KORUMA SORUMLULUĞU, ULUSLARARASI TEAMÜL HUKUKU HALİNE GELMİŞ MİDİR? SORUNSALIN HİPOTETİK BİR BAKIŞLA ANLATISI

Year 2024, Volume: 14 Issue: 2, 89 - 126, 31.12.2024

Sevgi Tansu Yavuz , Erdem İlker Mutlu

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1549735

Abstract

Çalışmada uluslararası teamül hukukunun kurucu unsurlarından olan maddi unsur ile manevi unsur (opinio juris) üzerinden değerlendirme yapılarak koruma sorumluluğunun bir uluslararası teamül hukuku kuralı halini alıp almadığı değerlendirmesi yapılmaya çalışılmıştır. Birleşmiş Milletler (BM) organları her ne kadar koruma sorumluluğunu doğrulamış olsa da ortak bir devlet uygulaması olan maddi unsurun eksikliği ile opinio juris şartını gerçekleştirme unsuru açısından birçok karşı görüşün varlığıyla uluslararası teamül hukuku kuralı halini alamamıştır. Devletlerin koruma sorumluluğuna atfedilen hukuki niteliklere rağmen koruma sorumluluğu doktrinini devletlerin menfaatlerine göre şekillendirebilmekte olduğu göz önüne alındığında, koruma sorumluluğunu teamül hukuku olarak nitelemenin epey zorlama olacağı ortaya çıkmaktadır.
Koruma sorumluluğu doktrini çoğu zaman devletlerin menfaatlerine göre yorumlanabilmekte olduğundan doktrinin dayandığı normlar teamül hukuku halini alamamıştır. Hatta birçok zaman bu doktrin dayanak olarak dahi kullanmaya cesaret edilememektedir. Çalışmada bu hususa güncel bir örnek olarak; Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Uluslararası Adalet Divanı’na (UAD ya da Divan) Filistin meselesini taşıdığı davayı gösterebiliriz.
İsrail’in 1948 tarihli BM Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi’ni ihlal ederek Filistin’de gerçekleştirdiği insanlığa kaşı suçun, Güney Afrika Cumhuriyeti tarafından Uluslararası Adalet Divanı’na (UAD ya da Divan) taşınması ve akabindeki gelişmelerde hiçbir devletin koruma sorumluluğu doktrinini dayanak yapmamış olması bunun en büyük örneğidir. O nedenle bu doktrinin merkezine aldığı “soykırıma maruz kalmış bir kitleyi” konu alan davada dahi son derece iyi hukukçulara sahip olan Güney Afrika Cumhuriyeti iddiasında koruma sorumluğu kavramına yer vermemiştir. Bu nedenle güncel ve çarpıcı bir örnek olarak çalışmada, Güney Afrika Cumhuriyeti’nin hangi hukuki sorunlara koruma sorumluluğu doktrininden daha fazla öncelik verdiğine değinilmiştir.

Keywords

ULUSLARARASI TEAMÜL HUKUKU, KORUMA SORUMLULUĞU, GÜNEY AFRİKA-İSRAİL DAVASI, EGEMENLİK, MADDİ VE MANEVİ UNSUR

HAS R2P BECOME CUSTOMARY INTERNATIONAL LAW? A NARRATION OF THE QUESTION THROUGH A HYPOTHETICAL PERSPECTIVE

Abstract

In this study, an attempt was made to evaluate whether the responsibility to protect has become a rule of customary international law by evaluating the material element and moral element (opinio juris), which are the founding elements of customary international law. Although the United Nations (UN) bodies have confirmed the responsibility to protect, it has not become a rule of customary international law due to the lack of the material element, which is a common state practice, and the existence of many opposing views in terms of the element of fulfilling the opinio juris condition.Considering that despite the legal qualities attributed to the responsibility to protect by states, the doctrine of the responsibility to protect can be shaped according to the interests of states, it becomes quite difficult to characterize the responsibility to protect as customary law.
Since the doctrine of the responsibility to protect can often be interpreted according to the interests of states, the norms on which the doctrine is based have not become customary law. In fact, many times, this doctrine is not even dared to be used as a basis. As a current example of this issue in the study, we can show the case in which the Republic of South Africa brought the Palestinian issue to the International Court of Justice (ICJ or the Court).
The most significant example of this is the South African Republic’s appeal of the crime against humanity committed by Israel in Palestine in violation of the 1948 UN Convention on the Prevention and Punishment of Genocide to the International Court of Justice (ICJ or the Court) and the fact that no state has used the doctrine of the responsibility to protect as a basis in the subsequent developments. For this reason, even in the case centered on “a group subjected to genocide” South African Republic, which has extremely good lawyers, has not included the concept of the responsibility to protect in its claim. Therefore, as a current and striking example, the study touches on which legal issues the South African Republic has given more priority to than the doctrine of the responsibility to protect.

