The Effect of Five Factor Personality Traits on Postponement of Health Care Demand Behavior: A Nationwide Study

Year 2025, Volume: 16 Issue: 3, 1024 - 1039, 29.09.2025

Ömer Faruk Aslan

Abstract

The demands for a product or service vary according to many factors. One of these elements is the consumer's tastes and preferences. The variable that shapes this characteristic of individuals is their qualities. Under normal circumstances, demand for health services remains at the same level as for other services, regardless of price. However, it is seen that personality traits are effective in postponing the demand for health services. A person can postpone this service according to the quality they have. The main purpose of the study is to determine the effect of the five-factor personality traits of extroversion, agreeableness, conscientiousness, openness to experience and emotional balance on postponing the demand for health services. In this context, a survey was applied to 718 people across the country. According to the findings, a significant relationship was found between the subcomponents of the Five-Factor Personality traits, extroversion, agreeableness and self-control and the Behavior of Postponing the Demand for Health Services, while no relationship was found between neuroticism and openness to experience.

Keywords

Five Factor Personality , Health Service Demand Postponement , Consumer , Purchasing Power , Welfare Level.

Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Sağlık Hizmeti Talep Erteleme Davranışı Üzerindeki Etkisi: Ülke Geneline Yönelik Bir Araştırma

Abstract

Bir mal ve hizmete yönelik talepleri birçok faktöre göre değişmektedir. Bu unsurlardan biri de tüketicinin zevk ve tercihleridir. Kişilerin bu özelliğini şekillendiren değişken ise sahip olduğu niteliklerdir. Normal koşullarda sağlık hizmeti talebi, diğer hizmetlere göre fiyattan etkilenmeksizin aynı miktarda seyretmektedir. Ancak sağlık hizmeti talebinin ertelenmesinde kişilik özellikleri etkili olduğu görülmektedir. Kişi sahip olduğu niteliğe göre bu hizmeti erteleyebilmektedir. Çalışmanın temel amacı, dışa dönüklük, uyumluluk, sorumluluk, deneyime açıklık ve duygusal denge beş faktör kişilik özelliklerinin sağlık hizmetlerine olan talebi erteleme üzerindeki etkisini belirlemektir. Bu bağlamda Ülke genelinde 718 kişiye anket uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, Beş Faktör Kişilik özelliklerinin alt bileşenleri olan dışa dönüklük, uyumluluk ve öz kontrol ile Sağlık Hizmeti Talebini Erteleme Davranışı arasında anlamlı ilişki bulunurken, nevrotiklik ile deneyime açıklık arasında ilişki bulunamamıştır.

Keywords

Beş Faktör Kişilik , Sağlık Hizmeti Talebinin Ertelenmesi , Tüketici , Satın Alma Gücü , Refah Düzeyi.

