Sağlıkta Etkililik ve Sonuç Göstergeleri Arasındaki İlişkiler: Bir Path Modeli Uygulaması

Yıl 2016, Cilt: 19 Sayı: 4, 397 - 411, 29.12.2016

Songül Çınaroğlu

Öz

Sağlıkta etkililik kavramı sağlık ile ilgili müdahalelerin sağlık sonuçları üzerindeki etkisini yansıtmaktadır. Bu kavramın hizmete erişilebilirlik ve kullanım olmak üzere iki temel boyutu bulunmaktadır. Bu iki boyut gelişmişlik düzeyi ile ilişkili olarak sağlık sonuç göstergelerini etkilemektedir. Bu çalışmada Türkiye genelinde 81 il düzeyinde coğrafi bölge ve gelişmişlik düzeyinin sağlıkta etkililik göstergeleri üzerindeki etkisi ve bu etkinin sağlık sonuçları üzerindeki yansıması bir path modeli oluşturularak incelenmiştir. Hizmete erişim ile ilgili göstergeler arasında hastane ve hekim sayısına yer verilmiş olup, kullanım ile ilgili göstergeler arasında ortalama kalış süresi ile cerrahi operasyon sayısı göstergeleri dikkate alınmıştır. İndirgenmiş path modeli sonuçlarına göre illerin gelişmişlik düzeyinin cerrahi operasyon sayısı üzerinden yaşam süresi beklentisi ve sağlık hizmetlerinden memnuniyet üzerindeki dolaylı etkilerinin en yüksek olduğu görülmüştür. Bir diğer önemli bulgu ise sağlık sonuç ölçütleri arasında yer alan doğuşta yaşam süresi beklentisi değişkeninin sağlık hizmetlerinden memnuniyet üzerindeki doğrudan etkisinin düşük olması durumudur. Araştırma sonuçları sağlık hizmeti kullanımı ile ilgili göstergelerin erişim ile ilgili göstergelere göre sağlık sonuçları üzerindeki etkisinin daha yüksek olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlıkta Etkililik, Performans Ölçümü, Sağlıkta Hizmete Erişim, Sağlık Hizmeti Kullanımı, Sağlık Sonuç Ölçütler

