Oral Antidiyabetik İlaç Kullanım Hataları ve Etkileyen Faktörler

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 3, 128 - 137, 30.09.2017

Kadriye Sayın Kasar , Sevgi Kızılcı

Öz

Bu çalışma, tip 2 diyabetli bireylerin oral antidiyabetik ilaç kullanım hataları ve etkileyen faktörlerin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. 

Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından literatür bilgisine dayanılarak geliştirilen anket formu kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemini tip 2 diyabetli 190 birey oluşturmuştur. 

Çalışmaya katılan diyabetli bireylerde ilaç kullanım hata oranı %64,7 olarak saptanmıştır. Yapılan ilaç hataları ilaçların zamanında alınmaması, ilaçları karıştırma, ilacı yanlış dozda alma, ilacı yanlış şekilde alma ve kendi kendine ilacı bırakma olarak bulunmuştur. Çalışmamızda ileri yaşta, bekar olanlarda, eğitim seviyesi düşük olanlarda, yalnız yaşayanlarda, evde kendi kendine kan şekerini ölçmeyenlerde, kullandığı ilacın prospektüsünü okumayanlarda, ilaç kullanım eğitimi almayanlarda ve günlük alınan ilaç sayısı fazla olanlarda ilaç kullanım hata oranı anlamlı derece yüksek bulunmuştur (p<0,05). Hata nedenlerine ilişkin hasta görüşleri ise; ilaç sayısının fazla olması, görme problemleri, okuma-yazmasının olmaması, açlık hissi nedeniyle ilaçtan önce yemek yemeği öncelikli bulma, unutkanlık, ilaç dozunun az ya da fazla geldiğini düşünme, ilacın yan etkisi, ilacı tükendiğinde tekrar almama ve kendini iyi hissedip ilaç almaya gereksinim duymama olarak belirlenmiştir.

Çalışma sonucunda oral antidiyabetik ilaç kullanan tip 2 diyabetli bireylerde ilaç kullanım hata oranlarının yüksek olduğu görülmektedir. Oral antidiyabetik ilaç kullanım hataları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesinin sağlık çalışanlarına farkındalık kazandırabileceği ve bu grup hastaya yaklaşımda destek olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Diyabet, Oral Antidiyabetik İlaç, İlaç Hataları

