AİLE HEKİMLERİNİN PSİKOSOSYAL SORUNU OLAN BİREY VE AİLELERE YÖNELİK MÜDAHALE YAKLAŞIMLARI (BURSA ÖRNEĞİ)

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 1, 111 - 120, 31.03.2017

Tahir Güneş , Nimet Güneş

Öz

Araştırmanın amacı, aile hekimlerinin, kendilerine kayıtlı olan birey ve ailelerin psikososyal sorunlarına ilişkin müdahalelerini ortaya koymaktır.

Tanımlayıcı nitelikte olan bu araştırma, Kasım 2015 tarihinde yapılmıştır. Evren, Bursa İli merkez ilçelerdeki aile sağlığı merkezlerinde görev alan aile hekimleridir. Araştıranın örneklemini ise %7 hata payı ve %95 güven aralığı ile 150 aile hekimi oluşturmuştur. Örneklem için basit rastgele örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada ihtiyaç duyulan veriler, araştırmacılar tarafından hazırlanan 17 soruluk anket formu aracıyla toplanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 20.00 paket programında ortalama, frekans, yüzde dağılımları verilerek ve çapraz tablolar kullanılarak analiz edilmiştir. 

Seçilen örneklemin yaş ortalaması 45,04 olup, %62’si erkek, %38’i kadın aile hekimidir. Örneklemin %92,7’si hastalarının psikososyal sorunlarına ilişkin soru sormakta, %85,3’ü günde ortalama 41 ve üzeri hasta görmekte, %96’sı hastalarına 1-10 dk. zaman ayırabilmektedir. Çalışma grubunun en sık karşılaştığı psikososyal sorun ise %59,3 ile “yoksulluk” olarak tespit edilmiştir.

Aile hekimlerinin, hastalarına ayırdıkları süre ortalaması arttıkça, hastalarının psikososyal sorunlarına ilişkin soru sorma oranlarının da artış gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile Hekimi, Aile Sağlığı, Psikososyal Sorun, Temel Koruma

