HEMŞİRELERDE EMPATİK BECERİ VE ETİK DUYARLILIK İLİŞKİSİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 122 - 129, 30.06.2017

Seval Ağaçdiken Aslı Aydoğan

Öz

Hemşirelik bir yardım mesleğidir ve yardım edici ilişki üzerine temellenen hemşirelik bakımının en önemli temel bileşeni empatidir. Hemşirelerin hasta ile iletişim kurabilmeleri aynı zamanda bir iletişim yetisi olan empatik beceri gelişimine bağlıdır. Empatik yaklaşım hasta-hemşire arasındaki iletişim sürecini kolaylaştırır, hastanın önemsediğini ve anlaşıldığını hissetmesine yardımcı olur. Hemşirelerin empati kurabilme becerisine sahip olması hasta bireyi doğru anlamaya, gereksinimleri doğru ve tam bir şekilde belirleyip gereksinimler doğrultusunda karar vermeye yardımcı olur. Karar verme süresince hemşirelerin mesleki etik ilkelere uygun davranması ve kararların etik açıdan kabul edilebilir olması da gerekmektedir. Etik karar verebilmeleri için hemşirelerin etik duyarlılık becerilerinin gelişmiş olması önem arzeden diğer bir unsurdur. Hemşirelerin iyi bir empati becerisine ve etik duyarlılık yetisine sahip olmaları hem kendilerini hem de hasta gereksinimlerini tanıyıp, anlamalarına buna paralel olarak da daha etkin daha kaliteli ve profesyonel bir bakım hizmeti sunulmasına yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hemşire, Empati, Beceri, Etik, Duyarlılık

Kaynakça

• Öz, F. (2010) Sağlık alanında temel kavramlar. Ankara: Mattek.
• Birol, L, Akdemir, N. (2011). İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Ankara: Sistem.
• Hemşirelikte kişiler arası ilişkiler-Anadolu Üniversitesi. w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1208/unite01.pdf. Erişim tarihi: 12.10.2016.
• Mercer, SW, Reynolds, WJ. (2002). “Empahty and quality of care”. Br J Gen Pract, 52: 9-13.
• Tabak, RS. (2006). Sağlık iletişimi. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Doğan, O. (2007). Sağlık hizmetlerinde iletişim. Ankara: Songür Yayıncılık.
• Dökmen, Ü. (2009). İletişim çatışmaları ve empati. Ankara: Sistem.
• Encouraging Empathy in Our Children - Advancing Insights advancinginsights.org/.../encouraging-empathy-in-our-child. Encouraging Empathy in Our Children Advancing Insights. Erişim tarihi: 12.10.2016.
• Terakye, G.(1994). Hemşirelikte iletişim ve hasta hemşire ilişkileri. Ankara: Aydoğdu.
• Tutuk, A, Al, D, Doğan, S. (2002). “Hemşirelik öğrencilerinin iletişim becerisi ve empati düzeylerinin belirlenmesi”. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6(2): 36-41.
• Özcan, H. (2012). “Hemşirelerin empatik eğilim ve empatik becerileri: Gümüşhane örneği”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2): 60-68.
• Uygun, E. (2006). Psikiyatri servisinde çalışan hemşirelerin empati beceri düzeylerinin belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Karakaş, AS, Küçükoğlu, S. (2011). “Bir eğitim hastanesinde çalışan hemşirelerin duygusal zekâ düzeyleri”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(3): 8-13.
• Reynolds, W, Scott, B. (2000). “Do nurses and other professional helpers normally display much empathy?”. J Adv Nurs, 31(1): 226-234.
• Sevimligül, A. (2002). Hemşirelerin empatik eğilim ve empatik beceri düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Tunç, P, Gitmez, A, Boothby, MR. (2014). “Yoğun bakım ve yataklı servis hemşirelerinde duygusal emek stratejilerinin empatik eğilim açısından incelenmesi”. Anadolu Psikiyatri Derg, 15:45-54.
