Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların İşsizlik Üzerindeki Etkisi: ARDL Sınır Testi Analizi

Year 2025, Volume: 16 Issue: 1, 38 - 52, 29.01.2025

Turgay Ceyhan

Abstract

Çok uluslu firmalar tarafından gerçekleştirilen doğrudan yabancı yatırımlar, ülkelerin makroekonomik dinamiklerinin iyileştirilmesinde büyük öneme sahiptir. Doğrudan yabancı yatırımlar, ekonomilerde rekabeti ve verimliliği yükseltmesi ve ekonomik gelişmeyi hızlandırması nedeniyle bilhassa gelişmekte olan ülkeler için gözde bir finansman aracıdır. Doğrudan yabancı yatırımlar ülkelerin tasarruf ve sermaye düzeylerini artırmakta ve beraberinde getirdiği bilgi, beceri ve teknolojik yenilikler sayesinde ülke istihdamına katkıda bulunmaktadır. Söz konusu yatırımlar sayesinde emeğin niteliği iyileştirildikçe ve üretken alanlarda istihdam edilen emek miktarı arttırıldıkça milli gelir seviyesi de yükselmektedir. Bu çalışma, Türkiye’de DYY’nin işsizlik üzerindeki etkisini araştırmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda 1988-2022 dönemine ait veriler ile ARDL sınır testi kullanılarak analizler yapılmıştır. Bulgular, Türkiye’de kısa dönemde değişkenler arasında bir korelasyon olmadığını göstermektedir. Ayrıca değişkenlerin eşbütünleşik olmadığı ve Türkiye’ye yapılan DYY’nin uzun dönemde işsizlik oranlarını etkilemediği belirlenmiştir.

Keywords

Doğrudan yabancı yatırım, işsizlik, ARDL sınır testi

The Impact of Foreign Direct Investments on Unemployment in Turkey: ARDL Bound Test Analysis

Abstract

Foreign direct investment made by multinational companies is of great importance in improving the macroeconomic dynamics of countries. Especially for less developed and developing countries, foreign direct investment is a favourite financing tool as it increases competition and efficiency in economies and accelerates economic development. FDI increases countriesˈ capital and savings levels and contributes to the countriesˈ employment thanks to the knowledge, skills and technological innovations they bring about. Thanks to these investments, the national income level increases as the quality of labor improves and the amount of labor employed in productive areas increases. The aim of this study is to investigate the impact of FDI on the UNEMP in Turkey. Within this context, analyzes were made using the ARDL bound test with data for the period 1988-2022. The findings show that there is no correlation between FDI and UNEMP in Turkey in the short-term. It has also been detected that the variables are not cointegrated and FDI in Turkey does not have an impact on UNEMP rates in the long-term.

