Yaşlılıkta Uyum Güçlüğü ve Başarılı Yaşlanmaya Dair Sosyolojik Bir Araştırma: Gümüşhane İli Örneği

Year 2025, Volume: 16 Issue: 1, 22 - 37, 29.01.2025

Alev Akbal

Abstract

Yetişkinlik döneminin bir uzantısı olan yaşam süresinin ileriki dönemlerinde fiziksel ve ruhsal değişimlerin görüldüğü yaşlılık, fiziksel, psikolojik ve sosyal değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Sağlıklı her birey bu dönemi yaşayacaktır. Yaşlılık olgusunun ülkemizde önemli bir yer edinmesiyle 65 yaş ve üstü bireylerin psikososyal yaşam memnuniyetlerinin incelenmesi bu araştırmanın odağını oluşturmaktadır. Bu odak doğrultusunda yaşlılık döneminin pasif ve verimsiz geçirilmesi çalışmanın temel problemidir. Araştırma 65 yaş ve üstü bireylerin yaşlılık döneminde yaşadıkları problemlerin yaşam kalitelerini nasıl etkilediğinin ortaya koyulması düşüncesiyle şekillendirilmiştir. Bu doğrultuda araştırmanın temel amacı, yaşlılıkta uyum güçlüğü ve başarılı yaşlanma düzeylerinin çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesidir.
Bireylerin içinde bulundukları ortam, çevresiyle ve şartlarıyla beraber göz önüne alındığında yaşlılık süreci farklı etmenlere göre değişiklik gösterebilmektedir. Erkekler kadınlara oranla başarılı yaşlanma ölçeğinin sorularına daha olumlu yanıt vermişlerdir. Yaşlılıkta uyum güçlüğü konusunda ise kadınlar erkeklere nazaran daha olumlu görüş bildirmişlerdir. Yaşlılık sürecinde, ailesiyle sıklıkla görüşenler başarılı yaşlanma ortalamalarının yüksek; yaşlılıkta uyum güçlüğü ortalamalarının düşük olduğu görülmüştür. Sosyal etkileşim arttıkça başarılı yaşlanma düzeyi yükselmektedir. Bununla birlikte eşi ya da çocuklarıyla birlikte yaşayan yaşlılar, yalnız yaşayanlara göre daha az uyum güçlüğü yaşamaktadır. Katılımcıların çoğunluğu huzurevinde kalmak istemediğini belirtmektedir. Emekli olan ya da halen çalışmakta olan katılımcıların başarılı yaşlanma ortalamaları yüksek, yaşlılıkta uyum güçlüğü ortalamaları ise düşüktür. Aktivite kuramına göre yaşlı bireyler yaşlılık sürecinde sosyal hayata aktif bir biçimde katıldıkları takdirde başarılı yaşlanma gerçekleşecektir.

Keywords

Aktivite Kuramı, Başarılı Yaşlanma, Yaşlılık, Uyum Güçlüğü

A Sociological Research on Adaptation Difficulty in Old Age and Successful Aging: The Case of Gümüşhane Province

Abstract

Old age, where physical and spiritual changes occur in the later periods of life, which is an extension of adulthood, is a period in which physical, psychological and social changes are experienced. Every healthy individual will experience this period. As the phenomenon of old age has gained an important place in our country, examining the psychosocial life satisfaction of individuals aged 65 and over constitutes the focus of this research. In line with this focus, the main problem of the study is to spend the old age passively and unproductively. The research was shaped with the idea of revealing how the problems experienced by individuals aged 65 and over during their old age affect their quality of life. In this regard, the main purpose of the research is to examine the levels of adaptation difficulties and successful aging in old age according to various demographic variables.
When the environment, environment and conditions of individuals are taken into consideration, the aging process may vary according to different factors . Men responded more positively to the questions of the successful aging scale than women. Women expressed more positive views than men regarding the difficulty of adaptation in old age. It was observed that those who frequently met with their families during the aging process had higher averages of successful aging and lower averages of difficulty of adaptation in old age. The level of successful aging increases as social interaction increases. However, elderly people living with their spouses or children experience less difficulty of adaptation than those living alone. The majority of participants stated that they did not want to stay in a nursing home. Participants who are retired or still working have higher averages of successful aging and lower averages of difficulty of adaptation in old age. According to the activity theory, successful aging will occur if elderly individuals actively participate in social life during the aging process.