Kaynakça

• Kizek, Ö. Türkhan, A. Pala, K. (2010). “Performansa dayalı ek ödeme sisteminin Bursa ilinde birinci basamak sağlık hizmetlerine etkisi”. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(6): 613-622.
• Sülkü, S.N. (2011). Türkiye’de sağlıkta dönüşüm programı öncesi ve sonrasında sağlık hizmetlerinin sunumu, finansmanı ve sağlık harcamaları. Ankara: Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı Yayınları.
• World Health Organization (WHO). The world health report (Primary health care). Erişim: 14 Eylül 2015, http://www1.paho.org/hq/dmdocuments/2010/PHC_The_World_Health_Report-2008.pdf
• Candansayar, S. Sağduyu, A. Öğel, K. Coşkun, B. (1997). Birinci basamakta ruh sağlığı ve bozuklukları tanı tedavi ve rehabilitasyon. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlıkta dönüşüm programı değerlendirme raporu (2003-2011). Erişim: 12 Eylül 2015, http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/SDPturk.pdf
• Akman, M. (2014). “Türkiye’de birinci basamağın gücü. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 18(2): 70-78.
• Başer, D.A. Özkara, A. (2015). “Etkin sağlık sistemleri için güçlü birinci basamak”. Ankara Med J, 15(1): 26-31.
• Mainous, A.G. David, A.K. (1992). “Clinical competence of family physicians: the patient perspective”. Arch. Farm. Med., 1: 8-65.
• Ülker, P. Gözün Kahraman, Ö. Ceylan, P. (2015). “Sağlık personelinin erken müdahale konusunda annelerle yaptıkları çalışmalara ilişkin değerlendirmeleri”. Kongre Düzenleme Kurulu (Ed.). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişim Bölümü Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi Erken Müdahale Bildiriler Kitabı (s. 48-62), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.
• Oral, M. Tuncay, T. (2012). “Ruh sağlığı alanında sosyal hizmet uzmanlarının rol ve sorumlulukları”. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 23(2): 93-114.
• Göç, M. (2006). Ailelerin psikososyal sorunları ve aile danışmanlığı merkezlerinden yararlanma eğilimleri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara.
• Özkan, Y. Kılıç, E. (2013). “Aile’nin psikososyal destek ihtiyacını karşılamada yeni bir model önerisi: aile sağlığı merkezlerinde aile psikososyal destek birimi”. Sosyal Politika Çalışmaları, 7(30): 25-44.
• Aile Hekimliği Tanımı. Erişim: 29 Ekim 2015, http://ailehekimligi.gov.tr/aile-hekimlii/aile-hekimliinin-tanm.html
• Bayhan, P. Taştekin, E. (2015). Avrupa’da erken müdahale örnekleri. Kongre düzenleme kurulu (Ed.). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişim Bölümü Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi Erken Müdahale Bildiriler Kitabı (s. 20-29), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.
• Temiz, N. Akman, B. (2015). Erken çocukluk döneminde erken müdahale konusunda bilim insanlarının bilgi, tanımlama ve rolleri ile ilgili değerlendirmeleri. Kongre Düzenleme Kurulu (Ed.). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişim Bölümü Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi Erken Müdahale Bildiriler Kitabı (s. 30-47), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.
• Israel, G.D. Determining Sample Size. Erişim: 19 Ocak 2016, https://edis.ifas.ufl.edu/pdffiles/PD/PD00600.pdf
• Kut, A. Salgür, F. (2015). “Sağlık alanında sosyoekonomik düzey belirleme: tıbbi araştırmalarda doğru uyguluyor muyuz?”. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 19(1): 4-13.
• Peker-Salt, D. (2008). “Bedensel belirtilerin klinik değerlendiriminde önemli bir ayrıntı: psikobiyolojik ve psikososyal faktörler”. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 12(1): 31-38.
• Dikici, B. Kara, İ.H. Boşnak, M. Kiraz, M. Karagün, O. Haspolat, K. (1998). “Diyarbakır ilinde 0-15 yaş çocuklarda yapılan sağlık taramasının sonuçlarının değerlendirilmesi”. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 2(4): 166-168.
• Yarar, F., Yarış, F. (2011). Birinci Basamakta Çocuk İstismarı ve İhmaline Yaklaşım. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 15(4), 178-183.
• Üçer, H. Keten, H. Ersoy, Ö. Çelik, M. Sucaklı, M.H. Kahraman, H. (2014). “Aile hekimlerinin sigara bağımlılığı tedavisi konusundaki bilgi, tutum ve uygulamaları”. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 18(2): 58-62.
• Kartal, M. Özçakar, N. (2009). “Yaygın anksiyete bozukluğu: birinci basamakta görülme sıklığı ve tanı güçlükleri”. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 13(4): 206-209.
• Öztürk, A. Gün, İ. Mazıcıoğlu, M.M. (2002). “Kayseri’de halkın sağlık ocaklarından yararlanımı ve memnuniyet durumu”. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 6(3): 114-120.
• Edirne, T. Kuşaslan, D. Atmaca, B. (2009). “Van ilinde birinci basamakta hasta memnuniyeti: ankete dayalı kesitsel çalışma”. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 13(3): 137-147.
• Ünlüoğlu, İ. Özcan Paycı, S. Dünyada ve Türkiye’de aile hekimliği. Erişim: 21 Kasım 2015, http://www.adiyamanhsm.gov.tr/Images/ckfile/files/AH%20%C4%B0%C3%87%C4%B0N%20KURS%20NOTLARI.pdf
• Robinson, J.W. Roter, D.L. (1999). “Psychosocial problem disclosure by primary care patients”. Social Science & Medicine, 48: 1353-1362.
• Ak, M. Tekgöz, İ. (2013). “Aile hekimliği uygulaması ve aile hekimlerinin görüşleri: saha merkezli bir çalışma”. Smyrna Tıp Dergisi, 2: 27-32.
• Murray, M. Davies, M. Boushon, B. How many patients can one doctor manage? Erişim: 10 Ekim 2016, http://www.aafp.org/fpm/2007/0400/p44.html
• Bayındır, Ü. Durak, H.İ. Mevcut durum ve 2013 yılı vizyonu. Erişim: 12 Aralık 2015, http://www.tead.med.ege.edu.tr/Dosyalar/5/tpsalk%20bilimleri%20eitim%20konseyi%20SGP%20rapor.pdf
• Comacho, F. Anderson, R. Safrit, A. Jones, A.S. Hoffmann, P. (2006). “The relationship between patients’s perceived waiting time and office-based practice satisfaction”. NC Med Journal, 67(6): 409-413.
• Karadağ, Z. (2007). Aile hekimliği uygulamasının müşteri/hasta memnuniyetine etkisi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara.
• Baker, L.M. Connor, J.J. (1994). “Physician-patient communication from the perspective of library and information science”. Bull Med Libr Assoc, 82(1): 36–42.
• Levinson, W. Roter, D. (1995). “Physician’s psychosocial beliefs correlate with their patient communication skills”. J Gen Intern Med, 10: 375-379.
• Brcic, V. Eberdt, C. Kaczorowski, J. (2011). “Development of a tool to identify poverty in a family practice setting: a pilot study”. International Journal of Family Medicine, 1-7.
• Ayrancı, Ü. Yenilmez, Ç. (2002). “Eskişehir ilinde birinci basamak sağlık kurumlarında verilen ruh sağlığı hizmetlerinin değerlendirilmesi”. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2): 115-124.
• Erdem, B. (1996). Aile hekimliği. Ankara: İletişim Yayınları.
• Bunchman, S. (2014). “Screening for poverty in family practice”. Canadian Family Physician, 58: 709-710.
• Wenzel, J.D. Monson, C.L. Johnson, S.M. (2004). “Domestic violence: prevalence and detection in a family medicine residency clinic”. JAOA, 104(6): 233-239.
• İncecik, Y. Kurdak, H. Özcan, S. Akpınar, E. Saatçı, E. Bozdemir, N. (2009). “Eş şiddeti ve aile hekimliği”. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care (TJFMPC), 3(1): 1-8.
• McClure, B.M. (1996). “Domestic violence: the role of the health care professional”. Spring, 2(1): 63-75.
• Caroll, J.C. Reid, A.J. Biringer, A. Wilson, L.M. Midmer, D.K. (1994). “Psychosocial risk factors during pregnancy”. Canadian Family Physician, 40:1280-1289.
• Canbaz, S. Turla, A. Aker, S. Pekşen, Y. (2005). “samsun merkez sağlık ocaklarında görev yapan pratisyen hekimlerin çocuk istismarı ve ihmali konusunda bilgi ve tutumları”. Sted, 14(11): 241-246.
• Demir, H. (2012). Edirne ili aile sağlığı merkezlerinde görevli hekimlerin çocuk istismarı ve ihmali hakkında bilgi, farkındalık ve tutumlarının belirlenmesi. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıpta uzmanlık tezi, Edirne.
• Dikici, M.F. (2007). “Aile hekimliğinde kavramlar, görev tanımı ve disiplininin tarihçesi”. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 27(3): 412-418.