Kaynakça

• American Diabetes Association (ADA) (2016). Standards of Medical Care in Diabetes-2016. Cefalu WT (Ed). Diabetes Care, 39(1):13-22.
• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) (2016). Diabetes Mellitus Çalışma ve Eğitim Grubu. Pelin Ofset Matbaacılık Ltd. Şti. 7. Baskı. Ankara. ss.15.
• International Diabetes Federation (IDF) (2017). Diabetes Atlas 7th Edition. Erişim: http://www.diabetesatlas.org/ Erişim Tarihi: 15.08.2017.
• Satman I, Omer B, Tutuncu Y, Kalaca S, Gedik S, Dinccag N et al. (2013). TURDEP-II Study Group. Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol, 28(2):169-180.
• Eski Ö, Pınar R (2005). Kardiyovasküler Problem olan Yaşlılarda İlaç Kullanım Hatalarının İncelenmesi. Turkish Journal Of Geriatrics, 8(3):141-147.
• Arslan GG, Eşer İ (2005). Yaşlılara Verilen Eğitimin İlaç Kullanım Uyumuna Etkisinin İncelenmesi. Turk J Geriatrics, 8(3):134-140.
• Işık AT, Doruk H, Mas MR (2004). Yaşlılarda İlaç Kullanım İlkeleri. Klinik Gelişim Dergisi, 17(2):25-31.
• Arslan Ş, Atalay A, Gökçe-Kutsal Y (2000). Yaşlılarda İlaç Tüketimi Türk Geriatri Dergisi, 3(2):56-60.
• Bahat G, Akpınar TS, Tufan F, Akın S, Tufan A, Nilgün Erten ve ark. (2012) Yaşlılarda Akılcı İlaç Kullanımı. J Gerontol Geriatrik Arş, 1:104:1-8.
• Biberoğlu S. (2006). Yaşlıda Diyabet. Aylık Tıp Dergisi Galenos, 9(112):22-33.
• Kutsal GY. (2006). Yaşlanan Dünya. Türk Fiz Tıp Rehab Derg, 52(Özel Ek A):6-11.
• Ünsal E, Kızılcı S (2009). Diyabetli Bireylerin Bilgi Düzeyi Özbakım Gücü ve A1c Düzeyi Arasındaki İlişki. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(2):16-26.
• O’shea E (1999). Factors Contributing to Medication Errors: a Literature Review. Journal of Clinic Nursing, 8(5):496-503.
• Solmaz T, Akın B. (2009). Evde Yaşayan Yaşlılarda İlaç Kullanımı ve Kendi Kendine İlaç Kullanım Yetisi. Turkish Journal of Geriatrics, 12(2):72-81.
• Ertürk A. (2005). Huzurevindeki Yaşlıların İlaç Kullanım Hataları ve Etkileyen Faktörler Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı Tezi, Sivas.
• Özdemir L, Akgün Ş (2006). Yaşlı Bireyde İlaç Kullanımı ve Geleneksel Uygulamalar. Medikal Network Dahili Tıp Bilimleri 1(1):27-32.
• Cornish PL, Knowles SR, Marchesano R, Tam V, Shadowitz S, Juurlink DN, et al. (2005). Unintended Medication Discrepancies at the Time of Hospital Admission. Archives of Internal Medicine, 165(4):424-429.
• Grace MK, Daniel RT, Jacqueline SM (2013). Drug Errors and Related Interventions Reported by United States Clinical Pharmacists: The American College of Clinical Pharmacy Practice-Based Research Network Medication Error Detection, Amelioration and Prevention Study. Pharmacotherapy, 3(3):253-265.
• Frey B, Buettiker EV, Hug EM, Waldvogel K, Gessler EP, Ghelfi ED (2002). Does Critical Incident Reporting Contribute to Medication Error Prevention, Eur J Pediatr, 161:594-599.
• Wilson DG, Mcartney RG, Newcombe RG, McArtney AJ et al. (1998). Medication Errors in Paediatric Practice: Insights from a Continuous Quality Improvement Approach. Eur J Pediatr, 157:769-74.
• Alparslan Ö, Erdemir F (1997). Pediatri Servislerinde Kullanılan Antibiyotiklerin Sulandırılması, Saklanması ve Hastaya Verilmesi Konusunda Hemşirelerin Bilgi ve Uygulamalarının Belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemsirelik Yüksekokulu Dergisi, 1(1):41-52.
• Jan SU, Gul R, Ali SH, Ullah K, Shah A, Akhtar M (2016). An Assessment of Rational Drug Use and Evaluation of Medication Errors in Public Sector Hospitals. Value in Health, 1-5.
• Rakıcıoğlu N (2006). Diyabetik Yaşlılarda Tıbbi Beslenme Tedavisi Yaklaşımları. Turkısh Journal of Geriatrics, 9(1):52-58.
• Abernethy DR (2001). Drug Therapy in the Elderly. In: Atkinson AJ, Daniels CE, Dedrick RL, Grudzinskas CV, Markey SP (eds). Principles of Clinical Pharmacology. Academic Press, USA, pp. 307-315.
• Gafvels C, Lithmel F, Borjeser B (1993). Living with Diabetes: Relationship to Gender, Duration and Compliations. a Survey in Nothern Sweden, Diabetes Med, 10(8):760-773.
• Ağırbaş K, Şenses M (2003). Kocaeli Huzurevinde Kalan Yaşlıların İlaç Kullanma Durumlarına Genel Bakış. Hemşirelik Forumu, 6(2):11-16.
• Derr R, Garrett E, Stacy GA, Cristopher D, Saudek CD (2003). Is HbA1c Affected by Glycemic Instability? Diabetes Care, 26(10):2728-2733.
• Olgun N (2002). Kendi Kendini İzleme. Erdoğan S. Ed. Diyabet Hemşireliği Temel Bilgiler, Yüce Reklam Yayın Dağıtım, İstanbul, ss.67-79.
• Akıcı A, Kalaça S, Uğurlu M, Çalı Ş, Oktay Ş (2001). Evaluatıon of Ratıonal Drug Use of General Practıtıoners in Management of Elderly Patıents. Turkish Journal of Geriatrics, 4(3):100-105.