Keywords

Activity Theory, Successful Aging, Old Age, Difficulty in Adaptation

References

• Ağar, A. (2020). Yaşlılarda psikolojik değişiklikler. Geriatrik Bilimler Dergisi, 3 (2), 75-80.
• Akal, S. (2005). Evde yaşayan yaşlı bireylerin yaşam kalitesine etki eden etmenlerin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Akbayrak, E., Aysan, Ü. (2022). ,Yaşlı perspektifleriyle yerinde ve başarılı yaşlanma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 22(55), 399-427. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1053840.
• Arıkan, G. (2020). Yaşlı bireylerin ekonomik ve sosyal sorunlarına ilişkin politikalar belirleme. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6 (2), 260-274.
• Baltes, P. B. (1987). Theoritical propositons of life-span developmental psychology on the dynamics between growth and decline. Dev Psychol, 23, 611-626.
• Bayraktar, R. (2004). Başarılı yaşlanma. 3. Uluslararası Geriatri Kongresi, Kongre kitabı konuşma metinleri. Marmaris: Türk Geriatri Vakfı, (50-53).
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2023). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Caron, C. (2005). Conceptual framework for community interventions in successful aging. Ottowa: Published Heritage Branc.Pdf: http://Proqu- est.uni.com.
• Chalise, H., N. (2019). Aging: Basic concept. American Journal of Biomedical Science & Research, 1(1), 8-10. DOI: 10.34297/AJBSR.2019.01.000503.
• Çiftçi, A. (2008). Ailedeki Yaşlı Bireyler. A. R. Kalaycı, M. N. Nuruan, A. Çiftçi ve R. B. Şen (Ed.), V. Aile Şurası Aile Destek Hizmetleri Bildirileri (222-231). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları No:137.
• Demirel, K. M. (2019). Yaşlılıkta karşılaşılan uyum güçlükleri ile başarılı yaşlanma arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Emiroğlu, V. (1995). Yaşlılık ve yaşlının sosyal uyumu. Ankara: Şafak Matbaacılık.
• Erikson, E. H. (1984). İnsanın sekiz çağı. (Çev. Üstün, B. Ve Şar, V.), Ankara: Birey ve Toplum Yayıncılık.
• Gabriel Z., Bowling A. (2004). Quality of life from the perspectives of older people. Ageing Soc, 24, 675–691.
• Giddens, A. (1976). New rules of sociological method: A positive critique of interpretive sociologies. London: Hutchinson.
• Gökçe Kutsal, Y. (2006). Yaşlanan dünya. Türk fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 52 (Özel Ek A), A6-A11.
• Görgün-Baran, A. (2004). Yaşlılık Sosyolojisi, V. Kalınkara (ed.). Yaşlılık içinde (35-57. Ss.). Ankara: Odak.
• Görgün Baran, A. (2007). Başarılı yaşlanma modellerinin sosyolojik analizi. V. Kalınkara ve G. Akın (Ed.), IV. Ulusal Yaşlılık Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (236-245. ss.). Ankara: Gazi Kitapevi.
• Hansson, R., O., B., N. Carpenter (1994). Relationships in old age. New York: The Guilford.
• Hazer, O., Aslan, Ö. (2010). Yaşlılıkta sosyal ilişki ve toplumsal hayata katılım. Akad Geriatri, 2, 143-147.
• Hazer, O. & Özsungur, F. (2017). Başarılı yaşlanma ölçeği Türkçe versiyonu. Journal Of Education Technology and Scientific Researches, 2(4),184-188.
• İçli, G., (2010). Yaşlılar ve yaşlılığın değerlendirilmesi: Denizli ili üzerine niteliksel bir araştırma, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2010(1), 1-13.
• Johnson, T., R. (1995). The significance of religion for aging well. American Behavioral Scientist, 39(2), 186-209. Kaçıra, E. N., (2020). Yaşlı Bireylerde Kişilik Özellikleri Başarılı Yaşlanma ve Ego Bütünlüğünün Psikolojik Uyum Üzerindeki Etkisi (Yayınlanmış yüksek lisans tezi) Aksaray, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kalaycıoğlu, S., Tol, U. U., Küçükural, Ö., Cengiz K. (2003). Yaşlılar ve yaşlı yakınları açısından yaşam biçimi tercihleri. Ankara: TÜBİTAK Matbaası.
