Kadınların Sağlık Okuryazarlığı ile Meme Kanseri Endişe Düzeyleri Arasındaki İlişki

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 4, 1904 - 1912, 26.12.2023

İlknur Demirhan , İlknur Gökşin , Başak Yavuzyaşar

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1367407

Öz

Araştırma, kadınların sağlık okuryazarlığı ile meme kanserine ilişkin kaygı düzeyleri arasındaki ilişkiyi tanımlamak amacıyla tanımlayıcı ve kesitsel olarak yapılmıştır. Çalışmaya bir eğitim ve araştırma hastanesinde yatarak tedavi gören 20 yaş üstü 315 kadın hasta katılmıştır. Çalışma aralığı üç aydır (Mayıs ve Temmuz 2022). Araştırmacılar araştırma verilerini yüz yüze görüşme tekniği ile elde etmiş ve "Kişisel Bilgi Formu", "Meme Kanseri Endişe Ölçeği (MKES)" ve "Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (SOÖ)" kullanmışlardır. Kadınların ortalama SOÖ ve MKES puanları sırasıyla 103,8±19 ve 9,2±5,6'dır. Kadınların; çalışma durumlarının, menopozda olmalarının, eğitim düzeylerinin, kendi kendine meme muayenesi (KKMM) hakkında bilgi sahibi olmalarının ve KKMM yapmalarının sağlık okuryazarlığı düzeyleri üzerinde etkili olduğu bulunmuştur. Korelasyon analizi ile kadınların SOÖ ile MKES toplam puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamsız ve düşük düzeyde negatif bir ilişki olduğu belirlenmiştir (r=-0,06, p>0,05). Sonuç olarak, kadınların orta düzeyin üzerinde sağlık okuryazarlığına ve meme kanserine ilişkin düşük düzeyde kaygıya sahip oldukları ve sağlık okuryazarlığı düzeyi ile meme kanseri kaygısı arasında bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Sonuçlar, kadınların eğitim düzeylerinin, ev dışında çalışma durumlarının, menopoz durumlarının ve KKMM'yi bilip bilmemelerinin ve düzenli olarak uygulayıp uygulamamalarının sağlık okuryazarlıklarını etkilediğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Endişe, Meme kanseri, Sağlık okuryazarlığı, Kadın sağlığı

The Relationship Between Women's Health Literacy and Breast Cancer Concern Levels

Öz

The research was done descriptively and cross-sectionally to define the relationship between women's health literacy and their anxiety levels regarding breast cancer. 315 female patients participated in the study who are over the age of 20 and inpatient women of a training and research hospital. The interval of study was three months (May and July 2022). Researchers obtained the research data with face-to-face interview technique and they used the "Personal Information Form", "Breast Cancer Concern Scale (BCCS)", and "Health Literacy Scale (HLS)". The mean HLS and BCSS scores of women were 103.8±19 and 9.2±5.6 respectively. It has been found that women's employment status, menopause, education level and knowledge of breast self-examination (BSE) and having BSE have an impact on their level of health literacy. With correlation analysis, it was defined that there was a statistically insignificant and low level, negative relationship between the women’s total mean scores of HLS and the BCCS (r=-0.06, p>0.05). As a result, it was determined that women had above moderate level of health literacy and low level of anxiety about breast cancer, and there was no relationship between health literacy level and breast cancer anxiety. The results showed that women's education level, working outside the home, menopause status, and whether they know and regularly practice BSE affect their health literacy.