• Duman, D, Acaroğlu, R. (2014). “Hemşirelik yüksekokulu birinci sınıf öğrencilerinin duygusal zeka ile empatik becerileri arasındaki ilişki”. F.N. Hem. Derg, 1 : 25-32.
• Potter, PA, Perry, AG. (2009). Fundamentals of nursing. Canada: Mosby Elsevier.
• Kadıoğlu, F, Kadıoğlu, S. (2001). Klinik uygulamalarda etik karar verme süreci. Demirhan, AE, Oğuz, Y, Elçioğlu, Ö, Doğan, H.(Ed.). İçinde: Klinik etik. İstanbul: Nobel Tıp.
• Arda, B. (2004). Bilim etiği ve bilim tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Özdemir, E. (2009). “Pazarlama araştırmasında etik karar alma”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 64: 119-144.
• Aydın, E, Ersoy, N. (1995). “Klinikte etik karar verme süreci”. T Klin J Med Ethics, 1: 12-16.
• Gastmans, C.(1999). “Care as a moral attitude in nursing”. Nurs Ethics, 6(3):214-23.
• Jonsen, AR, Siegler, M, Winslade, WJ. (1992). Clinical ethics. New York: McGraw- Hill.
• Filizöz, B, Mesci, G, Aşçı, A, Bağcıvan, E. (2015). “Hemşirelerde etik duyarlılık: sivas ili merkez kamu hastanesinde bir araştırma”. Türkiye İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Dergisi, 8(1): 47-66.
• Aksu, T, Akyol, A. (2011). “İzmir’deki hemşirelerin etik duyarlılıklarının incelenmesi”. T Klin Med Ethics, 19(1): 16-24.
• Başak, T, Uzun, Ş, Arslan, F. (2010). “Yoğun bakım hemşirelerinin etik duyarlılıklarının incelenmesi”. Gülhane Tıp Dergisi, 52: 76-81.
• Ertuğ, N, Aktaş, D, Faydalı, S, Yalçın, O. (2014). “Ethical sensitivity and related factors of nurses working in the hospital setting”. Acta Bioethica, 20(2): 265-270.
• Kim, YS, Park, JW, You, MA, Sea, YS, Han, SS. (2005). “Sensitivity to ethical ıssues confronted by korean hospital staff nurses. Nurs Ethics, 12: 595-605.
• Çelik, AT. (2014). Empati kuramdan uygulamaya. İstanbul: Golden Medya.
• Thomas, M, Dyrbye, L, Huntington, J, Shanafelt, T. (2007). “How do distress and well-being relate to medical student empathy?”. J Gen Intern Med, 22(2): 177-183.
• Morse, JA, Anderson, G, Bottorff, JL, Yonge, O, O’ Brien, B, Solverg, SM, et al. (1992). “Exploring empathy: A conceptual fit for nursing practice?”. Image J Nurs Sch, 24(4): 273- 280.
• Özcan, A. (2006). Hemşire-hasta ilişkisi ve iletişim. Ankara: Sistem Ofset.
• Freshwater, D, Stickley, T. (2003). “The heart of the art: emotional intelligence in nurse education”. Nurs Inq, 11(2): 91-98.
• Kutlu, M, Çolakoğlu, N, Özgüvenç, ZP. (2010). “ Hasta hekim ilişkisinde empatinin önemi hakkında bir araş-tırma”. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1: 127-43.
• Nunes, P, Williams, S, Sa, B, Stevenson, K. (2011). “A study of empathy decline in students from five health disciplines during their first year of training”. Int J Med Edu, 2: 12-17.
• Ward, J, Cody, J, Schaal, M, Hojat, M. (2012). “The empathy enigma: An empiricalstudy of decline in empathy among under graduate nursing students”. J Prof Nurs, 28 (1): 34–40.
• Üstün, B. (2005). “Çünkü iletişim çok şeyi değiştirir”. Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8(2): 88-94.
• Raudonis, BM. (1993). “The meaning and ımpact of empathy relationships in hospice nursing”. Cancer Nurs, 16:304-309.
• Maatta, SM. (2006). “Rethinking empathy in nursing education: Shifting to a developmental view”. Nursing Philosophy, 7 (1) : 3–10.
