Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Samsun Anlatımları

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 19 - 30, 30.06.2017

Yaşar Gültekin , Yağmur Yiğit

Öz

Kültür belleğimizde, gezgin (seyyah)
denildiğinde, Marco Polo ile birlikte akla gelen başlıca isimlerden biri olan
Evliya Çelebi, seyahat yazıları alanında dünya çapında da tanınan bir isimdir.
Evliya Çelebi, XVII. yüzyılda genellikle Osmanlı idaresindeki topraklarda
seyahat etmiş ve seyahati sırasında on ciltlik Seyahatname adlı ünlü eserini
kaleme almıştır. Bu şaheser, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu’nun başvurusu
üzerine Haziran 2013’te UNESCO Dünya Belleği Listesi’ne dâhil edilmiştir.
Eserde, Evliya Çelebi gördüğü yerlerin ekonomik, sosyal, kültürel hayatı, devlet
görevlileri ve bu yerlerde değişik etnik gruplarca kullanılan diller hakkında
önemli tespitlerde bulunmuş ve bilgi vermiştir. Seyahatname’sinde,  Samsun kenti hakkında da anlatımlarda
bulunmuştur. Bu makalede, Evliya Çelebi Seyahatname’ sindeki anlatımlar
ışığında Samsun kentinin XVII. yüzyıldaki genel görünümü hakkında bilgiler
verilecek, gerekli görüldüğünde de ek bilgiler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Evliya Çelebi, Samsun, Gezi Yazını, Gezi Yazısı

Kaynakça

• Atmaca, E. (2009). “Kazak Türkçesinde Ölçü ve Ölçü Adları” Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 27(27).
• Dankoff, R. (2004) “An Ottoman Mentality: The World of Evliya Çelebi”, BRILL.
• Dankoff, R., Tezcan, S. (2015) “An Evliya Celebi Bibliography” https://lucian.uchicago.edu/blogs/ottomanturkish/files/2015/09/Evliya-Celebi-Bibliography.September-2015.pdf adresinden erişilmiştir. (Erişim Tarihi: 23.12.2015)
• Kuzubaş, M. (2010) "Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Lâdik." ODÜ SBE Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi:1.
• Leontik, M. (2013) "Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde Makedon Şehirleri ve Onların Tasviri." Bal-Tam Türklük Bilgisi 19:83-94.
• MacKay, P. (2007) ‘An Introduction for the World Traveler’, http://angiolello.net/EvliyaLetter-2.pdf adresinden erişilmiştir. (Erişim tarihi: 28.03.2016)
• Maden, S. (2008) ‘Türk Edebiyatında Seyahatnameler ve Gezi Yazıları’. Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 37. 2008.
• Tezcan, N. (2012) ‘Dîvân’dan Seyahatnâme’ye Robert Dankoff.’, YKY YAYINLARI, İstanbul.
• McHenry, P. (2004) "Richard Hakluyt" maddesi. The Literary Encyclopedia.
• Nagata, Y. (1997) “Tarihte Ayanlar - Karaosmanoğulları Üzerinde Bir İnceleme” Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Okumuş, E. (2007). "Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Tatvan ve Çevresi" Uluslararası Tatvan ve Çevresi Sempozyumu.
• Okumuş, E. (2012) "Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Diyarbakır." E-Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi 7.7
• Ortaylı, İ. (1997). "HAMMER-PURGSTALL, Joseph Freiherr von" maddesi. İslâm Ansiklopedisi. 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Özdeğer, M. (2002) “Ayan Era in the Ottoman Government”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: V, Sayı: 1.
• Sarısakal, B. (2015) “Samsun Kalesi” http://www.bakisarisakal.com/Kale.pdf adresinden erişilmiştir. (Erişim tarihi: 20.02.2016)
• Stathi, P. (2006) “Greek Patriarchal Letter for Evliya Çelebi” Archivum Ottomanicum 23. 2005/2006.
• Tezcan, N. (2011) ‘Evliya Çelebi’nin Belgesel İzleri’, 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, sayı 12.
• Tezcan, N. (2007) “Evliya Çelebi’nin Belgesel İzi, Papinta Kagiz.” Toplumsal Tarih Dergisi 161.
• Turan, N. S. (2015) "Seyahatname’den Yansıdığı Biçimiyle 17. Yüzyıl Arnavutluk Şehirlerinde Kimlik Kültür Ve Toplumsal Yapılar." Sosyoloji Konferansları 51: 83-106.
• Vadala, R. (1934) ‘Samsoun: Passé, Présent, Avenir’. Librairie Orientaliste Paul Geuthner, Paris, 1934.
• Von Hammer, J. (1834) "Narrative of Travels in Europe, Asia, and Africa in the Seventeenth Century by Evliyá Efendi.", The Oriental Translation Fund of Great Britain and Ireland.