NEOLİBERALİZMDE MERKEZİLEŞME-YERELLEŞME GERİLİMİ: İL ÖZEL İDARELERİ, YİKOB ÖRNEKLERİ VE YERELDE MERKEZİLEŞME

Year 2018, Volume: 5 Issue: 14, 650 - 662, 07.09.2018

Ali Mert Taşcıer

Abstract

Neoliberal politikaların,
teori ve uygulamasındaki çelişkileri, pragmatik yapısının etkisiyle, ağır
uluslararası ekonomik ve sosyal krizlere rağmen yaşamasının nedenidir. Teoride
sıklıkla vurgulanan sınırlı ve etkin devlet, serbest piyasa gibi ilkelerin hiç
uygulamadığı rahatlıkla söylenebilir. Ayrıca, Türkiye gibi ülkelerde askeri
darbeler eliyle sosyal devlet ilkelerini geniş kitlelere rağmen tasfiye etmeye
çalışarak yerleşen neoliberalizmin, toplumlar nezdinde kabul görebilmesi için
son dönemlerde yaşadığı dönüşüm ve sıklıkla kullandığı katılım, şeffaflaşma,
yerelleşme gibi ilkelerinin uygulanıp uygulanmadığı sorgulanmaktadır. Neoliberal
politikaların egemen olduğu Türkiye örneğinden de görüleceği gibi, kamu
yönetimi alanında en çok belirtilen hedeflerden biri olmasına rağmen yerelleşmenin
gerçekleşmediği, aksine merkezileşmenin daha da pekiştiği söylenebilir. Çünkü,
neoliberal politikaların ana amacı kârlılığın artırılması ve sermayenin küresel
ölçekte serbest hareket edebilmesidir. Amaca hizmet etme noktasında
merkezileşme ya da yerelleşme gibi sabit bir tercihin olması beklenmemelidir.
Bunun son uygulaması ise 6360 sayılı kanundur. Yerel yönetimlere ilişkin
olmasına rağmen, büyükşehir belediyesi statüsündeki illerde kaldırdığı yerel
yönetim birimlerinden il özel idaresinin yerine kurduğu merkezi yönetimin taşra
teşkilatı niteliğindeki Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarının uygulamalarından
örnekler incelendiğinde, merkezileşmenin nasıl pekiştiği ve yerelde
merkezileşme biçiminde yeni bir tip yapılanmanın kurulduğu görülecektir.
Çalışmada neoliberalizmin ne olduğu, merkezileşme-yerelleşme gerilimiyle
ilişkisi, 6360 sayılı kanunun getirdikleri, il özel idarelerinin kaldırılması,
YİKOB’ların kurulması ve uygulama örnekleriyle merkezileşmenin nasıl pekiştiği
anlatılmaya çalışılacaktır.

Keywords

Neoliberalizm, Yerelleşme, Merkezileşme, 6360 Sayılı Kanun, Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları

