat)”, Journal of International Eastern European Studies, S. 2/1, 2020, ss. 42-60. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1163743
• DEMİRHAN, Hasan, “Bulgaristan Türklerine Uygulanan Zorla İsim Değiştirme Kampanyası ve Türk Basını (Aralık 1984-Mart 1985)”, Rumeli DE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, C. 17, 2019, ss. 252-272. https://doi.org/10.29000/rumelide.656753
• DEMİRHAN, Hasan, “Bulgaristan’ın Asimilasyon Politikalarına Karşı Alvanlar (Yablanovo) Direnişi”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA), S. 20/20, 2019, ss. 397-413. https://doi.org/10.30767/diledeara.635567
• DEMİRHAN, Hasan, “Sözlü Anlatımlarla 1984-1989 Yılları Arasında Bulgaristan’da Türklere Uygulanan Asimilasyon Politikaları”, Rumeli DE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, C. 16, 2019, ss. 324-342. https://doi.org/10.29000/rumelide.619020
• DEMİRHAN, Hasan, Belene Adası (1984-1986): Bir Kültürel Soykırım, Fiziksel ve Psikolojik Şiddet Kampı. İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2020.
• DERİN, Murat, “Bir Milleti Omuzlayan Adam: “Naim SÜLEYMANOĞLU”. Rumeli Balkan Stratejik Araştırmalar Merkezi (RUBASAM), 18 Kasım 2020. https://www.rubasam.com/bir-milleti-omuzlayan-adam-naim-suleymanoglu.html 21.10.2024 sa. 17.00. EFE, Haydar, “Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’de Yaşanan Göçler ve Etkileri”. Sosyal Bilimler Metinleri, C. 1, 2018, ss. 16-27. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/468049
• EROĞLU, Hamza, “Türk-Bulgar İlişkileri ve 18 Ekim 1925 Tarihli Dostluk Andlaşması”, Belleten, C. 51, 1987, ss. 1339-1348. https://doi.org/10.37879/belleten.1987.1339
• ERSOY HACISALİHOĞLU, Neriman, “1984-1985 İsim Değiştirme Meselesi ve Uygulamaları”, Bulgaristan’da 1984-1989 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç Ed. Neriman Ersoy Hacısalihoğlu, Mehmet Hacısalihoğlu, Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi (BALKAR), Balkanlar Medeniyet Merkezi (BALMED), İstanbul 2012, ss. 171-198.
• GENCER, Ali İhsan, “Ayastefanos Antlaşması”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul, 1991, s. 225. https://islamansiklopedisi.org.tr/ayastefanos-antlasmasi 20.10.2024 sa. 20.35.
• GENCER, Ali İhsan, “Berlin Antlaşması”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul, 1992, ss. 516-517. https://islamansiklopedisi.org.tr/berlin-antlasmasi 20.10.2024 sa. 20.30.
• HÜRMERİÇ ALTUNSÖZ, Irmak, KOÇAK, Settar, “Olimpiyat Oyunları’nda Sporcu Devşirilmesi”, Spor Bilimleri Dergisi, 28/3, 2017, ss. 115–127. https://doi.org/10.17644/sbd.360974
• İNAL, Rahşan. “Bizim Şampiyonumuz”: Spor, milliyetçilik ve millî kimlik”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 23/4, 2023, ss. 1565-1596.
• İNALCIK, Halil, “Türkler ve Balkanlar”. Bal-Tam Türklük Bilgisi Dergisi, C. 3, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Prizren 2005, ss. 20-44. https://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/halil_inalcik_turkler_ve_balkanlar.pdf
• JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi 1: 18. ve 19. Yüzyıllar, Küre Yayınları, İstanbul 2020.
• JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi 2: 20.Yüzyıl, Küre Yayınları, İstanbul 2019.
• JIVKOVA, Lyudmila Todorova, Çağdaş Sosyalist Kültür, Çev. Işık Başarman, Tan Yayınları, Ankara 1977. KARAKULLUKÇU, Uğur, “En İyisi Onlardı”. Socrates, 1 Aralık 2017. https://socratesdergi.com/yazi/en-iyisi-onlardi 12.10.2024 sa. 15.40.