• Williams, J, Stickley, T. (2010). “Empathy and nurse education. Nurse Educ Today, 30(8): 752- 755.
• Riggio, ER, Taylor, JS.(2000). “Personality and com-munication skills as predictors of hospice nurse performan¬ce”. Journal of Business and Psychology, 15: 351-359.
• Akıncı, AÇ, Akgün, G. (2011). “Kırklareli Üniversitesi sağlık yüksekokulu hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilim ve becerileri”. F.Ü. Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(17): 53-65.
• Arifoğlu, B, Razı, GS. (2011). “Birinci sınıf hemşirelik öğrencilerinin empati ve iletişim becerileriyle iletişim yönetimi dersi akademik başarı puanı arasındaki ilişki”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4(1): 7-11.
• Nazik, E, Arslan, S. (2011). “Hemşirelik öğrencilerinin empatik becerileri ile öz duyarlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(4): 69-75.
• Fotheringham, D. (2010). “Triangulation for the assessment of clinical nursing skills: A review of theory, use and methodology”. Int J Nurs Stud, 47(3):386-91.
• Ioannidou, F, Konstantikaki, V. (2008). “Empathy and emotional intelligence: what is it really about?”. International Journal of Caring- Sciences, 1(3): 118–123.
• Mete, S, Gerçek, E. (2005). “PDÖ yöntemiyle eğitim gören hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilim ve becerilerinin incelenmesi”. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 11- 17.
• Öz, F. (1998). “Son sınıf hemşirelik öğrencilerinin empatik eğilimleri, empatik becerileri ve akademik başarıları ara¬sındaki ilişki”. C. Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2(2): 10-16.
• Wikström, BM. (2001). “Work of art dialogues an educational technique by which students discover personal knowledge of empathy”. Int J Nurs Pract, 7(1):24-29.
• Dökmen, Ü. (1988). “Empatinin yeni bir modele dayanılarak ölçülmesi ve psikodrama ile ölçülmesi”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 21:155-190.
• Karaca, A, Açıkgöz, F, Akkuş, D. (2013). “Eğitim ile empatik beceri ve empatik eğilim geliştirilebilir mi ? : Bir sağlık yüksekokulu örneği”. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4: 118-122.
• Özdağ, Ş. (1999). Psikodrama gruplarının hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin benlik saygısı, atılgan davranış, empatik eğilim ve empatik beceri düzeylerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi, Doktora Tezi, Ankara.
• Kahriman, I, Nural, N, Arslan, U, Topbas, M, Can, G, Kasim, S. (2016). “The effect of empathy training on the empathic skills of nurses”. Iran Red Crescent Med J, 18(6): 1-10.
• Alligood, M, May, B. (2000). “A nursing theory of personal system empathy: Interpreting a conceptualization of empathy in king’s interacting systems”. Nurs Sci Q, 13: 243–7.
• Çiçek, A. (2006). Sağlık çalışanlarının empatik eğilim ve becerilerinin değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Manav, Aİ. (2008). Hemşirelerin empati eğilim ve becerilerinin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• Şahin, ZA, Özdemir, FK. (2015). “Hemşirelerin iletişim ve empati beceri düzeylerinin belirlenmesi”. G.O.P Taksim E.A.H JAREN, 1(1): 1-7.
• Pek, H, Kuğuluoğlu, S, Yıldırım, Z, Çınar, N. (2001). “Çocuklara bakım veren hemşirelerin empati beceri¬leri”. Hemşirelik Forumu Dergisi, 4(4-5) :37-41.
• Çınar, N, Cevahir, R. (2007). “Evaluation of the empathic skills of nursing students with respect to the classes they are attending”. Rev. Eletr. Enf, 9:588–95.
• Çam, O. (1995). “Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinde psikodramanın empatik eğilim ve empatik beceri üzerine etkisi”. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11: 55-63.
• Kadıoğlu, S, Ogenler, O, Kadıoğlu, F, Okuyaz, S. (2011). “Klinik eğitimin tıp fakültesi öğrencilerinin empati düzeyine etkisi”. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 18:33-37.