Keywords

Foreign direct investment, unemployment, ARDL bound test

References

• Akbulut, M. (2009). Doğrudan yabancı sermaye yatırımları: Büyüme ve istihdam ilişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman. https://dosya.kmu.edu.tr/sbe/userfiles/file/tezler/isletme/mustafaakbulut.pdf
• Akhisar, Ü. & Güvel, E. A. (2024). Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının panel veri analizi kullanılarak işsizlik üzerine etkisinin araştırılması. Topkapı Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 167-184. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjssd/issue/82937/1384140.
• Aktar, İ., Demirci, N. & Öztürk, L. (2009). Can unemployment be cured by economic growth and foreign direct investment?. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 452-467. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susead/issue/28418/302599.
• Blomström, M., Fors, G. & Lipsey, R. E. (1997). Foreign direct investment and employment: Home country experience in the United States and Sweden. The Economic Journal, 107(445), 1787-1797. https://doi.org/10.1111/j.1468-0297.1997.tb00082.x
• Brady, D. & Wallace, M. (2000). Spatialization, foreign direct investment, and labor outcomes in the American states, 1978-1996. Social Forces, 79(1), 67-105. https://doi.org/10.2307/2675565. [ GUSBID ] Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 2025/ Cilt:16 / Sayı:1 49 Bülbül, O. G. & Emirmahmutoğlu, F. (2010). Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının istihdam etkisi: Türk bankacılık sektörü örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 205-238. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd/issue/28323/300982.
• Canbay, Ş. & Kırca, M. (2020). Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının işsizlik üzerine etkileri: 1991-2016 dönemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 154-163. https://doi.org/10.21076/vizyoner.657256.
• Çil, D. (2022). Doğrudan yabancı yatırımlar ve işsizlik: Geçiş ekonomileri için panel simetrik ve asimetrik nedensellik yaklaşımı. Sosyal Mucit Academic Review, 3(2), 196-212. https://doi.org/10.54733/smar.1126915.
• Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431. https://doi.org/10.2307/2286348
• Ekinci, A. (2011). Doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme ve istihdama etkisi: Türkiye uygulaması (1980-2010). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 71-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oguiibf/issue/5718/76549.
• Göçer, İ., Mercan, M. & Peker, O. (2013). İhracat, doğrudan yabancı yatırımlar ve işsizlik: Türkiye örneği. Business and Economics Research Journal, 4(1), 103-120. https://www.berjournal.com/wp-content/plugins/downloads-manager/upload/BERJ%204(1)13%20Article%206%20pp.103-120.pdf
• Grahovac, D. & Softić, S. (2017). Impact of the FDI on unemployment rate in countries of West Balkan. Review of Innovation and Competitiveness: A Journal of Economic and Social Research, 3(2), 65-82. https://doi.org/10.32728/ric.2017.32/4.
• Granger, C. W. J. & Newbold, P. (1977). Forecasting economic time series. New York: Academic Press.
• Harris, R. & Sollis, R. (2003). Applied time series modelling and forecasting. Chichester: John Wiley and Sons.
• Hasbi, D. & Evlimoğlu, U. (2023). Uluslararası sermaye hareketlerinin büyüme ve işsizlik üzerine etkisinin incelenmesi: Panel veri analizi. Fiscaoeconomia, 7(3), 1948-1976. https://doi.org/10.25295/fsecon.1254970
• Jayaraman, T. K. & Singh, B. (2007). Impact of foreign direct investment on employment in Pacific Island countries: An empirical study of Fiji. Economia Internazionale/International Economics, 60(1), 57-74. https://www.iei1946.it/RePEc/ccg/JAYARAMAN_SINGH%2057_74.pdf
• Kar, M. & Tatlısöz, F. (2008). Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye hareketlerini belirleyen faktörlerin ekonometrik analizi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 436-458. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/107432.
• Karagöz, K. (2007). Bir sosyal politika aracı olarak doğrudan yabancı yatırımların istihdama etkisi. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 36, 99-116. https://dergipark.org.tr/en/pub/iusoskon/issue/9516/118898
• Karimov, M., Paradi-Dolgos, A. & Koroseczne Pavlin, R. (2020). An empirical analysis of the relationship between foreign direct investment and unemployment rate: Evidence from Turkey. European Research Studies Journal, 23(1), 453-464. https://doi.org/10.35808/ersj/1562.
• Karlsson, S., Lundin, N., Sjöholm, F. & He, P. (2009). Foreign firms and Chinese employment. The World Economy, 32(1), 178-201. https://doi.org/10.1111/j.1467-9701.2009.01162.x