• Kılavuz, M. A. (2005). Batı kültüründe yaşlanma dönemi yalnızlık duygusunu azaltma ve arkadaş ilişkilerini geliştime açısından dini etkinlikerin önemi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakultesi Dergisi, 14(2), 25-39. Kırdı, N., Akyar, İ., Doğan, N. ve Tangören, M. E. (2009). Dün bugün ve yarın yaşlılık. Ankara: Yaşlılık Platformu Yayınları. Kurtkapan, H. (2018). Yaşlılık sosyolojisi kuramları için bir çerçeve denemesi. F. Yamaner, E. Eyüpolğu (Eds.), İnsan, toplum ve spor bilimleri araştırma örnekleri içinde (249-271. ss.). Ankara: Alfa.
• Kütmeç Yılmaz, C. (2020). Yaşlı bireylerin yaşlılığa uyum düzeyi ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(3), 305-317. https://doi.10.26559/mersinsbd.736812.
• Matcha, D.A. (1997). The sociology of aging: A social problems perspective. Boston: Allyn and Bacon. Onur, Bekir (2017). Gelişim psikolojisi: Yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Özmete, E., Dinç, B., (2020). Yaşlıların “Göç ve yerinde yaşlanma” Bağlamında kentsel dönüşüm ile Iilgili değerlendirmeleri, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20 (46), 197-234.
• Patton, M., Q. (2005). Qualitative research. New York: John Wiley & Sons, Ltd.
• Pekcan, H. (2000). Yaşlılık, E. Gönül, I. Vedat (eds.) Antropoloji ve Yaşlılık: Prof. Dr. Vedia Emiroğlu’na Armağan içinde, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu Yayını.
• Rakıcıoğlu, N. (2004). Yaşlılıkta beslenme: Sağlıklı ve başarılı yaşlanma. Ankara: GEBAM yayınları. Erişim adresi https://gebam.hacettepe.edu.tr/yaslilikta_kaliteli_yasam_son.pdf.
• Reinhardt JP, Boerner K, Horowitz A (2006) Good to have but not to use: differential impact of perceived and received support on well-being. J Soc Pers Relat, 23, 117–129.
• Rowe J. W., Kahn R.L. (1997). Successful aging. Gerontologist, 37 (4): 433-440.
• Şişman, F. N. & Kutlu, Y. (2016). Yaşlılarda uyum güçlüğünü değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 7(1), 25-33.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston, MA: Pearson.
• Taşçı, F. (2010). Yaşlılara yönelik sosyal politkalar: İsveç, Almanya, İngiltere ve İtalya örnekleri. Çalışma ve Toplum Dergisi, 24(1), 175-198.
• Tereci, D., Turan, G., Kasa, N., Öncel, T. & Arslansoyu, N. (2016). Yaşlılık kavramına bir bakış. Ufukun Ötesi Bilim Dergisi,16(1), 84-116.
• Tomanbay, İ. (2002). Sosyal rehabilitasyon-sosyal geriatri. Y. G. Kutsal (Ed.), Geriatri içinde (248-259. ss.). Ankara: Turgut.
• Tufan, İ. (2003). Modernleşen Türkiye’de yaşlılık ve yaşlanmak: Yaşlanmanın sosyolojisi. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Tufan, İ. (2016). Antik çağdan günümüze yaşlılık ve yaşlanma. Ankara: Nobel. TÜİK (2022, Mart). İstatistiklerle yaşlılar. Sayı: 45636. Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636.
• Üçok, A. (2018). Yaşlılıkta aktivite kuramı ile yaşamdan kopma kuramının karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(56), 451-456.
• Victor, R. C. (2005). The social context of ageing. London: Routledge. Vincent, J. A.(1995), Inequality and old age, London, UCL.
• Zheleva, E. (2013). Psyho-socialadaptation of the elderly. Trakia Journal of Sciences, 11(3), 234-236. Zorn, C., R.; Johnson, M., T. (1997). Religious well-being in noninstitutionalized elderly women. Health Care for Women International, 18(3), 209-220.
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2023-53710