The Relationship Between Nutritional Literacy and Obesity in University Students: The Case Of Yozgat

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 700 - 712, 18.06.2023

Reyhan İbiş , Ahmet Öztürk

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1097718

Öz

The study was conducted to determine the nutritional literacy levels of university students and to investigate the relationship between nutritional literacy status and obesity. This descriptive study was conducted with 967 students studying in Yozgat Bozok University. A questionnaire for descriptive information and Evaluation İnstrument of Nutrition Literacy on Adults were used to collect data.
%52,3 of the students who were participated in the research were female and %47,7 of them were male and their mean age was 20,7±2 years. According to their BMI, %68,8 of the students were normal and %21,8 were mildly obese. The mean score of the Evaluation İnstrument of Nutrition Literacy on Adults (EINLA) was 25,06±5,62 and %73,5 of the students were found to have adequate nutrition literacy. When they grouped by subdivisions, students' literacy is most adequate (%81,8) in the sub-section of "food groups". In the "Portion amounts" subsection, only %9,7 have adequate literacy. Reading comprehension and food label reading and those with insufficient digital literacy status were found to be significantly higher than those who were obese. Moreover, in those with insufficient nutritional literacy, the rate of overweight/ obesity was found to be higher. University students should be encouraged with the support of experts on healthy eating habits, and campus areas should be made suitable for physical activity.

Anahtar Kelimeler

Nutrition literacy, Evaluation İnstrument of Nutrition Literacy on Adults, University students, Body mass index, Obesity

Üniversite Öğrencilerinde Beslenme Okuryazarlığı Durumu ve Obezite ile İlişkisi: Yozgat Örneği

Öz

Çalışma, üniversite öğrencilerinin beslenme okuryazarlığı düzeylerini tespit etmek, beslenme okuryazarlığı durumunun obeziteyle ilişkisini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı nitelikteki araştırma Yozgat Bozok Üniversitesi’nde 967 öğrenciyle gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında anket formu ve Yetişkinlerde Beslenme Okuryazarlığı Değerlendirme Aracı kullanılmıştır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin %52,3’ü kadın, %47,7’si erkek olup, yaş ortalamaları 20,7±2 yıldır. Öğrencilerin %68,8’i normal olup, %21,8’i hafif şişman/şişmandır. Öğrencilerin Yetişkinlerde Beslenme Okuryazarlığı Değerlendirme Aracı puan ortalaması 25,06±5.62 olup %73,5’inin beslenme okuryazarlığı düzeyi yeterli bulunmuştur. Öğrencilerin en fazla (%81,8) “besin grupları” alt bölümünde okuryazarlığının yeterli olduğu tespit edilmiştir. “Porsiyon miktarları” alt bölümünde yeterli okuryazarlığa sahip olma oranı sadece %9,7’dir. Okuduğunu anlama ve gıda etiketi okuma ve sayısal okuryazarlık durumu yetersiz olanların şişmanlık oranları anlamlı şekilde daha yüksek bulunmuştur. Ayrıca, beslenme okuryazarlığı yetersiz olanlarda hafif şişmanlık/şişmanlık oranının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Üniversite öğrencileri sağlıklı beslenme alışkanlıkları konusunda uzmanların desteği ile teşvik edilmeli ve kampüs alanları fiziksel aktiviteye uygun hale getirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme okuryazarlığı, Yetişkinlerde beslenme okuryazarlığı aracı, Üniversite öğrencileri, Beden kütle indeksi, Obezite

