1982 Anayasasında Organik ve Fonksiyonel Yönü İtibarıyla “Geçici Bakanlar Kurulu”

Year 2016, Volume: 6 Issue: 1, 9 - 46, 01.06.2016

R. Cengiz Derdiman Zeynep Kağan

Abstract

Özellikle 1950’li yıllarda seçim sürecinde yaşanan bir takım sıkıntıları bertaraf etmek gayesiyle 1961 Anayasasında yeni bir kuruma yer verilmiştir; “Geçici Bakanlar Kurulu”. Bu kurumun benzerine daha önce bizim hukuk sistemimizde rastlanmadığı gibi diğer dünya ülkelerinin hukuk sistemlerinde de rastlanmamaktadır. Her ne kadar bazı ülkelerde benzer isimle adlandırılan uygulamalar görülse de bu uygulamaların mahiyeti itibarıyla aynı olguyu karşılamadıkları söylenebilir. 1961 Anayasası ile hukuk sistemimize giren ve seçimlerin daha demokratik bir ortamda gerçekleştirilmesini amaçlayan geçici Bakanlar Kurulu müessesesi, 1982 Anayasası ile de hukuk sistemimizdeki varlığını sürdürmüştür. Bu müessese, hükümet boşluğu bulunduğu durumlarda, ülkeyi seçime götürecek bir çözüm olarak öngörülmüştür. Geçici Bakanlar Kurulunu ve geçici Bakanlar Kurulunun oluşmasının ön şartı olan “seçimlerin yenilenmesi” kurumunu düzenleyen hükümler, hem 1961 Anayasasının hem de 1982 Anayasasının hazırlanması aşamasında en çok tartışılan hükümlerden olmuştur. Fakat karşılaştırmalı hukuk açısından bakıldığında da pek çok ülkenin anayasasında kendisine yer bulan “seçimlerin yenilenmesi” kurumu, parlamenter sistemin bir gereği olarak görülebilir.

Keywords

Anayasa, Bakanlar Kurulu, Geçici Bakanlar Kurulu, Seçimlerin Yenilenmesi, Meclisin Feshi, Fesih, Hükümet Sistemi, Hükümetin Genel Siyaseti, Parlamenter Sistem, Yarı-Başkanlık Sistemi, AktifSorumsuz Başkanlı Parlamenter Sistem.

Organic and Functional Aspects of the “Transitional Council of Ministers” in The 1982 Constitution

Abstract

Especially in order to overcome a number of problems encountered in the 1950s it has given a new institution in the 1961 Constitution; “Provisional Council of Ministers”. This institution has not been previously encountered previously in our legal system and other legal systems of countries of the world. In some countries, although seen applications which called by a similar name, but it can be said that not the same as the nature of these applications. Provisional Council of Ministers institution which entered in force with 1961 Constitution in our legal System and aims to elections held in a more democratic environment, it has existed in the 1982 Constitution. This institution is intended as a solution that will lead to selection of countries in cases of government gap. Previsions which regulating previsional Council of Ministers and institution of “renovation of elections” which prerequisite of the establishment of previsional Council of Ministers have been the most controversial previsions in the process of the preparation of both the 1961 Constitution and the 1982 Constitution. But, institution of “renovation of election” which take part in many of the country’s constitution, can be seen as a requirement of the parliamentary system

Keywords

The Constitutional, Council of Ministers, Provisional Council of Ministers, renovation of the elections, Parliament’s cancellation, Cancellation, Government Systems, General Policy of the Government, Parliamentary System, Semi-Presidential System, Asset-irresponsible Presidential Parliamentary System.

