İŞ HUKUKUNDA EĞİLİMLİ İŞLETMELER

Year 2024, Volume: 14 Issue: 2, 254 - 294, 31.12.2024

Hasan Alparslan Ayan

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1490629

Abstract

Çalışma yaşamında belli bir eğilime ait olması ile tanınan işletmelerin varlığı, iş hukuku açısından önem arz eder. Alman hukuku kaynaklı eğilimli işletme kavramının, bu önemine binaen, Türk hukuku açısından da ele alınması gerekir. Bu bakımdan işletmenin eğilimli olup olmadığının tespitinin nasıl yapılması gerektiği Alman hukukunda tartışmalıdır. Dolayısıyla işletmedeki eğilimlerin tespiti konusuna odaklanmak gerekir ve bu çalışmada da bu konu öncelikle ele alınmıştır.
Eğilimli işletmelerin dikkat çekici iki unsuru bulunmaktadır. Birincisi, eğilimin korunmasıdır. Eğilimin korunması, Alman hukukunda işçilerin yönetime katılması ve işyeri kurulunun yetkilerinin sınırlandı-rılması çerçevesinde ele alınır. Aynı zamanda anayasal hakların korunması ve kamusal yaşamın demokratik düzeyde sağlanması ile de ilgilidir. Eğilimin korunmasına yönelik bu bakış açısının Türk hukuku açısından uygulanabilirliğinin olup olmadığı, bu çalışmada ele alınan diğer bir konu olmuştur.
Eğilim taşıyıcısı ise bu tür işletmelerin ikinci unsuru olarak ön plandadır. İş hukukunun esas konusu işletmede çalıştırılan işçilerin durumunu ele almak olduğuna göre, eğilim taşıyıcısının özellikleri de iş sözleşmesinden kaynaklanan haklar ve borçlar çerçevesinde açıklanmalıdır. Türk hukukunda eğilimli işletmelerin kapsamı toplumda yer edindikleri öneme kıyasla dar ölçektedir. Bu çalışma ile eğilimli işletmelerin türlerinden bahsedilmiş ve kapsamının genişletilmesine bir ihtiyacın olup olmadığı araştırılmıştır.
Eğilimli işletmelerin iş ilişkisine etkisi vardır. Bu etkiyi, iş sözleşmesinin kurulmasından sözleşmesinin sona erdiği zamana kadar gözlemlemek mümkündür. Bu sebeple iş ilanı ve iş görüşmesi süreci eğilimli işletmeler bakımından ele alınmıştır. Sonrasında eğilimli işletmelerde sadakat borcuna, işverenin yönetim hakkına ve kişisel verilerin korunması konularına değinilmiştir. Fesih konusunda ise öğretide açık bir şekilde vurgulanmamış olan eğilim feshi kavramı ele alınmış ve eğilimli işletmenin gerekleri nedeniyle feshin uygulanabilirliği ayrıca tartışılmıştır.

Keywords

Eğilimli İşletme, Eğilimin Korunması, Eğilim Taşıyıcısı, Eğilim Feshi, İşletmesel Fesih