Keywords

Customary International Law, Responsibility to Protect, South Africa-Israel Case, Opinio Juris, Sovereignty

References

• Annan K, ‘We The Peoples The Role of United Nations in the 21st Century’ (2000) UN Department of Public Information, New York 48-97.
• Baarda V, ‘The Involvement of the Security Council in Maintaining International Humanitarian Law’ (1994) 12 Netherlands Quarterly of Human Rights 42.
• Baran D, ‘Lahey'de Güney Afrika ne talep etti, mahkeme ne karar verdi?’ (27 Ocak 2024) <https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-laheyde-guney-afrika-ne-talep-etti-mahkeme-ne-karar-verdi/3120443# > erişim tarihi 13 Şubat 2024.
• Barbour B and Gorlick B, ‘Embracing the ‘Responsibilty to Protect’: A Repertoire of Measures Including Asylum for Potential Victims’ (2008) 20(4) Int J Refugee Law 533,566.
• BM Şartı UAD Statüsü 38.madde, Resmî Gazete Sayı 6092, 24 Ağustos 1945.
• BM İnternet Sayfası, Statement on Libya, Ban Ki-moon, 17 Mart 2011.
• <https://www.un.org/sg/en/content/sg/speeches/2011-03-17/statement-libya> erişim tarihi 16 Ocak 2024. Bilsel C, Devletler Hukuku Giriş (Kenan Basımevi 1940).
• Bodin J, On Sovereignty: Four Chapters from the Six Books of The Commonwealth (Cambridge University Press, 1991) 1.
• Cassese A, International Law (Oxford University Press 2005).
• Cohen JL, ‘Whose Sovereignty? Empire Versus International Law’ (2004) 18(3) Ethics&International Affairs 3.
• Dejong P, ‘İsrail, Güney Afrika’nın Adalet Divanı'nda açtığı davayla ‘soykırımla alay ettiğini’ iddia etti’ (17 Mayıs 2024) <https://tr.euronews.com/2024/05/17/israil-guney-afrikanin-adalet-divaninda-actigi-davayla-soykirimla-alay-ettigini-iddia-etti> erişim tarihi 23 Ekim 2024.
• Deng FM, ‘From Sovereignty as Responsibility to the Responsibility to Protect’ (2010) 2(4) Global Responsibility to Protect.
• Deng FM, Kimara S, Lyons T, Rotchild D and Zartman W, ‘Sovereignty as Responsibility: Conflict Management in Africa’ (1996) The Brookings Institution, Washington 1.
• Duguit Leon, Egemenlik ve Özgürlük, Devlet Kuramı Derleyen: Cemal Bali Akal Dost Kitabevi Ankara 2005.
• Erkiner HH, ‘Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı Kararlarının Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Aracılığıyla Uygulatılması’ (2017) 23(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 98,100.
• Etzioni A, ‘Soverignty as Responsibility’ (2006) 50 (1) Foreign Policy Research Institute,74.
• Evans G and Sahnoun M, ‘The Responsibility to Protect’ (2002) 81(6) Foreign Affairs 102.
• Feinstein L and Slaughter AM, ‘The Duty to Protect’(2004) Foreign Affairs, 10.
• Grotius H, De Jure Belli ac Pacis Libri Tres- Volume II in James Brown Scott (ed), (The Classics of International Law The Clarendon Press 1925).
• Gönlübol M, ‘Örnek Olaylarla (CASES) Devletler Hukuku’ (1956) 11(3) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 209.
• Gündüz A, Milletlerarası Hukuk, Temel Belgeler Örnek Kararlar (Beta Yayınları 2000)
• Hehir A, ‘The Responsibility To Protect: Rhetoric, Reality and the Future of Humanitarian Intervention’ (2012) Palgrave Mcmillan 180-181.
• Helman Gerald B, Rather S, ‘Saving Failed States’ (1993) 89 (1) Foreign Policy 3.
• Hobbes T, Leviathan (Cambridge University Press 2003).
• ICJ, Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide in the Gaza Strip (South Africa v. Israel) December 2023, February-August 2024.