Kaynakça

• 1. UNESCO. (2006). “Education for All Global Monitoring Report 2006”. Erişim adresi: https://en.unesco.org/gem-report/report/2006/literacy-life (Erişim tarihi: 27.03.2022).
• 2. Carbone, T.E. and Zoellner, M.J. (2012). “Nutrition And Health Literacy: A Systematic Review to Inform Nutrition Research and Practice”. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 112 (2), 254- 265.
• 3. Gibbs, H.D, Ellerbeck, E.F, Gajewski, B, Zhang, C. and Sullivan, D.K. (2018). “The Nutrition Literacy Assessment Instrument is A Valid and Reliable Measure of Nutrition Literacy in Adults with Chronic Disease”. Journal Of Nutrition Education and Behavior, 50 (3), 247- 257.
• 4. Cesur, B, Koçoğlu, G. ve Sümer, H. (2015). “Evaluation Instrument of Nutrition Literacy on Adults (EINLA): The Study of Validity and Reliability”. Integrative Food, Nutrition and Metabolism, 2 (3), 174- 177.
• 5. Aktaş, N. ve Özdoğan, Y. (2016). “Gıda ve Beslenme Okuryazarlığı. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi”, 20 (2), 146- 153.
• 6. Silk, J.K, Sherry, J, Winn, B, Keesecker,N, Horodynski, M.A. and Sayir, A. (2008). “Increasing Nutrition Literacy: Testing the Effectiveness of Print”, Web Site and Game Modalities. Journal of Nutrition Education and Behavior, 40 (1), 3- 10.
• 7. Diamond, J.J. (2005). “Development of A Scale to Measure Nutritional Literacy”. Health Policy Newsletter, 18 (2), Article 11.
• 8. Altunkaynak, B.Z. ve Özbek, E. (2006). “Obezite: Nedenleri ve Tedavi Seçenekleri”. Van Tıp Dergisi, 13 (4), 138- 142.
• 9. Onat, A, Keleş, İ, Sansoy, V, Ceyhan, K, Uysal, Ö, Çetinkaya, A, Erer, B, Yıldırım, B. ve Başar, Ö. (2001). “Yetişkinlerimizin 10 Yıllık Takibinde Obezite Göstergeleri Artışta: Beden Kitle İndeksi Erkeklerde Koroner Olayların Bağımsız Öngördürücüsü”. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi, 29, 430-436.
• 10. Keskin, S, Sayalı, E, Temeloğlu, E. ve Ekizoğlu, İ. (2005). “Obezite ve İnflamasyon”. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 25, 636- 641.
• 11. İslamoğlu, Y, Koplay, M, Sunay, S. ve Açıkel, M. (2008). “Obezite ve Metabolik Sendrom”. Tıp Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 168- 174.
• 12. Erçim, R.E. ve Pekcan, G. (2014). “Genç Yetişkinlerin Beslenme Durumunun Sağlıklı Yeme İndeksi-2005 ile Değerlendirilmesi”. Beslenme ve Diyet Dergisi, 42 (2), 91-98.
• 13. Colatruglio, S. (2014). ”Understanding Food Literacy from Perceptions of Young Canadian Adults: A Qualitative Study”, Master of Science, University of Manitoba Department of Human Nutritional Sciences, Winnipeg: 168. Erişim adresi: https://mspace.lib.umanitoba.ca/bitstream/handle/1993/30169/Colatruglio_Sarah.pdf;jsessionid=119E7DE33144633FF378A83710D05A35?sequence=1. (Erişim tarihi: 27.03.2022)
• 14. Sezek, F, Kaya, E. ve Doğan, S. (2008). “Üniversite Öğrencilerinin Genel Beslenme Alışkanlıkları, Katkılı Besinler Hakkındaki Bilgi, Görüş ve Tutumları”. Journal of Arts and Sciences, 10, 117- 134.
• 15. Ermiş, E, Doğan, E, Erilli, N.A. ve Satıcı, A. (2015). “Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıklarının İncelenmesi: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Örneği”. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 30- 40.
• 16. Onurlubaş, E, Doğan, H.G ve Demirkıran, S. (2015). “Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları”. Gazioamanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32 (3), 61- 69.
• 17. Gül, T. (2011). Sağlıklı Beslenme Kavramı ve Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıklarına Yönelik Tutum ve Davranışları: Çukurova Üniversitesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• 18. Sonkaya, İ.Z, Balcı E. ve Ayar A. (2018). “Üniversite Öğrencilerinin Gıda Okuryazarlığı ve Gıda Güvenliği Konusunda Bilgi, Tutum ve Davranışları “Amasya Üniversitesi Sabuncuoğlu Şerefeddin Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Örneği”. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 75 (1), 53- 64.