References

• Aktan, C. C. (1995). Klasik Liberalizm, Neo-Liberalizm ve Libertarianizm. Amme İdaresi Dergisi, 28 (1), 3-32.
• Ankara YİKOB. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı Yatırımları. http://www.ankara.gov.tr/yatirim-izleme-ve-koordinasyon-baskanligi-yatirimlar (Erişim tarihi 30.12.2017).
• Arslan, E., Gürses, F. ve Baykal, Ö. N. (2015). Cumhuriyetten Günümüze Hükümet Programlarında Yerelleşme Vurgusu: Vaatler, Gerçekleşenler. 9. Kamu Yönetimi Sempozyumu Malatya. 1-8.
• Ataay, F. (2006). Türkiye'de Yönetişim ve "Sivil Toplum" Tartışmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Memleket Siyaset Yönetim. Cilt 1, Sayı 1, 121-140.
• Bursa YİKOB. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı 2017 Biten Projeler. http://www.bursayikob.gov.tr/ (Erişim tarihi 05.01.2018).
• Crouch, C. (2014). Neoliberalizmin Garip Ölümsüzlüğü. (Çev. Uğur Gezen). İstanbul: Açılım Kitap.
• Çelikyay, H. (2014). Değişen Kent Yönetimi ve 6360 Sayılı Büyükşehir Yasası. SETAV Yayınları.
• Çetin, Z. Ö. (2015). Türkiye’de İl Özel İdaresi Sisteminin Dönüşümü ve 6360 Sayılı Kanunun Dönüşüme Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Cilt 20, Sayı 2, 247-266.
• Çukurçayır, M. A. Yeni Büyükşehir Belediyeleri Kanunu Haberleri Türkiye’nin Kabusu. Yeni Meram Gazetesi (Erişim tarihi, 07.01.2013), http://www.yenimeram.com.tr/m-akif_2647
• Çukurçayır, M. A., Özer, M. A. ve Navruz, M. (2013). Yerel Yönetimler Reformu Nereye Doğru?. Düşünce Dünyasında Türkiz. Sayı 21, 25-40.
• Dumenil, G. ve Levy, D. (2009). Marksist Bir Neoliberalizm Teorisi. (Çev. Hilmi Tunalı). Neoliberal İktisadın Marksist Eleştirisi. (Ed. Gülsüm Akalın ve Uğur Selçuk Akalın). İstanbul: Kalkedon Yayınları, 49-69.
• Dumenil, G. ve Levy, D. (2014). Neoliberal (Karşı) Devrim. Neoliberalizm: Muhalif Bir Seçki. (Haz. A. Saad- Filho, Deborah Johnston). (Çev. Şeyda Başlı ve Tuncel Öncel)., 25-41.
• Dumenil, G. ve Levy, D. (2015). Büyük Yol Ayrımı. (Çev. Ayşen Gür). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erzurum YİKOB. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı Erzurum Yatırım Haritası. http://www.bursayikob.gov.tr/ (Erişim tarihi 05.01.2018).
• Gambetti, Z. (2009). İktidarın Dönüşen Çehresi: Neoliberalizm, Şiddet ve Kurumsal Siyasetin Tasfiyesi. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 40, 145-166.
• Genç, F. N. (2014). 6360 Sayılı Kanun ve Aydın’a Etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 1, 1-29.
• Görmez, K. ve Bahçeci, H. I. (2014). 6360 Sayılı Kanun Sonrası Büyükşehir Belediyelerinde Yerel Hizmetlerin Organizasyonu. XI. Uluslararası Türk Dünyası Yerel Yönetimler Sempozyumu KKTC, Doğu Akdeniz Üniversitesi. (Tam metin: Türk Dünyasında Yerel Yönetimlerin Sorunları, Ed. Deniz İşçioğlu, KKTC, s. 359-372)
• Gözler, K. (2013). “6360 Sayılı Kanun Hakkında Eleştiriler: Yirmi Dokuz İlde İl Özel İdareleri ve Köylerin Kaldırılması ve İlçe Belediyelerinin Büyükşehir İlçe Belediyesi Haline Dönüştürülmesi Anayasamıza Uygun mudur?”, Legal Hukuk Dergisi, Cilt 11, Sayı 122, 37-82.
• Güler, B. A. (2010). Türkiye'nin Yönetimi-Yapı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Günal, A., Atvur, S. ve Dernek, K. O. (2014). 6360 Sayılı Yasanın Yerelleşme Bağlamında Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Cilt 19, Satı 3, 55-70.
• Habertürk. (2017). Ordu'da YİKOB-Belediye işbirliği. http://www.haberturk.com/yerel-haberler/57404938-orduda-yikob-belediye-isbirligi (Erişim tarihi 05.01.2018).
• Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin Kısa Tarihi (Çev. Aylin Onocak). İstanbul: Sel Yayınları.
• Heywood, A. (2013). Siyasi İdeolojiler. (Çev. Ş. Akın, A. Bayram vd.). Ankara: Adres Yayınları.
• Kalkınma Bakanlığı. (2014). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) Yerel Yönetimler Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Keleş, R. (2000). Yerinden Yönetim ve Siyaset. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Konya YİKOB. (2017). “Kültürhan Yapımı Projesi” ve “Kırsal Altyapı Destekleme Projesi” Protokolleri İmzalandı. http://konyayikob.gov.tr/kulturhan-yapimi-projesi-ve-kirsal-altyapi-destekleme-projesi-protokolleri-imzalandi (Erişim tarihi 05.01.2018).
• Özaslan, R.K. ve Alıcı, O. V. (2014). Kalkınma Planlarında Yerel Yönetimler ve Yapılan Reformlar Çerçevesinde Mukayesesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 11, Sayı 26, 315-342.
• Özer, M. A. (2013). Yerel Yönetimler Reformunda Reform: 6360 Sayılı Kanun’un Düşündürdükleri. Yerel Politikalar. 97-126.
• Sabah. (2016). Başbakan Binali Yıldırım: “Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı’nın yapısına tüzel kişilik kazandırdık” https://www.sabah.com.tr/gundem/2016/09/15/basbakan-binali-yildirimyatirim-izleme-ve-koordinasyon-baskanliginin-yapisina-tuzel-kisilik-kazandirdik (Erişim tarihi: 10.12.2017).
• Savaş, V. F. (1997). İktisatın Tarihi. İstanbul: Liberal Düşünce Topluluğu Yayını.
• Steger, M.B. and Roy, R.K. (2010). Neoliberalism: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press.
• Tayyar, A. ve Çetin, B. (2013). Liberal İktisadi Düşüncede Devlet. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 14 (1), 107-120.
• The Mont Pelerin Society. (2015), Statement of Aims., Web: https://www.montpelerin.org/statement-of-aims/ (Erişim Tarihi 1 Aralık 2015).
• Trabzon YİKOB. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı Yatırımları. http://www.trabzonyikob.gov.tr/ (Erişim tarihi 30.12.2017).
• Turner, R. S. (2008). Neo-Liberal Ideology: History, Concepts and Policies (1). Edinburg: Edinburg University Press.
• YAYED. (2012). 10 Temmuz 2004 Tarih ve 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nu Değiştiren Büyükşehir-Bütünşehir Tasarısı Hakkında YAYED görüşü. http://www.yayed.org/uploads/yuklemeler/BSB-YAYED%20G%C3%B6r%C3%BC%C5%9F%C3%BC.pdf
• Yayla, A. (2015). Liberalizm. Ankara: Liberte Yayın Grubu.
• Zengin, O. (2014). Büyükşehir Belediyesi Sisteminin Dönüşümü: Son On Yıl Değerlendirmesi. Ankara Barosu Dergisi. Sayı 2, 93-116.