Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı Bağlamında Televizyon İzleme Alışkanlıkları ve Motivasyonları: Çankırı Örneği

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 287 - 308, 27.04.2025

Şahin Doğan , Hakkı Kalaycı

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1639494

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Çankırı il merkezinde ikamet eden bireylerin televizyon izleme alışkanlıklarına ve motivasyonlarına etki eden faktörlerin araştırılmasıdır. Çankırı il merkezinde rastgele 18 yaş ve üzeri 391 katılımcıya yüz yüze anket uygulanmış ve analiz sonucunda cevaplar dört faktörde toplanmıştır. Bu faktörler sosyal etkileşim, bilgilenme, eğlenme ve yol gösterme olarak adlandırılmıştır. Dört faktör, toplam varyansın %62,437’sini açıklamaktadır. Yapılan test sonucunda “Cronbach Alpha” güvenilirlik katsayısı 0,86 olarak bulunmuştur. Cinsiyet temelli TV program izleme tercihlerinin karşılaştırılması sonucunda kadınların yarışma, yerli dizi, din, kadın programları, müzik/eğlence, magazin, reklamlar, çizgi film ve çocuk programlarını; buna karşılık erkeklerin ise haber, belgesel, yerel gündem, tartışma/açık oturum, ekonomi, spor, gerilim, şiddet ve cinsellikle ilgili programları daha fazla izledikleri, yabancı ve yerli sinema filmleri, talk show/sohbet, yabancı dizi ve diğer program türlerinde ise kadınlar ile erkekler arasında anlamlı bir farklılık oluşmadığı sonucu çıkmıştır. Televizyon izleme motivasyonlarına yönelik cinsiyet temelli yapılan karşılaştırmada ise (t-test) sosyal etkileşim boyutunda kadınların lehine, bilgi edinme ve eğlenme boyutlarında ise erkeklerin lehine anlamlı fark çıkmıştır. Yaş ve medeni durum değişkenlerinde anlamlı bir fark çıkmamıştır. Eğitim temelli yapılan karşılaştırmada ise (ANOVA) bilgi edinme boyutunda ilkokul ve altı eğitim düzeyine sahip olanlarla lise, üniversite ve üzeri eğitim düzeyine sahip olanlar arasında lise, üniversite ve üzeri eğitime sahip olanlar lehine anlamlı fark çıkmıştır. Aylık kazanç temelli yapılan karşılaştırmada ise, (ANOVA) sosyal etkileşim boyutunda düzenli kazancı olmayanlarla 10000 TL ve altı kazanca sahip olanlar ve 50001 TL ve üzeri kazanca sahip olanlar arasında düzenli kazancı olmayanlar lehine fark çıkmıştır. Bilgi edinme boyutunda ise düzenli kazancı olmayanlarla diğer gelir düzeyi grupları arasında diğer grupların lehine anlamlı fark olduğu, 10001-20000 TL ile 30001-40000 TL kazancı olanlar arasında 30001-40000TL kazancı olanlar lehine anlamlı fark çıktığı, eğlenme boyutunda, 20001-30000 TL ve 30001-40000 TL kazanca sahip olanlarla düzenli kazanca sahip olmayanlar arasında 20001-30000 TL ve 30001-40000 TL lehine anlamlı derecede fark olduğu sonucu çıkmıştır.

Keywords

Görsel medya , televizyon izleme , televizyon izleme alışkanlıkları , televizyon izleme motivasyonları

Ethical Statement

Bütün sorumlulukları bize aittir. Şahin Doğan & Hakkı Kalaycı

Supporting Institution

Herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır.

Project Number

-

Thanks

Teşekkürler

Television Viewing Habits and Motivations in the Context of Uses and Gratifications Approach: Çankırı Case

Abstract

The aim of this study is to examine the factors influencing the television viewing habits and motivations of individuals living in the city center of Çankırı. A face-to-face survey was conducted with 391 randomly selected participants aged 18 and over. The analysis revealed four main factors: social interaction, information, entertainment, and guidance, which together explained 62.437% of the total variance. The Cronbach's alpha reliability coefficient was found to be 0.86. Gender-based comparisons of TV program preferences showed that women preferred contests, domestic series, religious content, women’s programs, music/entertainment, magazines, advertisements, cartoons, and children’s programs, whereas men preferred news, documentaries, local issues, discussions, economy, sports, thrillers, and content involving violence or sexuality. No significant difference was found between genders in preferences for foreign/domestic films, talk shows, foreign series, or other types of programs. The t-test results showed a significant difference in favor of women in the social interaction dimension, and in favor of men in the information and entertainment dimensions. No significant differences were found regarding age or marital status. In the comparison based on education (ANOVA), a significant difference was found between those with primary school and below education level and those with high school, university, and above education level in favor of those with high school, university, and above education level. In the comparison based on monthly earnings (ANOVA), in the social interaction dimension, there was a significant difference between those with no regular earnings and those with earnings of 10000 TL and below and those with earnings of 50001 TL and above in favor of those with no regular earnings. In the dimension of obtaining information, there is a significant difference between those who do not have regular income and other income level groups in favor of other groups; there is a significant difference between those who earn 10001-20000TL and 30001-40000TL in favor of those who earn 30001-40000TL, and in the dimension of entertainment, there is a significant difference between those who earn 20001-30000TL and 30001-40000TL and those who do not have regular income in favor of 20001-30000TL and 30001-40000TL.