Kaynakça

• 1. Adair C. E., Simpson E., Casebeer A. L., Birdsell J. M., Hayden K. A. and Lewis S. (2003) Performance Measurement Systems in Health and Mental Health Services: Models, Practices and Effectiveness. The Alberta Heritage Foundation for Medical Research, Canada. 2. Akalın H. E. (2002) Surgical Prophylaxis: the Evolution of Guidelines in an Era of Cost Containment. Journal of Hospital Infection 50(1): 3-7. 3. Alpar R. (2011) Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. Detay Yayıncılık, Ankara. 4. Anderson G. and Hussey P. S. (2001) Comparing Health System Performance in OECD Countries. Health Affairs 20(3): 219-232. 5. Australian Council on Healthcare Standarts (ACHS) http://www.achs.org.au/ Erişim Tarihi: 09.10.2015 6. Bleich S. N., Özaltın E. and Murray C. J. L. (2009) How Does Satisfaction with the Health Care System Relate to Patient Experience? Bulletin of the World Health Organization. Erişim Yeri: http://www.scielosp.org/scielo.php?pid=S0042-96862009 000400012&script=sci_arttext&tlng=pt, Erişim Tarihi:05.07.2015. 7. Bowers M. R., Swan J. E. and Koehler W. F. (1994) What Attributes Determine Quality and Satisfcation With Health Care Delivery? Health Care Management Review 19(4):49-55. 8. Contreras-Loya D., Gomez-Dantes O., Puentes E., Garrido-Latorre F., Castro-Tinoco M. and Fajardo-Dolci G. (2014) Waiting Times for Surgical and Diagnostic Procedures in Public Hospitals in Mexico. Salud Pública De México 57(1):29-37. 9. Cooper R. A., Getzen T. E., McKee H. J. and Laud P. (2002) Economic and Demographic Trends Signal An Impending Physicians Shortage. Health Affairs 21(1): 140-154. 10. Creuteur M. and Pochet Y. (2002) Organizational Design and Hospital Performance https://www.uclouvain.be/cps/ucl/doc/iag/documents/WP_51_creteur.pdf Erişim Tarihi: 05.10.2015. 11. Deliktaş E., Usta S., Bozkurt S. ve Helvacı B. (2008) Türkiye’de Kentlerde Doğurganlık Hızını Etkileyen Faktörler: Path Analizi Yaklaşımı. 2. Ulusal İktisat Kongresi, İzmir. 12. Donabedian A. (1966) Evaluating the Quality of Medical Care. Mildbank Quarterly 83(4): 691-729. 410 Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 2016; 19(4): 397-411 13. Eddy D. M. (1998) Performance Measurement: Problems and Solutions. Health Affairs 17(4): 7-15. 14. Fottler M. D. (1987) Health Care Organizational Performance: Past, Present and Future Research. Journal of Management 13(2): 367-391. 15. Ghalayini A. M., Noble J. S. and Crowe T. J. (1997) An Integrated Dynamic Performance Measurement System for Improving Manufacturing Competitiveness. International Journal of Production Economics 48(3): 207-225. 16. Goodman D. C. and Grumbach K. (2008) Does Having More Physicians Lead to Better Health System Performance. The Journal of the American Medical Association (JAMA) 299(3): 335-337. 17. Gölbaşı Ş. G. ve Noyan F. (2009) Türkiye’de Cep Telefonu Cihazı Pazarında Marka Sadakati İçin Bir Model Denemesi. ODTÜ Gelişme Dergisi 36(1): 121-159. 18. Harrison A. and Verhoef M. (2002) Understanding Coordination of Care from the Consumer’s Perspective in a Regional Health System. Health Services Research 37(4): 1031-1054. 19. Heggested T. (2002) Do Hospital Length of Stay and Staffing Ratio Affect Elderly Patients’ Risk of Readmission? A Nation-wide Study of Norwegian Hospitals. Health Services Research 37(3): 647-665. 20. Jerod M. L. (2004) The Current State of Performance Measurement in Health Care. International Journal for Quality in Health Care 16(Suppl I): 15-19. 21. Joint Comission on Accreditation of Health Care Organizations (JCHAO) http://www.jointcommission.org/ Erişim Tarihi:09.10.2015. 22. Kalkınma Bakanlığı (2013) İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE 2011). Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Ankara. 23. Kruk M. E. and Freedman L. P. (2008) Assessing Health System Performance in Developing Countries: A Review of the Literature. Health Policy 85(3): 263-276. 24. Mathers C. D., Iburg K. M., Salomon J. A., Tandon A., Chatterji S., Ustün B. and Murray C. J. L. (2004) Global Patterns of Health Life Expectancy in the Year 2002. BMC Public Health 4(1): 2-12. 25. Ontario Hospital Association (OHA) http://www.oha.com/Pages/Default.aspx Erişim Tarihi:09.10.2015. 26. Quali D., Chebana F. and Quarda T. B. M. J. (2015) Non-linear Cannonical Correlation Analysis in Regional Frequency Analysis. Springer-Verlag, Berlin. 27. Radley D. C. and Schoen C. (2012) Geographic Variation in Access to Care - The Relationship with Quality. The New England Journal of Medicine 367(1): 3-6. Sağlıkta Etkililik ve Sonuç Göstergeleri Arasındaki İlişkiler 411 28. Rapoport J., Teres D., Zhao Y. and Lemeshow S. (2003) Length of Stay Data as a Guide to Hospital Economic Performance for ICU Patients. Medical Care 41(3): 386-397. 29. Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı (2013) http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-97020/h/saglik-istatistik-yilligi-2013.pdf Erişim Tarihi:09.10.2015. 30. Schauer D. P., Arterburn D. E., Livingston E. H., Fischer D. and Eckman M. H. (2010) Decision Modeling to Estimate the Impact of Gastric Bypass Surgery on Life Expectancy for the Treatment of Morbid Obesity. Archives of Surgery 145(1): 57-62. 31. Shortell S. M. and Kalunzy A. D. (2000) Health Care Management: Organization, Design and Behaviour. Fourth Edition, Delmar Thomson Learning, New York. 32. Superina R., Shneider B., Emre S., Sarin S. and Goyet V. (2006) Surgical Guidelines for the Management of Extra-hepatic Portal Vein Obstruction. Pediatr Transplantation 10(8): 908-913. 33. T.C. Kalkınma Bakanlığı İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması http://www.ab.gov.tr/files/ardb/evt/2_turkiye_ab_iliskileri/2_2_adaylik_sureci/2_2_8_diger/tckb_sege_2013.pdf , Erişim Tarihi:09.10.2015. 34. Tabachnick B. G. and Fidel L. S. (2001) Using Multivariate Statistics (Fourth Edition), Allyn & Bacon Inc, Boston. 35. Weiser T. G., Makary M. A., Haynes A. B., Dziekan G., Berry W. R., Gawande A. A. and the Safe Surgery Save Lives Measurement and Study Groups (2009) Standardised Metrics for Global Surgical Surveillance. Lancet 374: 1113-1117. 36. WHO (World Health Organization) (2004) Selection Indicators for Hospital Performance Measurement. A Report on the 3rd and 4th Workshop, Barcelona. 37. Zhang B., Hao J., Ma G., Yue J. and Shi Z. (2014) Semi-Paired Probabilistic Canonical Correlation Analysis. International Conference on Intelligent Information Processing, Berlin.