• KAYIRAN, Mehmet, “Milliyetçilik Akımının Balkanlar’daki Gayrimüslim Unsurlar Üzerindeki Etkisi (1789 – 1875)”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, S. 2/5, 2019, ss. 71-97. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/837362
• KÖSE, Osman, “Bulgaristan Emareti ve Türkler (1878-1908)”, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S. 1/1, 2006, ss. 259-302, https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/79199/makaleler/1/2/arastirmax-bulgaristan-emareti-turkler-1878-1908.pdf
• LÜTEM, Ömer Engin, “1984–89 Dönemi Türkiye’nin Bulgaristan Politikası ve 89 Göçü, 89 Göçü Bulgaristan’da 1984-1989 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç, Ed. Neriman Ersoy Hacısalihoğlu, Mehmet Hacısalihoğlu, Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi (BALKAR), Balkanlar Medeniyet Merkezi (BALMED), İstanbul 2012, ss. 137-169.
• LÜTEM, Ömer Engin, Türk-Bulgar İlişkileri 1983-1989 Cilt I, ASAM Yayınları, Ankara 2000.
• ÖZAYTEN, Güneş, “Türk Sinemasında Biyografik Filmlere Bir Örnek: ‘Naim’ Filmi ve Bulgar Türkleri”, Balkanlarda Siyasal, Kültürel ve Ekonomik Gelişmeler, Ed. Levent Doğan, Sedef Zeyrekli Yaş, Müge Atakan, Trakya Üniversitesi Matbaası, Edirne, 2023, ss. 271-287.
• ÖZTAŞ, Sezai, DEMİR, Sevilay, “1989 Yılı Bulgaristan’dan Zorunlu Türk Göçünün Türk TV Dizilerinde Temsili: “Yeniden Doğmak” Örneği”. Humanitas, S. 11/INCSOS VIII Özel Sayısı), 2023, ss. 249-272. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3041622
• POSTA GAZETESİ, “Efsane Şampiyon Naim Süleymanoğlu’nun Son Röportajı”. 18 Kasım 2017, https://www.posta.com.tr/galeri/efsane-sampiyon-naim-suleymanoglu-nun-son-roportaji-1353806/12 15.10.2024 sa. 19.03.
• SABEV, Orlin (SALİH, Orhan), “Osmanlı Sonrası Bulgaristan’da ‘Yeniden Doğuş’ Süreçleri,” 89 Göçü Bulgaristan’da 1984-1989 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç, Ed. Neriman Ersoy Hacısalihoğlu, Mehmet Hacısalihoğlu, Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi (BALKAR), Balkanlar Medeniyet Merkezi (BALMED), İstanbul 2012, ss. 121-136.
• SANDOMIR, Richard, “Naim Süleymanoğlu, 50, Dies; Weight Lifting’s ‘Pocket Hercules.’ The New York Times, 22 Kasım 2017. https://www.nytimes.com/2017/11/22/obituaries/naim-suleymanoglu-50-dies-weight-liftings-pocket-hercules.html 19.10.2024 sa. 23.30.
• STAR GAZETESİ, “Naim Süleymanoğlu BM Konuşması: Naim Süleymanoğlu Birleşmiş Milletler Konuşması”. 12 Ağustos 2020. https://m.star.com.tr/yasam/naim-suleymanoglu-bm-konusmasi-naim-suleymanoglu-birlesmis-milletler-konusmasi-haber-1564895/ 21.10.2024 sa. 20.21.
• ŞİMŞİR, Bilal N., Bulgaristan Türkleri, Bilgi Yayınevi, 1986 Ankara.
• TAŞPINAR, Tamer, “Naim Cep Herkülü”. Türkiye Halter Federasyonu, Ankara, Temmuz 2019. https://halter.gov.tr/wp-content/uploads/2020/07/halterkitapcik.pdf 30.10.2024 sa. 23.24.
• TOĞROL, Beğlan, 112 Yıllık Göç (1878-1989). Boğaziçi Üniversitesi Matbaası, Ankara 1989. TÜRKİYE HALTER FEDERASYONU, “Naim Süleymanoğlu”, Mart 2020, https://halter.gov.tr/naim-suleymanoglu/ 10.10.2024 sa. 13.47.
• ULUĞ, Yiğiter, “Bir Kapaktan Fazlası”. Socrates, 1 Aralık 2017. https://socratesdergi.com/yazi/bir-kapaktan-fazlasi. 22.10.2024 sa. 14.00.
• YAZAR, Anıl, “'Cep Herkülü' Naim Süleymanoğlu: Arkasında Sayısız Rekor Bırakan ‘Türk Süpermen’”. BBC Türkçe, 2017, https://www.bbc.com/turkce/spor-42039678 24.10.2024 sa. 20.30.
• YENİ MESAJ, “ABD Vatandaşlığını Teklifini Reddetti”, 17 Kasım 2022. https://www.yenimesaj.com.tr/abd-vatandasligini-teklifini-reddetti-H1459560.htm 23.10.2024 sa. 11:30