Anahtar Kelimeler

Anxiety, Breast cancer, Health literacy, Women’s health

Kaynakça

• 1. Svendsen, M.T, Bak, C.K, Sørensen, K, Pelikan, J, Rid¬dersholm, S.J, Skals, R.K et al. (2020). “Associations of Health Literacy with Socioeconomic Position, Health Risk Beha¬vior, and Health Status: A Large National Population-Ba¬sed Survey Among Danish Adults’’. BMC Public Health, 20(565), 2-12. https://doi.org/10.1186/s12889-020-08498-8
• 2. Aktürk, Ü. (2018). “Bir Aile Sağlığı Bölgesindeki 18-49 Yaş Arası Kadınların E-Sağlık Okur Yazarlık Düzeylerinin ve Bunu Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi’’. Journal of Human Rhythm, 4(1):52–58.
• 3. Parnell, T.A, Stichler, J.F, Barton, A.J, Loan, L.A, Boyle, D.K, and Allen, P.E. (2019). “A concept analysis of health literacy’’. In Nursing Forum, 54(3):315–27. https://doi.org/10.1111/nuf.12331
• 4. Ferlay, J, Colombet, M, Soerjomataram, I, Mathers, C, Parkin, D.M, Piñeros, M, et all. (2019). “Estimating the global cancer incidence and mortality in 2018: GLOBOCAN sources and methods’’, Int J Cancer. 144(8), 1941-1953. doi: 10.1002/ijc.31937.
• 5. Çopurlar, C.K, and Kartal, M. (2016). “Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl değerlendirilir? Neden önemli?’’. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 10(1).
• 6. Simmons, R.A, Cosgrove, S.C, Romney, M.C, Plumb, J.D, Brawer, R.O, Gonzalez, E.T, et all. (2017). “Health Literacy: Cancer Prevention Strategies for Early Adults’’. Am J Prev Med, 53(3), 73-77. doi: 10.1016/j.amepre.2017.03.016.
• 7. Gültop, F, and Özkan, S. “Kanser Farkındalığında Sağlık Okuryazarlığının Önemi. Turk Hij Den Biyol Derg. 2021;79(3), 579-586. doi: 10.5505/TurkHijyen.2022.02779.
• 8. Değer, M.S, and Zoroğlu G. (2021). “Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranlarda Sağlık Okuryazarlığı ile Kanser Bilgi Yükü İlişkisi’’. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences. 26(1), 108-17. doi: 10.21673/anadoluklin.760739.
• 9. Akram, M, Iqbal, M, Daniyal M, and Khan, A.U. (2017). “Awareness and Current Knowledge of Breast Cancer’’. Biological research, 50, 1-23.
• 10. Uçkaç, K. (2022). “Kanser Taramalarında Sağlık Okuryazarlığı ve Sağlık Hizmetleri’’. Turkey Health Literacy Journal, 3(2), 96-101.
• 11. Sohbet, R, ve Karasu, F. (2017). “Kadınların meme kanserine yönelik bilgi, davranış ve uygulamalarının incelenmesi’’. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 113-121.
• 12. Halbach, S.M, Enders, A, Kowalski, C, Pförtner, T-K, Pfaff, H, Wesselmann, S, et al. (2016). “Health Literacy and Fear of Cancer Progression in Elderly Women Newly Diagnosed with Breast Cancer--A Longitudinal Analysis’’. Patient Educ Couns, 99(5), 855-862.
• 13. Aydın, D ve Aba, Y.A. (2019). “Annelerin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri ile Emzirme Öz-Yeterlilik Algıları Arasındaki İlişki’’. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 12(1), 31-39.
• 14. Gökoğlu, A.G. (2021). “Kadınların Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Sağlık Davranışlarına ve Çocuk Sağlığına Etkisi’’. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi-BÜSBİD, 6(2), 132-148.
• 15. Nacar, G. (2018). “Kadınlarda Meme Kanseri Endişe Düzeyi ile Erken Tanı Uygulama Davranışları Arasındaki İlişki’’. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 6(2), 44-53.
• 16. Gözüyeşil, E, Taş, F. ve Düzgün AA. (2019). “15-49 Yaş Arası Kadınlarda Meme Kanseri Endişesi ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarını Etkileyen Faktörler’’. Cukurova Medical Journal, 44(4), 1215-1225.
• 17. Sorensen, K, Van den Broucke, S, Fullam, J, Doyle, G, Pelikan, J.M, Slonska, Z and Brand, H. (2012). “Health Literacy And Public Health: A Systematic Review and Integration of Definitions and Models’. BMC Public Health, 25, 12-80. PMC3292515/pdf/1471-2458-12-80.pdf.
• 18. Toçi, E, Burazeri, G, Sorensen, K, Jerliu, N, Ramadani, N, Roshi, E, and Brand, H. (2013). “Health Literacy and Socioeconomic Characteristics Among Older People In Transitional Kosovo’’. British Journal of Medicine & Medical Research, 3(4), 1646-1658.
• 19. Aras, Z. and Temel, A.B. (2017). “Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirliğinin Değerlendirilmesi’’. F.N. Hem. Derg, 25(2), 85-94. doi: 10.17672/fnhd.94626.
• 20. Lerman, C, Trock, B. and Rimer B.K. (1991). “Psychological Side Effects of Breast Cancer Screening’’. Health Psychol, 10(4), 259–267.
• 21. Taşhan, S.T, Uçar, T, Derya, Y.A, Nacar, G. and Erci, B. (2018). “Validity and Reliability of the Turkish Version of the Modified Breast Cancer Worry Scale’’. Iranian Journal of Public Health, 47(11), 1681-1687.
• 22. Aktan, G.V and Özdemir, F. (2020). “Health Literacy Levels of Women in Climacteric Period’’. Cukurova Med J., 45(1), 352-361. DOI: 10.17826/cumj.641709
• 23. Pazarözyurt, A. ve Özkan H. (2023). “Gebelerin Sağlık Okuryazarlığı ile Öz Bakım Gücü Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi’’. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 5(1), 91-102. DOI: 10.54061/jphn.1154752
• 24. Karakayalı, Ay, Ç, Benli, T.E. ve Özşahin, Z. (2023). ‘’Sağlık Okuryazarlığı ve İlişkili Faktörler’’. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 11(1), 1068-1080. DOI: 10.33715/inonusaglik.1170060
• 25. Tuncer, S.K. and Karakurt, P. (2023). “Kadınların Jinekolojik Kanserler ile İlgili Farkındalık Düzeyinin Artmasında Sağlık Okuryazarlığının Etkisi Üzerine Bir Araştırma’’. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 13(1), 196-206. DOI: 10.31020/mutftd.1175176
• 26. Nacar, G, Fırat, Z.N. and Taşhan, S.T. (2022) “Meme Kanseri Endişe Düzeyinin Ortorektik Eğilim (Sağlıklı Beslenme Takıntısı) ile İlişkisi. J Soc Anal Health, 2(3), 227-232.
• 27. Murphy, P.J, Marlow, L.A, Waller, J. and Vrinten, C. (2018). “What is it about a Cancer Diagnosis That Would Worry People? A Population-Based Survey Of Adults In England’’. BMC Cancer, 8(1), 86.
• 28. Ayaz-Alkaya S. and Öztürk, F.Ö. (2021). “Health Literacy Levels of Women and Related Factors in Turkey’’. The Journal of Nursing Research, 29(6), 1-7.
• 29. Rakhshkhorshid, M, Navaee, M, Nouri, N. and Safarzaii F. (2018). “The Association of Health Literacy with Breast Cancer Knowledge, Perception and Screening Behavior’’. Eur J Breast Health, 14(3), 144-147. DOI: 10.5152/ejbh.2018.3757
• 30. Doğan, M. and Çetinkaya, F. (2019). “Akademisyenlerde Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Olumlu Sağlık Davranışlarıyla İlişkisi’’. Sağlık Bilimleri Dergisi, 28(3), 135-141. doi: 10.5455/tjfmpc.193796.