Gerçek Kişilerin Hak Ehliyeti ve Hak Ehliyetine Uygulanacak Hukukun Tespiti

Year 2016, Volume: 6 Issue: 2, 11 - 48, 01.12.2016

Fatih Burak Uzun

Abstract

Hukukun en temel kavramlarından olan hak ehliyeti ile milletlerarası özel hukuk kapsamında hak ehliyetine uygulanacak hukukun tespiti bu çalışmanın temel konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde karşılaştırmalı hukuk disiplini çerçevesinde çeşitli ülkelerin hukuk sistemlerinin gerçek kişilerin hak ehliyetine yaklaşımı incelenmektedir. Bu kapsamda hak ehliyetinin başlangıcına ilişkin yaklaşımlar, hak ehliyetinin sınırlandırıldığı durumlar ve hak ehliyetinin sona erdiği haller incelenmiştir. Bunlara ek olarak hak ehliyetinin gerekliliğine ve gelecekte yapay zekâ gibi kavramlar karşısındaki konumunun ne olması gerektiğine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise milletlerarası özel hukukta gerçek kişilerin hak ehliyetine uygulanacak hukuk, yine birçok değişik ülkenin hukuk sistemlerinin karşılaştırılması yoluyla incelenmiştir. Söz konusu incelemeler hak ehliyetinin başlangıcı, içeriği ve sona ermesi şeklinde üç başlık altına ayırılarak daha detaylandırılmaya çalışılmıştır. Son kısımda ise isme uygulanacak hukuk değerlendirilmiş ve özel ehliyet kuralları, işlem güvenliği kuralı, statü değişikliğinin etkisi ve kamu düzeninin müdahalesi hususları irdelenmiştir. Bu çalışmanın amacı gerçek kişilerin hak ehliyeti ve gerçek kişilerin hak ehliyetine uygulanacak hukuk konularında kayda değer bir çalışma ortaya çıkarmak ve aynı zamanda çeşitli ülkelerin hukuk sistemlerinde yer alan düzenlemelerin de bilinmesini sağlamak olarak belirlenmiştir. Bu doğrultuda tüzel kişilerin hak ehliyeti bu çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır.

Keywords

Hak Ehliyeti, Hak Ehliyetinin Başlangıcı, Hak Ehliyetinin Kısıtlanması, Hak Ehliyetinin Gerekliliği, Yapay Zekanın Hak Ehliyeti, Ölüm ve Ölüm Karinesi, Gaiplik, Hak Ehliyetine Uygulanacak Hukuk, Ölüm, Ölüm Karinesi ve Gaipliğe Uygulanacak Hukuk, İsme Uygulanacak Hukuk, Özel Ehliyet Kuralları, İşlem Güvenliği Kuralı, Conflit Mobile, Kamu Düzeninin Müdahalesi.

Natural Persons’ Capacity to Have Rights And Applicable Law to The Capacity to Have Rights

Abstract

Natural Persons’ Capacity to Have Rights And Applicable Law to The Capacity to Have RightsT he primary subject of this article consists of capacity to have rights, which is one of the most fundamental concepts of law, and the determination of the applicable law to the capacity to have rights within the scope of private international law.  In the first section of the article, the approach of various jurisdictions to the natural persons’ capacity to have rights within the frame of comparative law discipline is evaluated. In this scope, the approaches towards the commencement of capacity to have rights and the events in which the capacity to have rights is restricted or expired, are analysed. Additionally, necessity of the term of capacity to have rights, and what should be the position of the capacity to have rights towards future concepts as artificial intelligence are discussed.The second section of the article also evaluates the applicable law to the natural persons’ capacity to have rights in private international law, by comparing various jurisdictions. The said evaluations are intended to be detailed by being divided into three sections as the beginning, content and expiration of the capacity to have rights. In the last section, the applicable law to names is evaluated and the issues of special capacity rules, transaction safety rule, conflit mobile and intervention of public order are examined. The purpose of this article is designated as both creating a noteworthy work on the subject of natural persons’ capacity to have rights and applicable law to natural persons’ capacity to have rights, and providing information about the regulations in various jurisdictions. In accordance with this purpose, legal persons’ capacity to have rights excluded from the scope of this article

Keywords

Capacity to Have Rights, Beginning of the Capacity to Have Rights, Restrictions to the Capacity to Have Rights, Necessity of Capacity to Have Rights, Capacity to Have Rights of Artificial Intelligence, Death and Presumption of Death, Absence, Applicable Law to the Capacity to Have Rights, Applicable Law to Death, Presumption of Death and Absence, Applicable Law to Names, Special Capacity Rules, Transaction Safety Rule, Conflit Mobile, Intervention of Public Order.