References

• AKYOL, Taha, Atatürk’ün İhtilal Hukuku, Doğan Kitap, İstanbul, 2012.
• ALKAN, Haluk, Karşılaştırmalı Siyaset Başkanlık ve Parlamenter Sistemler Işığında Yarı Başkanlık Modelleri, Açılım Kitap Yayınları, İstanbul, 2013.
• ARMAĞAN, Servet, 1961 Anayasası ve Bakanlar Kurulu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1978.
• ARSEL, İlhan, Türk Anayasa Hukukunun Umumî Esasları, Mars Matbaası, Ankara, 1965.
• ASLAN, Volkan, “Son Anayasa Değişiklikleri Işığında Finlandiya Hükümet Sistemi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Ankara, 2015.
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 7. Basım, Mimoza Yayınları, Konya, 2012.
• BAŞGİL, Ali Fuat, İlmin Işığında Günün Meseleleri, (der: İsmail Dayı/Ali Hatipoğlu, 3. Baskı, Yağmur Yayınları, İstanbul, 2014
• BİLİR, Faruk, Yeni Anayasa Yeni Mutabakat (Anayasanın Güncel Sorunları ve Çözüm Önerileri),
• Adalet Yayınevi, Ankara, 2012.
• CROİSSANT, Aurel, “Regierungssysteme und Demokratietypen” Vergleichende Regierungslehre, Eine Einführung, (hrsg: Hans-Joachim Lauth), 3., aktualisierte und erweiterte Auflage, Springer Fachmedien GmbH, Wiesbaden, 2010.
• DERDİMAN, R. Cengiz, Anayasa Hukuku, Alfa Aktüel Yayınları, Bursa, 2013.
• DERDİMAN R. Cengiz, İdare Hukuku, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 5. Baskı, Aktüel Yayınları, Bursa 2015.
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, 7. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2005.
• EREN, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Ders Notları, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul, 2014.
• ERGİNAY, Akif, “Yeni Japon Anayasası (I)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara, 1950, C. 07, S. 1-2, (s. 494-506).
• GÖREN, Zafer, Anayasa Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2006.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 18. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, Şubat 2015.
• KESKİNSOY, Ömer, Cumhurbaşkanının Sorumluluğu, Savaş Yayınevi, Ankara, 2012.
• KIRATLI, Metin, Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1966, s. 132.
• KUZU, Burhan, 1982 Anayasasının Temel Nitelikleri ve Getirdiği Yenilikler, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1990.
• KUZU, Burhan, Her Yönü İle Başkanlık Sistemi, 3. Baskı, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, 2013.
• KÜÇÜK, Adnan, Anayasa Hukuku, Genişletilmiş 2. Baskı, Orion Yayınları, Ankara, 2012.
• MAURER, Harmut, Allgemeines Verwaltungsrecht, 16. Überarbeitete und ergænzte Auflage, Verlag C. H. Beck, München, 2006,
• MEMİŞ, Emin, Anayasa Hukuku Ders Notları, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2011.
• METİN, Yüksel, Anayasanın Yorumlanması, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, 2008.
• OKŞAR, Mustafa, Hükümet Sistemleri Önceki Anayasalar ve Özellikle 1982 Anayasası Çerçevesinde Bakanlar Kurulu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 15. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türkiye’de Parti ve Seçim Sistemi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2011.
• ÖZER, Attila, Anayasa Hukuku Genel İlkeler, 3. Baskı, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2009.
• SARTORİ Giovanni, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, (çev. E. Özbudun), Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.
• SOSYAL, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 6. Baskı, Gerçek Yayınları, İstanbul, 1986.
• ŞEN, İlker Gökhan, “1999’dan 2000’e Finlandiya: Anayasal ve Siyasî Gelişmeler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, yıl: 2005, C. 7, S. 2., (s. 227-264)
• TANİLLİ, Server, Devlet ve Demokrasi, Say Yayınları, İstanbul 1985.
• TANÖR, Bülent/ YÜZBAŞIOĞLU Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 11. Baskı, Beta Yayınları, Ankara, 2013.
• TEZİÇ Erdoğan, Anayasa Hukuku, 16. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2013.
• TUNÇ, Hasan/BİLİR, Faruk/ YAVUZ, Bülent, Türk Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• TURHAN, Mehmet, “Parlamentonun Feshiyle İlgili Bir Dava”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Diyarbakır, 1983, C. 1, S. 1. (s. 351-360).
