Kesik Baş Destanı’nın Yeni Bir Nüshası Üzerine

Year 2024, Volume: 12 Issue: 1, 51 - 72, 30.04.2024

Okan Celal Güngör , Beytullah Bekar

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1387430

Abstract

Kesik Baş Destanı, Hz. Ali’nin kahramanlığının anlatıldığı destanlardandır. Bu destanın Kirdeci Ali tarafından yazıldığı bilinmektedir. Halk tarafından çok sevilen ve yüzyıllarca dilden dile aktarılan bu destanın yurt içi ve yurt dışında muhtelif kütüphanelerde çok sayıda nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalardan bazıları araştırmacılar tarafından ortaya çıkarılmış ve hem halk bilimi hem de dil özellikleri açısından incelenmiştir.
Çalışmaya konu olan nüsha, Almanya Bayerische Staatsbibliothek’te A. or. 92.1162’de Hikâye-yi Mevlüd adıyla kayıtlı olan mecmua içindedir. Bu nüsha, İbrahim Efendi matbaasında 1882 (H. 1299) tarihinde taş baskı yoluyla çoğaltılmıştır. İçerisinde Kesik Baş Destanı dışında Hikâye-yi Mevlüd, Kasîde-yi Tevhîd-i Şerîf, Dâsitân-ı Geyik, Dâsitân-ı Gögercin gibi mevlit ve destanlar da bulunmaktadır. Kesik Baş Destanı ise 38-43. sayfalar arasında olup toplam 96 beyittir.
Destan, sade ve anlaşılır bir dille yazılmıştır. Her ne kadar eser taş baskı yoluyla 19. yüzyılın ikinci yarısında çoğaltılmış olsa da dil özellikleri dikkate alındığında eserin Eski Anadolu Türkçesinden Osmanlı Türkçesine geçiş özellikleri göstermesi sebebiyle 15. yüzyılın ikinci yarısından sonra, geçiş döneminde yazıldığı söylenebilir.
Daha önce tespit edilen nüshalardaki farklılıklarla birlikte yeni bulunan nüshalardaki farklı özellikler Kesik Baş Destanı’nın günümüzde henüz tam bir metninin oluşturulamadığını göstermektedir. Nüshalar üzerine yapılan ve yapılacak olan bu ve benzeri çalışmalar Türk kültürü açısından çok kıymetli olan bu eserin tam bir metninin ortaya çıkmasına katkı sağlayacaktır.

Keywords

destan, Kesik Baş Destanı, Hz. Ali, Kirdeci Ali

Ethical Statement

Çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

On a New Copy of the Severed Head Epic

Abstract

Abstract
The Epic of the Cut Head is one of the epics in which prophet Ali's heroism is told. It is known that this epic was written by Kirdeci Ali. There are many copies of this epic, which is loved by the public and has been passed down from mouth to mouth for centuries, in various libraries within the country and abroad. Some of these copies were unearthed by researchers and examined in terms of both folklore and linguistic features.
The copy that is the subject of the study is in the magazine registered under the name Hikâye-yi Mevlüd at number 92.1162 in Bayerische Staatsbibliothek, Germany. This copy was reproduced by lithography in the printing house of İbrahim Efendi in 1882 (H. 1299). Apart from the Epic of the Cut Head, it also contains mawlids and epics such as The Pigeon Epic, The Stag Epic, The Mawlid Story, The Epic of the Cut Head is between pages 38-43 and has a total of 96 distich. The epic is written in a simple and understandable language.
Although the work was reproduced through lithography in the second half of the 19th century, considering its linguistic features, the work shows transitional features from Old Anatolian Turkish to Ottoman Turkish. For this reason, it can be said that the work was written in the transition period, after the second half of the 15th century.

Keywords

epic, The Epic of Cut Head, Prophet Ali, Kirdeci Ali

References

• Albayrak, N. (2022). Kesik Baş destanı. İçinde TDV İslâm ansiklopedisi (Cilt 5, ss.308). Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Argunşah, M. (2002). Kirdeci Ali Kesikbaş destanı. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kozan, A. & Çelik, M. Y. (2014). Kesik Baş Destanı ve Türk kültüründe Kesik Baş’a dair yeni bulgular. Türk Dünyası Araştırmaları, (209), 177-207. https://docplayer.biz.tr/205176044-Kesikbas-destani-ve-turk-kulturunde-kesikbas-a-dair-yeni-bulgular.html.
• Ocak, A. Y. (1989). Türk folklorunda Kesik Baş. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Tepeli, H. (2021). Kirdeci Ali’nin Kesikbaş destanı (Tez No: 666116) [Yüksek lisans tezi, Kırklareli Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• http://www.yazmalar.gov.tr//basit-arama?q=kesikba%C5%9F