References

• Agrawal K. B./Singh Vandana, Private International Law in India, Kluwer Law International, 2010
• Akipek Jale/Akıntürk Turgut/Ateş Karaman Derya, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, 12. Baskı, İstanbul, Beta Basım A.Ş. 2015
• Aksaray Buse, Roma Hukukunda Kadının Hak ve Fiil Ehliyeti, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2012
• Allgrove, Benjamin D., Legal Personality for Artificial Intelligence: Pragmatic Solution or Sicience Fiction?, 2004, https://poseidon01.ssrn.com/delivery.php?
• Ayan Mehmet/Ayan Nurşen, Kişiler Hukuku, 5. Baskı, Konya, Mimoza Yayıncılık, 2014
• Aygül Musa, Milletlerarası Özel Hukukta Şirketlere Uygulanacak Hukukun Tespiti, Ankara, Seçkin Yayıncılık A. Ş. 2007
• Aygün Mesut, Güncel Gelişmeler Işığında Çekten Doğan Yabancı Unsurlu Uyuşmazlıklara Uygulanacak Hukukun Tespiti, 2012, s. 925-972, Erişim Tarihi: 09.10.2014 http://dergiler.ankara. edu.tr/dergiler/38/1690/18016.pdf
• Blackstone William, Commentaries on the Laws of England, Oxford, The Clarendon Press, 1765
• Burrows Andrew, English Private Law, 3. Bası, Oxford University Press, 2013
• Chopra, Samir/White, Laurence, Artificial Agents–Personhood in Law and Philosophy, http://www. sci.brooklyn.cuny.edu/~schopra/agentlawsub.pdf, 11.01.2017
• Çelikel Aysel/Erdem B. Bahadır, Millletlerarası Özel Hukuk, 14. Bası, İstanbul, Beta Basım A. Ş. 2016
• Çelikel Aysel/Gelgel Öztekin Günseli, Yabancılar Hukuku, 22. Bası, İstanbul, Beta Basım A. Ş. 2016
• Doğan Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 4. Bası, Ankara, Savaş Yayıncılık, 2016
• Dural Mustafa/Öğüz Tufan, Kişiler Hukuku, 14. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2013
• Harari, Yuval Noah, Hayvanlardan Tanrılara Sapiens, 20. Baskı, İstanbul, Kolektif Kitap, 2016
• Hatemi Hüseyin, İslam Hukuku Dersleri, 4. Bası, İstanbul, Sümer Kitabevi, 2012
• Hatemi Hüseyin/Kalkan Oğuztürk Burcu, Kişiler Hukuku (Gerçek Kişiler–Tüzel Kişiler), 5. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2014
• Hattenbach Ben/Glucof Joshua, Patents in an Era of Infinite Monkeys and Artificial Intelligence, 19 Stan.Tech. L.Rev. 32 (2015), https://journals.law.stanford.edu/sites/default/files/stanford- technology-law-review/print/2015/10/19-1-2-hattenbach-glucoft-infinite-monkeys.pdf, 12.12.2016
• Işıktaç Yasemin, Hukuk Felsefesi, 4. Bası, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2015
• Lehman-Wilzig, Sam N., Frankenstein Unbound Towards a Legal Definition of Artificial Intelligence, 1981, http://profslw.com/wp-content/uploads/academic/40._Frankenstein_Unbound.Towards_a_ legal_definition...pdf, 04.01.2017
• Nomer Ergin, Devletler Hususi Hukuku, 21. Bası, İstanbul, Beta Basım A. Ş. 2015
• Oğuzman Kemal/Seliçi Özer/Oktay-Özdemir Saibe, Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), 15. Bası, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2015
• Oğuzman M. Kemal/Öz M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt 1, 11. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2013
• Özçelik, Gülüm Bayraktaroğlu, Kanunlar İhtilafı Hukukunda Olumlu Vatandaşlık İhtilaflarının Çözümü ve MÖHUK m. 4(1)(b) ve (c) Hükümlerinin Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/19_1_4.pdf, 23.11.2016.
• Özdemir Hatice, “Devletler Özel Hukukunda İşlem Güvenliği Kuralı”, Agumentum Aylık Hukuk Dergisi, Yıl:9 Sayı:57, Ekim Kasım Aralık 1998, http://dosya.marmara.edu.tr/huk/Argumentum/
• ARGUMENTUM-1998-EK_M_KASIM_ARALIK_57.pdf 22.10.2016.
• Öztan Fırat, Kıymetli Evrak Hukuku, 17. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2012
• Schacht Joseph, An Introduction to Islamic Law, New York, Oxford University Press, 1982.
• Serozan Rona, Medeni Hukuk Genel Bölüm / Kişiler Hukuku, 4. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2013
• Slavery’s Roots: War and Economic Domination, Erişim Tarihi: 05.11.2016 http://www.freetheslaves. net/about-slavery/slavery-in-history/
• Şanlı Cemal/Esen Emre/Ataman–Figanmeşe İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 4. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2015
• Tahiroğlu Bülent/Erdoğmuş Belgin, Roma Hukuku Dersleri, 10. Basım, İstanbul, Der Yayınları, 2014
• Tekinalp Gülören/Uyanık Çavuşoğlu Ayfer, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, 12. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2016
• Tekinalp Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, 3. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2013
• Umur Ziya, Roma Hukuku Ders Notları, İstanbul, Beta Basım A. Ş. 1999
• Üçok Çoşkun/Mumcu Ahmet/Bozkurt Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, 18. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2016
• Ülgen Hüseyin/Helvacı Mehmet/Kendigelen Abuzer/Kaya Arslan, Kıymetli Evrak Hukuku, 10. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık 2015
• Von Tuhr Andreas Borçlar Hukuku, Çeviren: Av. Cevat Edege, 2. Baskı, Ankara, Yargıtay Yayınları, 1983
• Walk Free Foundation, The Global Slavery Index 2013, 2013, Erişim Tarihi: 22.10.2016 http://www.ungift. org/doc/knowledgehub/resource-centre/2013/GlobalSlaveryIndex_2013_Download_WEB1.pdf
• Worthington Sarah, Equity, New York, Oxford University Press, 2003
• Yasan Candan, Milletlerarası Özel Hukukta Aynı Cinsiyetten Kişilerin Birliktelikleri, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2013
• Yokomizo Dai, “International Company Law in Japan”, Japanese and European Private International Law in Comparative Perspective, Editorler: Jürgen Basedow/Harald Baum/Yuko Nishitani, Tubingen, Mohr Siebeck, 2008