• 19. Özdoğan, Y, Yardımcı, H. ve Özçelik, A.Ö. (2012). “Yurtta Kalan Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları”. Karadeniz Uluslararası Bilimler Dergisi, 4 (15), 139- 149.
• 20. Gündüzoğlu, Ç.N. (2013). Obezite Yönetiminde Koçluğun Yaşam Kalitesi Benlik Saygısı ve Metabolik Parametreler Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• 21. Cihangiroğlu, Z. ve Deveci, S.E. (2011).” Fırat Üniversitesi Elazığ Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Etkileyen Faktörler”. Fırat Tıp Dergisi, 16 (2), 78- 83.
• 22. Akyol, A, Bilgiç, P. ve Ersoy, G. (2008). “Fiziksel Aktivite, Beslenme ve Sağlıklı Yaşam”. Ankara: Klasmat Matbaacılık.
• 23. Şanlıer, N, Konaklıoğlu, E. ve Güçer, E. (2009). “Gençlerin Beslenme Bilgi, Alışkanlık ve Davranışları ile Beden Kütle Endeksleri Arasındaki İlişki”. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (2), 333- 352.
• 24. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. (2015). “Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi (1. Baskı)”. Ankara: Merdiven Reklam Tanıtım.
• 25. World Health Organization (2017). “Sri Lanka - Global School-based Student Health Survey 2016”. Erişim adresi: https://extranet.who.int/ncdsmicrodata/index.php/catalog/648/download/4645. (Erişim tarihi: 27.03.2022)
• 26. Süel, E. (2000). Basketbolda Beslenme (Üniversite Düzeyindeki Bayan ve Erkek Basketbolcuların Beslenme Bilgileri ve Alışkanlıklarının Belirlenmesi), Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• 27. Astarlı, Ö. (2008). Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi 1. ve 5. Sınıf Öğrencilerinde Beslenme Bilgi Düzeylerinin ve Beslenme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 28. Baban, M. (2010). Obez ve Diyabetik Yetişkinlerin Beslenme Bilgi Düzeyleri, Beslenme Alışkanlıkları, Diyet ve Diyabetik Ürünleri Algılama Düzeylerinin Karşılaştırılmalı Olarak Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 29. Köseoğlu, Ö. (2015). Tip 2 Diyabetik Bireylerde Beslenme Eğitiminin Diyabet Durumu ve Beslenme Alışkanlıklarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• 30. Zoellner, J, Connell, C, Bounds, W, Crook, L. and Yadrick, K. (2009). “Nutrition Literacy Status and Preferred Nutrition Communication Channels Among Adults in the Lower Mississippi Delta”. Preventing Chronic Disease, 6 (4), 1- 11.
• 32. Ayar, K. (2009). Normal Kilolu, Kilolu ve Obez Bireylerin Obezite ve Obezite İlişkili Hastalıklar Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi ve Karşılaştırılması. Uzmanlık Tezi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Bursa.
• 33. Garibağaoğlu, M, Budak, N, Öner, N, Sağlam, Ö. ve Nişli, K. (2006). “Üç Farklı Üniversitede Eğitim Gören Kız Öğrencilerin Beslenme Durumları ve Vücut Ağırlıklarının Değerlendirmesi”. Sağlık Bilimleri Dergisi, 15 (3), 173- 180.
• 34. Çetin, G. ve Sarper, F. (2013). “Tıp Fakültesi Birinci ve Son Sınıfa Devam Eden Öğrencilerin Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma”. Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (6), 84- 104.
• 35. Acar, Ö. Z. (2015). Üniversite Öğrencilerinde Obezite ve Yaşam Davranışları. Uzmanlık Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Samsun.
• 36. Sağlık Bakanlığı. (2019). “Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA)”. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Yayinlar/kitaplar/TBSA_RAPOR_KITAP_20.08.pdf (Erişim tarihi: 27.03.2022).
• 37. Özdenk, D.G. ve Özcebe, L.H. (2018). “Bir Üniversite Çalışanlarının Beslenme Okuryazarlığı, Beslenme Davranışları ve İlişkili Faktörler”. Turkish Journal of Public Health, 16 (3), 178- 189.
• 38. Vançelik, S, Önal, S.G, Güraksın, A. ve Beyhun, E. (2007). “Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları Ile Ilişkili Faktörler”. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (4), 242- 248.
• 39. Çalıştır, B, Dereli, F, Eksen, M. ve Aktaş, S. (2005). “Muğla Üniversitesi Öğrencilerinin Beslenme Konusunda Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi”. İnsan Bilimleri Dergisi, 2 (2), 1- 8.
• 40. Güngör, Ö.E. (2014). Üniversite Öğrencilerinde Porsiyon Algısı ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.