References

• Akdeniz L A, İş İlişkilerinde İmkânsızlık (On İki Levha Yayıncılık 2018).
• Albayrak Zincirlioğlu C, ‘İş Hukukunda İşyeri ve İşletme Kavramlarının Önemi’ (2018) 9(34) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 425-450.
• Aydın F, İşçinin Sosyal Medya Paylaşımlarının İş Sözleşmesinin Feshine Etkisi (Adalet Yayınevi 2022).
• Aydınlı İ, Türk İş Hukukunda İşyeri ve İşletme Kavramları (Demiryol-İş Eğitim Yayınları 2001).
• Baysal U, İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Geçerli Sebeple İş Sözleşmesinin Feshi (Adalet Yayınevi 2011).
• Birben E, ‘İşçinin Özel Yaşamı Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi’ (2016) İş Hukukunda Genç Yaklaşımlar II 135-171.
• Buchner H, ‘Tendenzförderung als arbeitsrechtliche Pflicht: zur Bindung des Arbeitnehmers an der Unternehmenszielsetzung’ (1979) ZfA 335-356.
• Civan O E, İşçinin Yan Yükümlülükleri (Beta Yayıncılık 2021).
• Çelik N/Caniklioğlu N/Canbolat T/Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (36. Baskı Beta Yayıncılık 2023).
• Çetin E, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 8-11. Maddeleri Bağlamında Çalışanların Hakları (On İki Levha Yayıncılık 2015).
• Doğan Yenisey K, İş Hukukunda İşyeri ve İşletme (Legal Yayıncılık 2007).
• Dörrwächter J C, Tendenzschutz im Tarifrecht (Duncker & Humblot 1998).
• Dudenbostel K/Klas H, ‘Außerdienstliches Verhalten als Kündigungsgrund’ (1979) AuR 296-306.
• Dulay Yangın D, ‘İşyerinde Dini Sembollerin Kullanımı (Karar İncelemesi)’ (2019) 3 Çalışma ve Toplum 2049-2071.
• Dursun Ateş S, İşverenin Yönetim Hakkı (Seçkin Yayıncılık 2019).
• Dzida B/ Hohenstatt, K, ‘Tendenzschutz nur gegenüber Tendenzträgern?’ (2004) NZA 1084-1086.
• Elbir N, Kişiliğinin Korunması Bağlamında İşçiye Ait Kişisel Verilerin Korunması (Yetkin Yayınları 2020). Ertürk Ş, İş İlişkisinde Temel Haklar (Seçkin Yayıncılık 2002).
• Fuhlrott M, ‘Die rechtliche Stellung leitender Angestellter’ (2011) NZA 55-58.
• Gillen C/Hörle U, ‘Betriebsänderungen in Tendenzbetrieben’ (2003) NZA 1225-1233.
• Gültekin F, İş İlişkisinde İfade Özgürlüğü (On İki Levha Yayıncılık 2024).
• Hanau P, ‘Personelle Mitbestimmung des Betriebsrats in Tendenzbetrieben, insbesondere Pressebetrieben’ (1973) BB 901-908.
• Heper H, İş İlişkisinde İşçinin İradesi (Seçkin Yayıncılık 2022).
• Hoppe C/Marcus N C, ‘Tendenzschutz in der Betriebsverfassung’ (2012) ArbRAktuell 189-193.
• Kayırgan H, ‘İş Hukukunda Sadakat Borcunun Genel Bir Değerlendirmesi’ (2014) 20(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 459-478.
• Köseoğlu A C, İş Sözleşmesinin İşçiden Kaynaklanan Nedenlerle Bildirimli Feshi (Beta Yayıncılık 2011).
• Kurtişoğlu Yücel E, Basın Özgürlüğü Bağlamında Basın İş Sözleşmesinden Doğan Borçlar (Seçkin Yayıncılık 2022).
• Künzl R, ‘Das Fragerecht des Arbeitgebers bei der Einstellung’ (2012) ArbRAktuell 235-239.
• Lorenzen S, ‘Der karitative Gesundheitskonzern’ (2016) RdA 186-196.
• Lunk S, ‘Der Tendenzgemeinschaftsbetrieb’ (2005) NZA 841-848.
• Mayer-Maly T, ‘Gewinnstreben und Wertfreiheit im Tendenzbetrieb’ (1966) RdA 441-449.
• Mayer-Maly T, ‘Grundsätzliche und Aktuelles zum Tendenzbetrieb’ (1973) BB 761-769.
• Neumann-Duesberg H, ‘Tendenztreupflicht und Personlichkeitrecht’ (1973) BB 949-953.
• Noll G, Arbeitsrecht im Tendenzbetrieb (Bund-Verlag 2001).
• Oldenburg D, ‘Die Träger der beruflichen Bildung als Tendenzbetriebe’ (1989) NZA 412-418.
• Öztürk B, İşçinin Talimatlara Uyma Borcu (On İki Levha Yayıncılık 2021).
• Plum M, Tendenzschutz im europäischen Arbeitsrecht (Duncker & Humblot 2011).
• Poeck M, Tendenzträger als Betriebsräte und Sprecherausschussmitglieder (Duncker & Humblot 2011).
• Schulze M/Erber J, ‘Beschränkung der betrieblichen Mitbestimmung im Tendenzbetrieb’ (2019) ArbRAktuell 169-172.
• Sevimli A, İşçinin Özel Yaşamına Müdahalenin Sınırları (Legal Yayıncılık 2006).
• Stölzel S, ‘Neue Entwicklungen zum Tendenzbetrieb mit erzieherischer Zwecksetzung’ (2009) NZA 239-245. Süzek S, İş Hukuku (Beta Yayıncılık 2023).
• Taşkent S, İşverenin Yönetim Hakkı (1981).
• Taşkın A, ‘İş Hukukunda İşletme Kavramı’ (2012) 1 Çalışma ve Toplum 75-112.
• Türe G, ‘Sosyal Plan Kavramı’ (2021) 4(2) Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 376-389. Türe G, İş Sözleşmesinin Kurulması (Lykeion 2021).
• Ugan Çatalkaya D, İş Hukukunda Ölçülülük İlkesi (Beta Yayınevi 2019).
• Ünal Adınır C, İş Hukukunda Üst Düzey Yöneticiler (2. Baskı On İki Levha Yayıncılık 2023).
• Wisskirchen A, Außerdienstliches Verhalten von Arbeitnehmern (Duncker & Humblot 1999).
• Yuvalı E, İşçinin Kişisel Özellikleri Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu (Turhan Kitabevi 2012).