• Kılınç Savrul, B. & Hazar, D. (2020). Türkiye’de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının kadın istihdamına etkisine dair ekonometrik analiz. Avrasya Bilimler Akademisi, 30, 1-20. https://doi.org/10.17740/eas.soc.2020.V30-01.
• Mariotti, S., Mutinelli, M. & Piscitello, L. (2003). Home country employment and foreign direct investment: Evidence from the Italian case. Cambridge Journal of Economics, 27(3), 419-431. https://doi.org/10.1093/cje/27.3.419.
• Mucuk, M. & Demirsel, M. T. (2013). The effect of foreign direct investments on unemployment: Evidence from panel data for seven developing dountries. Journal of Business, Economics and Finance, 2(3), 53-66. https://dergipark.org.tr/en/pub/jbef/issue/32415/360489.
• Peker, O. & Göçer, İ. (2010). Yabancı doğrudan yatırımların Türkiye’deki işsizliğe etkisi: Sınır testi yaklaşımı. Ege Akademik Bakış, 10(4), 1187-1194. https://doi.org/10.21121/eab.2010419604.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616.
• Phillips, P. C. B. & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346. https://doi.org/10.2307/2336182.
• Pinn, S. L. S., Ching, K. S., Kogid, M., Mulok, D., Mansur, K. & Loganathan, N. (2011). Empirical analysis of employment and foreign direct investment in Malaysia: An ARDL bounds testing approach to cointegration. Advances in Management and Applied Economics, 1(3), 77-91. https://www.scienpress.com/journal_focus.asp?main_id=55&Sub_id=IV&Issue=150
• Rizvi, S. Z. A. & Nishat, M. (2009). The impact of foreign direct investment on employment opportunities: Panel data analysis: Empirical evidence from Pakistan, India and China. The Pakistan Development Review, 48(4), 841-851. https://doi.org/10.30541/v48i4IIpp.841-851
• Sandalcılar, A. R. (2012). Türkiye’de yabancı doğrudan yatırımların istihdama etkisi: Zaman serisi analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3-4), 273-285. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2707/35816
• Saray, M. O. (2011). Doğrudan yabancı yatırımlar-istihdam ilişkisi: Türkiye örneği. Maliye Dergisi, 161, 381-403. https://maliyedergisi.sgb.gov.tr/yayinlar/md/161/021.pdf
• Sevüktekin, M. & Çınar, M. (2017). Ekonometrik zaman serileri analizi: EViews uygulamalı. Bursa: Dora Basım Yayın.
• Shaari, M. S., Hussain, N. E. & Bin Ab. Halim, M. S. (2012). The impact of foreign direct investment on the unemployment rate and economic growth in Malaysia. Journal of Applied Sciences Research, 8(9), 4900-4906. https://www.aensiweb.com/old/jasr/jasr/2012/4900-4906.pdf
• Strat, V. A., Davidescu, A. & Paul, A. M. (2015). FDI and the unemployment-A causality analysis for the latest EU members. Procedia Economics and Finance, 23, 635-643. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(15)00448-7.
• Süt, A. T. & Yüksel, Ö. (2022). Doğrudan yabancı yatırımların işsizlik üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. International Conference on Eurasian Economies, 20-22 Eylül 2022, Bakü, Azerbaycan.
• Uğur, B. & Çetin, R. (2022). Doğrudan yabancı yatırım girişlerinin istihdam üzerine etkileri: G-20 örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 72, 109-123. https://doi.org/10.51290/dpusbe.1023560.
• United Nations Conference on Trade and Development. (1999). World investment report 1999: Foreign direct investment and the challenge of development. Newyork: United Nations Publication.
• Vergil, H. & Ayaş, N. (2009). Doğrudan yabancı yatırımların istihdam üzerindeki etkileri: Türkiye örneği. İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 24(275), 89-114. https://doi.org/10.3848/iif.2009.275.9912.
• Wooldridge, J. M. (2013). Introductory econometrics: A modern approach. Mason: South-Western Pub.
• World Bank, World development indicators, https://databank.worldbank.org/home.aspx
• Yalman, İ. & Koşaroğlu, Ş. M. (2017). Doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme ve işsizlik üzerindeki etkisi. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 1(2), 191-205. https://doi.org/10.29216/ueip.344854.
• Yöyen, H. T. (2023). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar ve portföy yatırımları işsizlik oranları üzerinde etkili mi? Toda-Yamamoto nedensellik analizi. International Journal of Applied Economic and Finance Studies, 8(2), 51-61. http://www.ijaefs.com/wp-content/uploads/2023/12/04_YOYEN.pdf.
• Zhao, L. (1998). The impact of foreign direct investment on wagesand employment. Oxford Economic Papers, 50(2), 284-301. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.oep.a028646.