78 Numaralı Mühimme Defteri’nde(h.1018/m.1609-1610) Yer Alan Anadolu Eyaleti’ne Ait Vakıflarla İlgili Hükümlerin Tasnif ve Tahlîli

Year 2016, Volume: 3 Issue: 6, 18 - 33, 08.05.2016

Ayşe Erol

Abstract

Osmanlı Devleti’nin en önemli müesseselerinden biri vakıf müessesesidir. Devletin siyasî ve
mâlî gelişimiyle birlikte vakıfların sayısı hızla artmıştır. Fakat XVII. yüzyıla gelindiğinde bu artış,
-eşkıyalık hareketlerinin de etkisiyle- vakıf sisteminde suiistimallere ve bozulmalara yol
açmıştır. Bu makalede ilgili hükümler çerçevesinde genel olarak vakıflara yönelik yolsuzluklar
ve müdahaleler incelenmiştir. 

Keywords

Osmanlı Devleti, Vakıf, Yolsuzluk, Eşkıyalık

The Sorting and Analysis of The Provisions About The Waqf’s of The Province of Anatolia Which is Mentioned in The 78 Numbered Book of İmportant Affair (Mühimme) (h.1018/m.1609-1610)

Abstract

One of the most important institutions of the Ottoman State is the waqf. The number of waqfs
increased rapidly with the political and financial development of the state. But in the XVII
century, this increase led to abuses and corrosions in the waqfs -with the effect of banditry
activities- In this article, generally it has been investigated that the corruptions and
interventions directed to waqfs as part of the related provisions. 

