Çocuklarda Otizm Spektrum Bozukluğu Ve Erken Tanılamada Hemşirenin Rolü

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 3, 93 - 101, 30.09.2018

Diler Aydın Zübeyde Ezgi Özgen

Öz

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), belirtileri daha çocukluk döneminden itibaren ortaya çıkan, etkileri ömür boyu devam eden, aynı zamanda kişilerin sosyal etkileşim ile iletişim kurma becerileri olumsuz etkilenen, sınırlı ilgi ile tekrarlı davranışları olan nöro-gelişimsel bir bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Otizm spektrum bozukluğu, günümüzde sık rastlanan gelişimsel bozukluklar arasında yer almaktadır. Literatürde Amerika Birleşik Devletleri’nde her 68 çocuktan 1’inin doğumda otizm ile tanılandığı ve dünya nüfusunun yaklaşık olarak %1’inde otizm olduğu belirtilmektedir. Son yıllarda dünyada ve ülkemizde otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda artış gözlenmesi erken tanılama sürecinin önemini ortaya koymuştur. Bu nedenle erken tanı ile önemli kazanımların elde edilmesi ve sıklığının giderek artıyor olması nedeniyle, toplumda hemşirelere otizm spektrum bozukluğunun erken tanılanma sürecinin başlatılmasında önemli roller düşmektedir. Bu doğrultuda makalede, çocuk sağlığı ve hastalıkları hemşiresinin otizm spektrum bozukluğunu ve erken erken tanılamada hemşirenin rolü ve önemini değerlendirmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Pediatri hemşiresi, Otizm Spektrum Bozukluğu, Erken tanılama