• Yurttaş, A, Yetkin, A. (2009). “Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin empatik ve problem çözme becerilerinin incelenmesi”. Atatürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12:46-53.
• Taşdemir, G. (1999). Ege Üniversitesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nde çalışan hemşirelerin empatik eğilim ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Yiğitbaş, Ç, Deveci, SE, Açık, Y, Ozan, AT, Oğuzöncül, AF. (2013). “Sağlık eğitimi alan bir grup öğrencinin empatik eğilim ve becerisi”. S.D.Ü Sağlık Bilimleri Dergisi, 4 (1):7-13.
• Chen, J, LaLopa, J, Dang, D. (2008). “Impact of patient empathy modeling on pharmacy students caring for the underserved”. Am J Pharm Educ, 72:40.
• Sherman, J, Cramer, A. (2005). “A Measurement of changes in empathy during dental school”. J Dent Educ, 69: 338- 345.
• Hojat, M, Vegare, MJ, Maxwell, K, Brainard, G, Herrine, SK, Isenberg, GA et al.(2009). “The devil is in the third year: A longitudinal study of erosion of empathy in medical school”. Acad Med, 84:1182-91.
• Raines, ML. (2000). “Ethical decision making in nurses: relationships among moral reasoning, coping style, and ethics stress”. JONAS Healthc Law Ethics Regul, 2(1): 29-41.
• Elçigil, A, Bahar, Z, Beşer, A, Mızrak, B, Bahçeoğlu, D, Demirtaş, D ve ark. (2011). “Hemşirelerin karşılaştıkları etik ikilemlerin incelenmesi”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(2): 52-60.
• Aydın, E. (2001). Tıp etiğine giriş. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Altun, İ. (2014). Etik ve değerler. Aştı, TA, Karadağ, A. (Ed.). İçinde: Hemşirelik esasları hemşirelik bilimi ve sanatı 1. İstanbul: Akademi.
• Burkhardt, MA, Nathaniel, AK. (2013). Çağdaş hemşirelikte etik. Alpar, ŞE, Bahçecik, N, Karabacak, Ü. (Çev. Ed.). İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi.
• Schluter, J, Winch, S, Holzhauser, K, Henderson, A. (2008). “Nurses’ moral sensitivity and hospital ethical climate: A literature rewiew”. Nurs Ethics, 15(3): 304-321.
• Azak, A, Taşçı, S. (2009).“ Klinik karar verme ve hemşirelik“. T Klin J Med Ethics, 17(3): 176-83.
• Borhani, F, Abbaszadeh, A, Mohsenpour, M. (2013). “Nursing students’ understanding of factors influencing ethical sensitivity”. Iran J Nurs Midwifery Res, 18(4): 310-315.
• Tosun, H. (2005). Sağlık uygulamalarında deneyimlenen etik ikilemlere karşı hekim ve hemşirelerin etik duyarlılıklarının belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Numminen, O, Leino-Kilpi, H. (2007). “Nursing students’ ethical decision-making: A review of the literatüre”. Nurs Educ Today, 27;796-807.
• Park, M, Kjervik, D, Crandell, J, Oermann, MH. (2012). “The relationship of ethics education to moral sensitivity and moral reasoning skill of nursing students”. Nurs Ethics, 19(4): 568-580.
• Dehghani, A, Mosalanejad, L, Dehghan-Nayeri, N. (2015). “Factors affecting professional ethics in nursing practise in Iran: A quanlitative study”. BMC Med Ethics, 16-61:2-7.
• Tazegün, A. (2013). Çocuk hemşirelerinin etik duyarlilik düzeyleri ve etkileyen faktörler. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Doyle, K, Hungerford, C, Cruickshank, M. (2014). “Reviewing tribunal cases and nurse behaviour: putting empathy back into nurse education with bloom’s taxonomy”. Nurse Educ Today, 34(7):1069-73.
• Deshpande, SP, Joseph, J.(2009). “Impact of emotional intelligence, ethical climate, and behavior of peers on ethical behavior of nurses”. J Bus Ethics, 85:403-410.