Keywords

visual media , television viewing , television viewing habits , television viewing motivations

Project Number

-

References

• Aziz, A. (2013). Televizyon ve radyo yayıncılığı. Hiperlink Yayıncılık.
• Balcı, Ş., Akar, H., & Ayhan, B. (2010). Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı çerçevesinde seçim dönemlerinde gazete okuma alışkanlıkları ve motivasyonlar: Konya örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (30), 51-79.
• Bayram, F. (2007). Bireylerin gazete okuma alışkanlıkları: Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımına göre okuyucu davranışları, tercihleri ve nedenleri üzerine bir uygulama (Tez No. 211493) [Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Biçer, S. (2014). Akademisyenlerin sosyal ağlarda bulunma motivasyonları: Facebook örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (40), 9-80.
• Blumler, J. G., & Katz, E. (Eds.). (1974). The uses of mass communications: Current perspectives on gratification research. Sage.
• Çakır, V., & Bozkurt, Ö. (2014). Televizyon izleme alışkanlıkları, motivasyonları ve TRT 6: Hakkâri Örneği. Global Media Journal: TR Edition, 4(8), 61-81.
• Çakır, V., & Çakır, V. (2010). Televizyon bağımlılığı. Literatürk Yayınları.
• Çakır, V., & Çakır, V. (2011). Yalnızlık ve televizyon kullanımı. Selçuk İletişim, 7(1), 131-147.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Erdoğan, İ., & Alemdar, K. (2010). Öteki kuram. Erk Yayınları.
• Fiske, J. (1996). İletişim çalışmalarına giriş (Süleyman, İ. Çev.). Ark Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji (Cemal, G. Yay. haz.). Kırmızı Yayınları.
• Gökçe, O. (1993). İletişim bilimine giriş. Turhan Kitabevi
• Güllüpunar, H. (2010). Siyasal iletişim ve aday imajı. Eğitim Kitabevi.
• Gülnar, B., & Balcı, Ş. (2010). Televizyon izleme motivasyonları ve kültürleşme: Yabancı uyruklu üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (28), 447-483.
• Hardt, H. (1994). Eleştirelin geri dönüşü ve radikal muhalefetin meydan okuyuşu: Eleştirel teori, kültürel çalışmalar ve Amerikan kitle iletişimi araştırması. Medya, iktidar, ideoloji (M. Küçük, Der. ve Çev.). Ark Yayınevi.
• Harris, R. J. (2004). Research and theory in mass communication (4. edition). Lawrence Erlbaum Associates Publishers
• Hermes, J. (2002). Active audiences. In A. Briggs & P. Cobley (Eds.), The media (pp. 282-293). Pearson Education Limited.
• Herzog, H. (1941). On borrowed experience: An analysis of listening to daytime sketches. Zeitschrift für Sozialforschung, 9(1), 65-95.
• Hülür, H., & Yaşın, C. (2021). Yeni medya, toplum ve iletişim biliminin dönüşümü. Siyasal Kitapevi.
• Jenner, M. (2016). Is this TVIV? On Netflix, TVIII and binge-watching. New Media & Society, 18(2), 257-273. https://doi.org/10.1177/1461444814541523
• Jensen, K. B., & Rosengren, K. E. (2007). Five traditions in search of the audience. In D. McQuail, P. Golding & E. de Bens (Eds.), Communication theory & research (pp. 53-70). Sage Publications.
• Katz, E. (1959). Mass communication research and the study of culture. Studies in Public Communication, (2), 1-16.
• Koçak, A. (2001). Televizyon izleyici davranışları: Televizyon izleyicilerinin tercihleri ve doyumları üzerine teorik ve uygulamalı bir çalışma (Tez No. 112735). [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yök Tez Arşiv. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Koçer, M. (2013). Televizyon izleme alışkanlıkları ve motivasyonları: Kayseri örneği. Humanities Sciences, 8(2), 207-225.
• Küçükkurt, M., Murat Hazar, Ç., Çetin, M., & Topbaş, H. (2009). Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı perspektifinden üniversite öğrencilerinin medyaya bakışı. Selçuk İletişim, 6(1), 37-50.
• McQuail, D., & S. Windahl: (2005). İletişim modelleri: Kitle iletişim çalışmalarında. (Y. Konca, Çev.). İmge Kitabevi Yayınları.
• McQuail, D. (1987). Mass communication theory: An ıntroduction. (3.ed.). Sage Publications.
• Özarslan H., & Nisan F. (2011). Kullanımlar ve doyumlar perspektifinden televizyon izleme alışkanlıkları ve motivasyonları: Gümüşhane örneği, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(1), 23-45.
• Park, N., Kee, K. F., & Valenzuela, S. (2009). Being immersed in social networking environment: Facebook groups, uses and gratifications, and social outcomes. CyberPsychology & Behavior, 12(6), 729-733. https://doi.org/10.1089/cpb.2009.000
• Rodman, G. (2007). Mass media in a changing world. McGraw Hill
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayıncılık.
• Üksel, S. (2015). Kullanımlar doyumlar kuramı çerçevesinde sosyal medya kullanımı: Sakarya Üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma (Tez No. 393129). [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• West, R., & Turner, L. H. (2010). Introducing communication theory: Analysis and application. McGraw-Hill Education.
• Yaşın, C., & Cengiz, C. (2018). Kullanımlar ve doyumlar kuramı. İletişim Ansiklopedisi. http://yenimedya.info/2018/12/18/kullanimlar-ve-doyumlar/.
• Yavuz, A., & Tarhan, A. (2021). Kullanımlar ve doyumlar kuramı çerçevesinde televizyon izleme alışkanlıkları ve motivasyonları. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 450-476. https://doi.org/10.47107/inifedergi.885973
• Yaylagül, L. (2006). Kitle iletişim kuramları. Dipnot Yayınları.