Kaynakça

• 1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (2017). Autism Spectrum Disorder (ASD). Available from: https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/index.html
• 2. Tohum Otizm Vakfı. Türkiye’de Otizm Spektrum Bozukluğu ve Özel Eğitim (2017). Available from: http://www.tohumotizm.org.tr/sites/default/files/rapor_tohum_kitap_baski.pdf
• 3. Özeren GS. (2013). Otizm Spektrum Bozukluğu ve Hastalığa Kanıt Penceresinden Bakış: Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2): 57-63.
• 4. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı (2016-2019). Ankara; 2016. Available from: http://eyh.aile.gov.tr/data/58a443126914076e085f987f/otizm_eylem_plan%C4%B1_kitap%20bakanl%C4%B1_onaylanan.pdf
• 5. Blumberg SJ, Bramlett MD, Kogan MD, Schieve LA, Jones JR, Lu MC. (2013) Changes in prevalence of parent- reported autism spectrum disorder in school- aged U.S. children: 2007 to 2011-2012. Natl Health Stat Report, 20(65): 1-11.
• 6. Centers for Disease Control and Prevention. (2012) Community Report From the Autism and Developmental Disabilities Monitoring (ADDM) Network- Prevalence of Autism Spectrum Disorders (ASDs) Among Multiple Areas of the United States in Atlanta. Available from: https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/documents/addm-2012-community-report.pdf.
• 7. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2016). Autism spectrum disorder: Data & Statistics. Available from: http://www.cdc.gov/ncbddd/autism/data.html
• 8. Köse S, Özbaran B, Yazgan Y ve ark. (2016). The psychometric properties of turkish version of autism spectrum screening questionnaire in children aged 6-18 years. Turkish Journal of Psychiatry, 27: 1–9. doi: 10.5080/u14903
• 9. Barbaro J, Ridgway L, Dissanayake C. (2011). Developmental surveillance of infants and toddlers by maternal and child health nurses in an Australian community-based setting: promoting the early identification of autism spectrum disorders. J Pediatr Nurs, 26(4), 334-47. doi: 10.1016/j.pedn.2010.04.007.
• 10. Korkmaz B. (2010). Otizm: Klinik ve nörobiyolojik özellikleri, erken tanı, tedavi ve bazı güncel gelişmeler. Türk Ped Arş, 45(2): 37-44.
• 11. Cavkaytar A. (2016). Otizm Spektrum Bozukluğu. Ankara, Türkiye: Grafik-Ofset Matbaacılık Reklamcılık. Available from: http://eyh.aile.gov.tr/data/58a444546914076e085f98ab/otizm_spektrum_bozuklugu.pdf.
• 12. Erden G, Akdur S, Angın E, Elçin ER, Aslan B. (2017). T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı- Oti̇zm Spektrum Bozukluğu. Ankara, Türkiye: Anıl Reklam Matbaa.
• 13. Ceyhun AT. Özdemir S. Töret G. Özkubat U. (2015). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuk ve ebeveynlerinin, ebeveyn-çocuk etkileşimlerinin normal gelişim gösteren çocuk ve ebeveynleri ile karşılaştırılması. INT-JECSE, 7(2), 183-211.
• 14. Sayan A, Durat G. (2007). Risk tanılaması yoluyla otizmin erken teşhisi: hemşirenin rolü. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(4), 105-113. Yosunkaya E. (2013). Otizm etyolojisinde genetik ve güncel perspektif. İst Tıp Fak Derg,76(4), 84.
• 15. Brasher SN, Elder JH. (2015). Development of an ınternet survey to determine barriers to early diagnosis and ıntervention in autism spectrum disorders. Journal Of Neurology And Neuroscıence, 6(5). doi:10.21767/2171-6625.S10007.
• 16. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2016) Autism spectrum disorder: Diagnostic Criteria. Available from: https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/hcp-dsm.html
• 17. Töret G, Özdemir S, Selimoğlu ÖG, Özkubat U. (2014). Otizmli çocuğa sahip olan ebeveynlerin görüşleri: Otizm tanımlamaları ve otizmin nedenleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15(1), 1–14. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000189.
• 18. Uran P, Soykan AA. (2015). Yaşam boyu otizm spektrum bozukluğu: klinik gidiş. Turkiye Klinikleri J Child Psychiatry-Special Topics, 1(2), 67-74.
• 19. Caronna EB, Milunsky JM, Tager-Flusberg H. (2008). Autism spectrum disorders: Clinical and research frontiers. Arch Dis Child, 93(6), 518–23. https://doi.org/10.1136/adc.2006.115337
• 20. Bilgiç A: Otizm Spektrum Bozuklukları. In Karabekiroğlu K. (Eds.) Bebek Ruh Sağlığı (0-4 yaş) Temel Kitabı. Ankara: Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Yayınları-6: 2012.p.459-80
• 21. Zwaigenbaum L, Bryso S, Rogers T, Roberts W, Brian J, Szatmari P. (2005). Behavioral manifestations of autism in the first year of life. Int J Dev Neurosci, 23(2-3), 143-152. doi: 10.1016/j.ijdevneu.2004.05.001
• 22. Polfuss M, Johnson N, Bonis SA, Hovis SL, Apollon F, Sawin KJ. (2016). Autism spectrum disorder and the child’s weight–related behaviors: A parents’ perspective. J Pediatr Nurs. 31(6), 598–607. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2016.05.006
• 23. American Psychiatric Association (APA) (2013). Autism Spectrum Disorder. Available from: file:///C:/Users/HP/Downloads/APA_DSM-5-Autism-Spectrum-Disorder.pdf.
• 24. İncekaş Gassaloğlu S, Baykara B, Avcil S, Demiral Y. (2016).Çocukluk otizmi derecelendirme ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Turk Psikiyatri Derg, 27(4), 266-74. doi: 10.5080/u11197.
• 25. Fernell E, Wilson P, Hadjikhani N, et al.(2014). Screening, intervention and outcome in autism and other developmental disorders: The role of randomized controlled trials. Autism Dev Lang Impair, 44(8), 2074–2076. https://doi.org/10.1007/s10803-014-2070-5
• 26. Demirci A, Kartal M. (2012). Çocukluk dönemine ait önemli bir sorun: Gelişme geriliği ve erken tanının önemi. The Journal of Turkish Family Physician, 3(4), 1-6.
• 27. Akoğlu G, Ergül C, Duman Y. (2014). Etkileşimli kitap okuma: Korunmaya muhtaç çocukların alıcı ve ifade edici dil becerilerine etkileri. İlköğretim Online,13(2),622-639.
• 28. Büyüktaşkapu S. (2012). Annelerin özyeterlik algıları ile 1-3 yaş çocuklarının gelişimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 18-30.
• 29. Özdemir O, Diken İH, Diken Ö, Şekercioğlu G. (2014) Otizm davranış kontrol listesi (Autism behavior checklist-ABC) Modifiye edilmiş Türkçe versiyonu'nun geçerlik ve güvenirlik çalışması: Pilot uygulama sonuçları. INT-JECSE, 5(2), 168-182. doi: 10.20489/intjecse.107931
• 30. Pinto-Martin JA, Souders MC, Giarelli E, Levy SE. (2005).The role of nurses in screening for autistic spectrum disorder in pediatric primary care. J Pediatr Nurs, 20(3), 163-9. doi: 10.1016/j.pedn.2005.01.004
• 31. Wallis KE, Smith SM. (2008). Developmental screening in pediatric primary care: The role of nurses. JSPN, 13 (2), 130-4. https://doi.org/10.1111/j.1744-6155.2008.00145.x
• 32. Elder JH, Kreider CM, Brasher SN, Ansell M. (2017). Clinical impact of early diagnosis of autism on the prognosis and parent–child relationships. Psychol Res Behav Manag, 10, 283–292. doi: 10.2147/PRBM.S117499
• 33. Bakır E, Geçkil E. (2016). Investigation of the knowledge levels of nurses and midwives about autism and its early diagnosis. Asian Pac. J. Health Sci, 3(4), 67-72. doi: 10.21276/apjhs.2016.3.4S.10
• 34. Gürbüz AB, Aksu H, Özgür BG. (2016). Early diagnosed autism spectrum disorder: the role of the family physician. Medical Journal of İzmir Hospital, 20(3), 105-108.
• 35. Erden G, Akçakın M, Doğan DG, Öztürk Ertem İ. (2010) çocuk hekimleri ve otizm: Tanıda zorluklar. Turkiye Klinikleri J Pediatr, 19(1), 9-15.