• ULUŞAHİN, Nur, Saf Hükümet Sistemleri Karşısında İki Başlı Yürütme Yapılanması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• YAZICI, Serap, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri Türkiye İçin Bir Değerlendirme, 3. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2013.
• YOKUŞ, Sevtap, Türkiye’de Yürütme Erkinde Değişen Dengeler, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
• ALTIPARMAK, Cüneyd, “Demokrasi, Siyasi Parti Ve Disiplin I”, http://www. turkhukuksitesi.com/ makale_861.htm, (erişim tarihi 19.12.2015).
• Cumhurbaşkanlığının seçimleri yenileme kararı, http://www.resmigazete.gov.tr/ main. aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/08/20150825m3.htm&main=http:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/08/20150825m3.htm, (erişim tarihi 25.11.2015).
• Cumhurbaşkanlığının 24.08.2015 tarihli Kararı, http://www.memurlar.net/haber/533074/. (erişim tarihi 25.11.2015).
• Danışma Meclisi Tutanak Dergisi (DMTD), 1982, C. 9, https://www.tbmm. gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/ DM__/d02/c 009/dm__02009142.pdf, (erişim tarihi 30.11.2015)
• Federal Alman Cumhuriyeti Anayasası, http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/ anayasalar/ ulkeana/pdf/08-ALMANYA%20209-276.pdf., (erişim tarihi 05.01.2016).
• Fransa Anayasası, https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/Fransa-TR(4.10.1958).pdf., (erişim tarihi 05.01.2016).
• GÖKÇE Ali Fuat, “Siyasî Partilerde Parti İçi Demokrasi ve Disiplin Algısı”, Türkiye, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Kilis, 2013, s. 72, http://iibf.kilis.edu.tr/ iibfdergi/vol5no9/ a4.pdf., (s. 65-79), (erişim tarihi 22.12.2015).
• İspanya Anayasası, http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/14- %C4%B0SPANYA%20533-584.pdf., (erişim tarihi 18.12.2015).
• İtalya Cumhuriyeti Anayasası, http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anaya salar/ulkeana/ pdf/10-%C4%B0TALYA%20319-354.pdf ., (erişim tarihi 10.02.2016).
• İYİMAYA, Ahmet, “Gündem Siyaset”, Habertürk 21.08.2015, saat: 22.38, https://www. youtube.com/ watch?v=jdEgdXYyKg4., (erişim tarihi 01.12.2015).
• ÖZBUDUN, Ergun, “Presidentialism vs. Parliamentarism in Turkey” Policy Brief, Juli 2012,
• http://ipc.sabanciuniv.edu/en/wp-content/uploads/2012/07/GlobalTurkeyInEurope2.pdf, (erişim tarihi 26.11.2015).
• Portekiz Anayasası, http://nezihdagdeviren.com.tr/index.php/tr/kutuphane/25-ulke-anayasa lari/ 69-portekiz-anayasasi., (erişim tarihi 03.12.2015).
• Portekiz devlet başkanı parlamentoyu feshetti, ntv arşiv, http://arsiv.ntv.com.tr/ news/127382.asp., (erişim tarihi 03.12.2015).
• Portekiz Cumhuriyeti Anayasası, http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasa lar/ulkeana/ pdf/13-PORTEK%C4%B0Z%20439-532.pdf., (erişim tarihi 05.01.2016).
• Rusya Federasyonu Anayasası, http://www.anayasa. gen.tr/rusya.htm., (erişim tarihi 05.01.2016).
• Sadi Irmak, https://tr.wikipedia.org/wiki/Sadi_Irmak., (erişim tarihi 30.11.2015).
• Temsilciler Meclisi Tutanak Dergisi, (TMTD) Tarih: 20.04.1961, Birleşim: 49, Oturum: 1, https://www.tbmm. gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TM__/d00/c003/tm__00003049.pdf., (erişim tarihi 30.11.2015).
• TEZİÇ, Erdoğan, “Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Esas Bakımından Denetimi” Anayasa Yargısı, http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg2/tezic. pdf, (erişim tarihi 09.01.2016).
• Tuğrul Türkeş Ak Parti’den aday oldu, http://www.sabah. com.tr/secim/2015/09/18/tugrul-turkes-ak- partiden-aday-oldu., (erişim tarihi 20.12.2015).
• Tuğrul Türkeş MHP’den istifa etti, http://www.hurriyet.com.tr/tugrul-turkes-mhpden-istifa- etti-30107370., (erişim tarihi 20.12.2015).
• Türk Cumhuriyetleri Anayasaları, TÜRKPA Yayınları:4, Ankara 2012, http://www.turk-pa.org/documents/ turk-t.pdf., (erişim tarihi 10.02.2016).
• USLU Ferhat, Geçici Bakanlar Kurulu ya da Seçim Hükûmeti, http://webunya.com/gecici-bakanlar- kurulu-ya-da-secim-hukumeti., (erişim tarihi 02.12.2015).
• Yüksek Seçim Kurulunun 1541 sayılı Kararı, http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx? home=http:// www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/08/20150825m4.htm&main=http://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2015/08/20150825m4.htm., (erişim tarihi 25.11.2015).
• Türkiye Hükümeti, https://tr.wikipedia.org/wiki/33._T%C3%BCrkiye_H%C3%BCk% C3%BBmeti., (erişim tarihi 30.11.2015).