• ICJ, Asylum Case, Colombia v. Peru, Judgment of November 20th, 1950.
• ICJ, Case Concerning the Continental Shelf, Libyan Arab Jamahiriya v. Malta, Judgment of 3 June 1985.
• ICJ, Case Concerning Right of Passage over Indian Territory, Portugal v. India, Merits, Judgment of 12 April 1960.
• ICJ, LaGrand Case (Germany v. United States of America), 27 June 2001.
• ICJ, Nicaragua Case, Merits, 1986, parag.186.
• ICJ, North Sea Continental Shelf Cases, Federal Republic of Germany/Denmark; Federal Republic of Germany/Netherlands, Judgment of 20 February 1969.
• ICJ, The Barcelona Traction, Light and Power Company, 1970, parag. 33.
• International Commission on Intervention and State Sovereignty (ICISS), The Responsibility to Protect, International Development Research Centre (IDRC), December 2001.
• İsrail Soykırımı Önleme Kararına Meydan Okuyor, (8 Şubat 2024) <https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/israil-soykirimi-onleme-kararina-meydan-okuyor,juzWtIZ7b0me5OWXJF7gDQ/TgTmPpBBREaF54I20uSQfg > erişim tarihi 13 Şubat 2024.
• Jaenicke G, ‘North Sea Continental Shelf Cases’ in Rudolf Bernhardt (ed) 2 Encyclopedia of Public International Law (Elsevier 1981).
• Lawrence TJ, ‘The Principles of International Law’ (1895) USA: D.C Heath and Co. Publishers 125.
• Oppenheim L, International Law, (Longmans 1955) 126.
• Öktem E, Uluslararası Teamül Hukuku (Beta Yayınları 2013) 62.
• Pazarcı H, Uluslararası Hukuk Dersleri III. Kitap (Seçkin Yayıncılık 1999) 214-215.
• PCIJ, The Case of the S.S. Lotus, 1927.
• Peltonen H, ‘Sovereignty as Responsibility, Responsibility to Protect and International Order: On Responsibility, Communal Crime Prevention and International Law’ (2011) 7(28) Uluslararası İlişkiler Dergisi 60.
• Rules of Procedure Of The International Court of Justice, Adopted on 14 April 1978 And Entered into Force On 1 July 1978, <https://www.icj-cij.org/rules> erişim tarihi 23 Ekim 2024.
• Sangiavonni A, Humanity without Dignity Moral equality, Respect and Human rights (Harvard University Press 2017) 249-251.
• UN Doc. S/RES/1973, 17 Mart 2011.
• UN Doc. A/68/PV.5, General Assembly Sixty-eighth session, 5th plenary meeting, 24 September 2013.
• UN Press Release SG/SM/6938 of 24 March 1999. Secretary-General Deeply Regrets Yugoslov Rejection of Political Settlement, https://press.un.org/en/1999/sgsm6938.doc.htm erişim tarihi 14 Ocak 2024.
• UN Security Council, Security Council resolution 1674 (2006) [on protection of civilians in armed conflict], 28 April 2006, S/RES/1674 (2006), available at: https://www.refworld.org/docid/4459bed60.html erişim tarihi 12 Ocak 2024 175 U.S. 677 (1900), The Paquete Habana, Appeals from the District Court of the United States for the Southern District of Florida.
• https://tile.loc.gov/storageservices/service/ll/usrep/usrep175/usrep175677/usrep175677.pdf erişim tarihi 18 Ocak 2024.
• Weiss G Thomas, Humanitarian Intervention: War and Conflict in the Modern World (Polity Press 2007) 14-18.
• Wheeler NJ and Egerton F, ‘The Responsibility to Protect: Precious Commitment or Promise Unfulfilled?’ (2009) Global Responsibility to Protect 116.
• Yavuz ST, ‘Uluslararası Hukuku Çalışmak ve Öğretmek: Türkiye’de Erken Cumhuriyet Döneminde Uluslararası Hukuk Eğitimi ve Literatürünün Analizi (1923-1945)’ (2020) Yüksek Lisans Tezi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 114,115.