References

• Altay, A. (2007). Sağlık hizmetlerinin sunumunda yeni açılımlar ve Türkiye açısından değerlendirilmesi. Journal of Turkish Court of Accounts, 64, 33–58. https://dergipark.org.tr/en/pub/sayistay/issue/61521/918900
• Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1984). The effect of sampling error on convergence, improper solutions, and goodness-of-fit indices for maximum likelihood confirmatory factor analysis. Psychometrika, 49(2), 155–173. https://doi.org/10.1007/bf02294170
• Basım, H. N., Çetin, F., & Tabak, A. (2009). Beş faktör kişilik özelliklerinin kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarıyla ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 20–34. https://www.academia.edu/download/38292553/Bes-faktor-kisilik-ozel-liklerinin-kisilerarasi-catisma-cozme-yaklasimlariyla-iliskisi.pdf
• Bilgiç, A. U. (2020). Covid-19 salgınının küresel düzeyde incelenmesi: Ekonomik etkiler ve vergisel önlemler. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(2), 89–102. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1207695
• Bilgili, E., & Ecevit, E. (2008). Sağlık hizmetleri piyasasında asimetrik bilgiye bağlı problemler ve çözüm önerileri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 201–228. https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/7564/99377
• Boomsma, A. (1985). Nonconvergence, improper solutions, and starting values in LISREL maximum likelihood estimation. Psychometrika, 50(2), 229–242. https://doi.org/10.1007/Bf02294248
• Comrey, A. L., & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Çağatay, A. (2024). E-Sağlık okuryazarlığı düzeyi ile sağlık hizmeti talebini erteleme davranışı arasındaki ilişki. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 150–156. https://doi.org/10.26453/otjhs.1426351
• Çetin, E. A. (2022). Covid-19 pandemisinin sağlık hizmetleri erişimine etkisinin değerlendirilmesi: Kesitsel bir araştırma. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 534–543. https://doi.org/10.5336/healthsci.2021-84653
• Çetin, F., & Varoğlu, A. K. (2009). Özellikler bağlamında girişimcinin beş faktör kişilik örüntüsü. Savunma Bilimleri Dergisi, 8(2), 51–66. https://dergipark.org.tr/en/pub/khosbd/issue/19229/204332
• Çiçek, İ., & Aslan, A. E. (2020). Kişilik ve beş faktör kişilik özellikleri: Kuramsal bir çerçeve. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(1), 137–147. https://dergipark.org.tr/en/pub/buyasambid/issue/55551/636901
• Çoban, H. (2009). Sağlık ekonomisi ve Türkiye’de sağlık hizmetlerinin yeniden yapılandırılması (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Develioğlu, K., & Tekin, O. A. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve yabancılaşma arasındaki ilişki: Beş yıldızlı otel çalışanları üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 15–30. https://dergipark.org.tr/en/pub/sduiibfd/issue/20818/222757
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56–64. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2152064
• Fles, R., Bos, A. C. R. K., Rachmawati, D., Waliyanti, E., Tan, I. B., Haryana, S. M., Schmidt, M. K., & Dewi, F. S. T. (2017). The role of Indonesian patients’ health behaviors in delaying the diagnosis of nasopharyngeal carcinoma. BMC Public Health, 17(510), 1–8. https://doi.org/10.1186/s12889-017-4429-y
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10th ed.). Boston, MA: Pearson.
• Goodwin, R. D., & Friedman, H. S. (2006). Health status and the five-factor personality traits in a nationally representative sample. Journal of Health Psychology, 11(5), 643–654. https://doi.org/10.1177/1359105306066610
• Günel, Ö. D. (2010). İşletmelerde yıldırma olgusu ve yıldırma mağdurlarının kişilik özelliklerine ilişkin bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(3), 37–65. https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/5646
• Hendriks, A. A. J. (2009). The construction of the five-factor personality inventory (FFPI). University of Groningen. https://core.ac.uk/reader/148293420
• Horasan, N., & Çetinkaya, A. (2023). Diş hekimliğinde evde sağlık uygulamaları: Pandemi öncesi ve sonrası açısından karşılaştırmalı bir analiz. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 10(2), 195–199. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2738048
• Horzum, M. B., Ayas, T., & Padır, M. A. (2017). Beş faktör kişilik ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 398–408. https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/bes-faktor-kisilik-olcegi-toad.pdf
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cut-off criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Karaca, Z., & İnan, K. (2022). Pandeminin sağlık hizmetleri talebine etkisi: Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi üzerine bir uygulama. Trends in Business and Economics, 36(1), 43–49. https://doi.org/10.54614/TBE.2022.933107
• Leenaars, P. E. M., Romboutlar, R., & Kok, G. (1992). Seeking medical care for a sexually transmitted disease: Determinants of delay-behavior. Psychology and Health, 8(1), 17–32. https://doi.org/10.1080/08870449308403164
• Mizee, M., Schaap, L. A., Hoogendijk, E. O., Van Schoor, N. M. (2022). Delay or postponement of medical care among older adults in the Netherlands at earlier and later stages of the COVID-19 pandemic. Aging Clinical and Experimental Research, 34, 2913–2917. https://doi.org/10.1007/s40520-022-02266-x
• Mutlu, A., & Işık, A. K. (2005). Sağlık ekonomisine giriş. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Ötken, A. B., & Cenkci, T. (2013). Beş faktör kişilik modeli ve örgütsel muhalefet arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Öneri Dergisi, 10(39), 41–51. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruoneri/issue/17900/187801
• Rammstedt, B., & John, O. P. (2007). Measuring personality in one minute or less: A 10-item short version of the Big Five Inventory in English and German. Journal of Research in Personality, 41(1), 203–212. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2006.02.001
• Sargutan, A. E. (2005). Sağlık sektöründe hizmet talebi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(3), 430–457. https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/7558/99352
• Sekaran, U., & Bougie, R. (2016). Research methods for business: A skill building approach. Chichester, UK: John Wiley & Sons.
• Söyler, S. (2024). Kanser taraması ve sağlık sistemlerine güvensizlik konusundaki sağlık inançlarının sağlık hizmeti talebini erteleme üzerindeki etkileri: Kesitsel bir çalışma. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 143–149. https://doi.org/10.26453/otjhs.1413622
• Söyler, S., Uyar, S., Kıraç, R., Yılmaz, G., & Çiftçi, F. K. (2022). Development of healthcare demand procrastination scale: A reliability and validity study. Journal of Basic Clinical Health Sciences, 6, 617–626. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2233952
• Tatlıoğlu, K. (2013). Beş faktör kişilik kuramı bağlamında kişilik kavramına genel bir bakış. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 128–146. http://busbed.bingol.edu.tr/tr/pub/issue/29510/402047
• Taymur, İ., & Türkçapar, M. H. (2012). Kişilik: Tanımı, sınıflaması ve değerlendirmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(2), 154–177. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/115082
• Tebrizcik, S., Ersöz, S., Aktepe, A., Uzun, B., Yolbilir, B., & Güler, E. C. (2022). İstatistiksel veri analizi ile çalışma salonu memnuniyet ölçümü üzerine bir uygulama. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 14(3), 78–86. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2770937
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024). Dünya nüfus günü. Retrieved September 1, 2024, from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dunya-Nufus-Gunu-2024-53680
• Türk Dil Kurumu. (n.d.). Türkçe sözlük. Retrieved September 1, 2024, from https://sozluk.gov.tr/
• Visscher, K., Kouwenberg, L. H. J. A., Oosterhoff, M., Rotteveel, A. H., & de Wit, A. (2023). Postponed healthcare in the Netherlands during the COVID-19 pandemic and its impact on self-reported health. Frontiers in Health Services, 1–10. https://doi.org/10.3389/frhs.2023.1181532