The Role of Adile Hatun, the Wife of the Governor of Baghdad, Mamluk Suleyman Pasha, in Administration and Her Impact on Governance

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 43 - 53

Murat Çelikdemir , Avni Ömer Lütfioğlu

Öz

According to the Iraqi historian İmad Abdusselam Rauf, Adile Hatun married at the age of 15 in 1145 AH / 1732 CE. Based on this information, Adile Hatun was born in Baghdad in 1130 AH / 1717 CE. Her father, Ahmed Pasha, who served as the governor of Baghdad from 1724 to 1747 for two separate terms totaling 22 years, was knowledgeable, cultured, a lover of learning, and maintained close relationships with scholars. As a result, Adile Hatun grew up in this intellectual and cultural environment. Her contributions, including the construction of charitable and educational institutions such as mosques, madrasas, and libraries, as well as her support for students through the foundations she established, prove this background. Adile Hatun's husband, Suleyman Pasha, was known for his ability to carry out successful night raids, earning him the nicknames "Ebu Leyle" (Master of Night Raids) and "The Lion". He served as the governor of Baghdad from 1750 to 1762. Süleyman Pasha, a former freed slave of Ahmed Pasha, who had governed Baghdad for around 22 years, became his son-in-law through his marriage to Adile Hatun. In such a position, Adile Hatun became a prominent figure in Baghdad. However, particularly foreign sources describe her as cruel, vindictive, and claim that she had some individuals killed to exact revenge. It is also suggested that she dictated decisions to her husband Süleyman Pasha and established an alternative system of governance. As a result, both she and Süleyman Pasha were criticized. This article investigates and analyzes the position of adile Hatun and her intervention in governance.

Anahtar Kelimeler

Bagdad, Adile Hatun, Suleyman Pasha, Bagdad Mamluks, Governor of Baghdad

Bağdat Valisi Kölemen Süleyman Paşa’nın Eşi Adile Hatun’un Yönetimdeki Rolü ve İdareye Etkisi.

Öz

Iraklı tarihçi, İmad Abdüsselam Rauf’a göre Adile Hatun, h.1145/m. 1732 tarihinde 15 yaşında evlenmiştir. Bu bilgiye göre Adile Hatun, h.1130/m. 1717 tarihinde Bağdat’ta doğmuştur. Adile Hatun’un babası Bağdat Valisi Ahmet Paşa (1724- 1747 arası iki devre 22 yıl), bilgili, kültürlü, ilim sever ve ulemayla yakın ilişki içinde olduğundan Adile Hatun da bu ilmi ve kültürel ortamda yetişmiştir. Adile Hatun’un cami, medrese, kütüphane vb. hayri ve eğitim müesseseleri inşa ettirmesi, talebelere kurduğu vakıflar aracılığıyla destek olması bu durumu kanıtlamaktadır. Adile Hatun’un eşi Süleyman Paşa ise geceleyin başarılı askeri baskınlar yapabilme yeteneğinden dolayı Ebu leyle (gece baskıncısı), Aslan gibi lakaplarla tanınmış ve 1750-1762 yılları arası Bağdat valiliği görevini üstlenmiştir. Süleyman Paşa, yaklaşık 22 yıl Bağdat valiliği yapan Ahmet Paşa’nın yetiştirdiği azatlı kölesi ve aynı zamanda kızı Adile Hatun’la evlenmesinden dolayı da damadıdır. Böyle bir konumda olan Adile Hatun, Bağdat’ta etkili bir kişi olmuştur. Ancak özellikle yabancı kaynaklar kendisini zalim, kindar ve bazı şahsiyetlerden intikam almak için onları öldürttüğünü yazmaktadır. Bu gibi konuları kocası Süleyman Paşa’ya empoze ettiği ve alternatif bir idare kurduğu da söylenmektedir. Böylece hem kendisi yerilmektedir; hem de Süleyman Paşa tenkit edilmektedir. Bu makalede, Adile Hatun’un konumu ve idareye müdahalesi konusu araştırılmış ve analiz süzgecinden geçirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bağdat, Adile Hatun, Süleyman Paşa, Bağdat Kölemenleri, Bağdat Valisi

Kaynakça

• السويدي، عبد الرحمن بن عبد الله البغدادي، حديقة الزوراء في سيرة الوزراء، تح. عماد عبد السلام رؤوف، نشر: المجمع العلمي العراقي/ بغداد، 1423/ 2003، ص.414-594.
• السويدي، محمد سعيد بن عبد الله، ورود حديقة الوزراء بورود وزارة مواليهم في الزوراء، تحقيق (تح.): عماد عبد السلام رؤوف، نشر: دار الزمان/ دمشق والتفسير للنشر/ أربيل، 2012، ط.1، ص.78-81.
• السويدي، مهذب الدين محمد سعيد بن عبد الله بن حسين بن ناصرالدين البغدادي الشافعي، ورود حديقة الوزرا بورود وزارة مواليهم في الزورا (مخطوط)، ورقة (و.) 17(أ).
• العمري، ياسين بن خير الله الخطيب، غاية المرام في محاسن بغداد دار السلام، منشورات البصري/ بغداد، 1388/ 1968، ص. 183
• الوردي، علي، لمحات اجتماعية من تاريخ العراق الحديث، انتشارات المكتبة الحيدرية، قم/ إيران، 1417، ط.1، جزء (ج).1، ص.154.
• العزاوي، عباس، تاريخ العراق بين احتلالين، شركة التجارة والطباعة، بغداد، 1373/ 1954، ج. 6، ص.26.
• الكركوكلي، دوحة الوزراء في تاريخ وقائع بغداد الزوراء، تر. موسى كاظم نورس، دار الكتاب العربي/بيروت ومكتبة النهضة، بغداد، ص.39
• لونكريك، ستيفن هيمسلي، أربعة قرون من تاريخ العراق الحديث، تر. جعفر الخياط، مطبعة التفيض، بغداد، 1360/ 1941، ص. 179 و183
• محمود حسين الأمين، (من الألمانية)، نشر: وزارة الثقافة والإرشاد/ العراق، (تر.) نيبور، كارستن، رحلة نيبور إلى العراق، ترجمة 1385/ 1965، صفحة (ص.) 61.
• شمعداني زاده، فندقليلي سليمان أفندي، ذيل تقويم التواريخ (عثمانلى توركجه سى يازمه) عثمان فريد بكك كتبخانه سنده كي نسخه دن استنساخ ايدلمشدر.
• رؤوف، عماد عبد السلام، عادلة خاتون صفحة من تاريخ العراق، طبعة (ط.) 1، مكتب الجواد للطباعة والنشر، بغداد، 1997.
• ريج، كلوديوس جيمس، رحلة المقيم البريطاني في العراق عام 1820 إلى بغداد – كردستان – إيران، تر. اللواء بهاء الدين نوري، الدار العربية للموسوعات، بيروت، 2008/ 1429، ط.1، ص. 408
• Coke, Richard, Baghdad The City of Peace, Thorenton Butterworth L.t.d., First Pulished, London, 1927.
• Izzî, Süleyman Efendi, İzzî Tarihi, Türk Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı (T.Y.E.K.B.), Haz.: Ziya Yılmazer, İst.2019, s.48.