Keywords

The Ottoman State, Waqf, Corruption, Banditry

References

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Mühimme Defteri, nr.78.
• 82 Numaralı Mühimme Defteri (1026-1027 / 1617-1618), Özet-Transkripsiyon ve Tıpkıbasım, 2000, Ankara.
• 83 Numaralı Mühimme Defteri (1036-1037 / 1626-1628) Özet - Transkripsiyon -İndeks ve Tıpkıbasım, 2001, Ankara.
• 85 Numaralı Mühimme Defteri (1040-1041 (1042)/ 1630-1631 (1632)) Özet - Transkripsiyon - İndeks, 2002, Ankara.
• Akdağ, Mustafa. Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celâlî İsyanları”, Yapı Kredi Yayınları, 2009, İstanbul.
• Akgündüz, Ahmet. İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı (Gözden Geçirilmiş 3. Baskı), 2013, İstanbul.
• Alkan, Mustafa. “Osmanlı Vakıf Sisteminde Bozulma Üzerine Bazı Düşünceler”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Şubat 2007, Sayı: 166, s.67-83.
• Bardakoğlu, Ali. “Eşkıya”, DİA, c. 11, s.463-466.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Şer’i Miras Hukuku ve Evlatlık Vakıflar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, c.VI, sayı:1, 1940, İstanbul, s.156-181.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Faizle İşletilen Paralara Ait Kayıtlar”, Edirne Askeri Kassamı’na Ait Tereke Defterleri (1545-1659). Belgeler, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, cilt: III, sayı: 5-6, 1966, Ankara, s.1-479.
• Berki, Ali Himmet. “Vakıflar ve Vakıfların Maruz Kaldığı Tecavüz ve İhmaller”, Vakıflar Dergisi, 1969, Ankara, Sayı: VIII, s.335-340.
• Çağatay, Neşet. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Riba-Faiz Konusu Para Vakıfları ve Bankacılık”, Vakıflar Dergisi (Tıpkıbasım), Sayı: IV, 2006, Ankara, s.39-57.
• Demir, Selçuk. 75 Numaralı Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s. 172-331), Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008, Erzurum.
• Demirci, Süleyman- Arslan, Hasan. Osmanlı Türkiyesi’nde Eşkıya, Devlet ve Siyaset, Yalın Yayıncılık, 2012, İstanbul.
• Demirci, Süleyman-Arslan, Hasan. “Osmanlı Türkiyesi’nde Bazı Aşiret, Cemaat ve Taifelerin Eşkıyalık Faaliyetleri ve Bunların Merkez-Taşra Yazışmalarındaki Yansımaları: Maraş Eyâleti Örneği (1590-1750)”, Turkish Studies, Volume 7/3, 2012, Ankara, s.887-914.
• Demirci, Süleyman-Arslan, Hasan. “Eşkıyalar ve Osmanlı Devleti: Maraş Eyâleti Örneğinde Devlet Görevlilerinin Eşkıyalık Faaliyetleri ve Bunların Merkez-Taşra Yazışmalarındaki Yansımaları (1590-1750)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı:16, yıl: 2012/2, s.47-76.
• Günay, H. Mehmet. “Vakıf”, DİA, c.42, s.153-172.
• İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), çev.Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları(17.Baskı), 2012, İstanbul.
• İnalcık, Halil. Devlet-i ‘Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar –I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları(41. Baskı), 2010, İstanbul.
• Kazıcı, Ziya. Osmanlılarda İhtisab Müessesesi, Kültür Basın Yayın Birliği, 1987, İstanbul.
• Kazıcı, Ziya. “Osmanlı Devleti’nde İmâret”, Osmanlı, c.5, (Ed.Güler Eren), s.44-48.
• Keleş, Adem. 75 Numaralı Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s. 172- 331), Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011, Erzurum.
• Keleş, Hamza. “Osmanlılarda 19. Yüzyıldaki Para Vakıflarının İşleyiş Tarzı ve İktisadî Sonuçları Üzerine Bir Çalışma: Karacabey (Mihaliç) Kazası Örneği”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt 21, sayı: 1(2001), s.189-207.
• Koçibey, Koçibey Risalesi (1041/1631), (Sadeleştiren: Zuhuri Danışman), M.E.B. Devlet Kitapları, 1972, İstanbul.
• Köprülü, Fuad. “Vakıf Müessesesinin Hukukî Mahiyeti ve Tarihî Tekâmülü”, İslâm ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi, (s.295-337), Akçağ Yayınları, 2005, Ankara.
• Mumcu, Ahmet. Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl, Phoenix Yayınevi, 2007, Ankara.
• Mumcu, Ahmet. Osmanlı Hukukunda Zulüm Kavramı, Phoenix Yay.(3.Baskı), 2007, Ankara.
• Tabakoğlu, Ahmet. “Tekâlif”, DİA, c.40, s. 336-337.
• Tanrıvermiş, Abdullah. 72 Numaralı Mühimme Defteri (h.1002-1003)(vr.1-230) İnceleme Metin, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2014, İstanbul.
• Taşkesenlioğlu, Cihat. 74 Numaralı Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (1–117), Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012, Erzurum.
• Türkdoğan, Orhan. “Sosyal Hareketler Olarak Celâlî Ayaklanmaları”, Belleten, cilt: LX, sayı:227, Nisan 1996, Ankara, s.421-442.
• Özcan, Tahsin. Osmanlı Para Vakıfları: Kanunî Dönemi Üsküdar Örneği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2003, Ankara.
• Öztürk Nazif, “Sosyal Siyaset Açısından Osmanlı Dönemi Vakıfları”, Osmanlı, C.5, (Ed.Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, 1999, Ankara, s.34-43.
• Öztürk, Nazif. Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995, Ankara.
• Öztürk, Nazif. “Mütevelli”, DİA, c.32.
• Şahin, Zafer. 72 Numaralı Mühimme Defteri (h.1002-1003)(vr.1-230) İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2014, İstanbul.
• Şimşek, Mehmet. “Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerinde Münakaşalar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 27, sayı:1, 1986, Ankara, s.207-220.
• Tok, Özen. “XVII. Yüzyıl Kayseri Kadı Sicillerine Göre Hacılar’da Su Kuyusuna Tahsis Edilen Para Vakfı ve Muameleleri”, I. Hacılar Sempozyumu, 11-13 Mayıs 2007, Kayseri, s.627-635.
• Türkmen, Mustafa Nuri. “Halep Para Vakıfları Muhasebesinin Kısa Bir Değerlendirmesi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 9, Bahar 2012, s.121-131.
• Uzun, Mustafa. “Caize (Osmanlı Teşkilâtında Caize)”, DİA, c.7, s.28-29.
• White, Sam. Osmanlı’da İsyan İklimi: Erken Modern Dönemde Celâlî İsyanları, Alfa Yayınları, 2013, İstanbul.
• Yediyıldız, Bahaeddin. “Osmanlılar Döneminde Türk Vakıfları ya da Türk Hayrât Sistemi”, Osmanlı, C.5, (Ed.Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, 1999, Ankara, s.17-33.
• Yediyıldız, Bahaeddin. XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi: Bir Sosyal Tarih İncelemesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2003, Ankara.
• Yediyıldız, Bahaeddin. “Vakıf”, İslam Ansiklopedisi, c.13, M.E.B. Yayınları, 2001, Eskişehir, s.153-172.
• Yücel, Yaşar. Osmanlı Devlet Teşkilâtına Dair Kaynaklar: Kitâb-i Müstetâb, Kitabu Mesâlihi’lMüslimîn ve Menâfi’i’l-Mü’minîn, Hırzü’l-Mülûk, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988, Ankara.
• Yüksel, Hasan. Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü(1586-1683), Dilek Matbaası, 1998, Sivas.