Organ Naklinde Piyasa Tasarımı

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 1, 23 - 36, 31.03.2017

Songül Çınaroğlu

Öz

Her ekonominin temel sorunu olan kaynak kıtlığı sorunu ile mücadele edebilmek için geçtiğimiz yirmi yıllık sürede piyasa tasarımı konusu mikroekonomi alanında uzman ekonomistlerin üzerinde durdukları bir konu olmuştur. Mal ve hizmet piyasalarının kendilerine özel dinamikleri olmakla birlikte hizmet piyasasının bir türü olan sağlık alanı için eşitlik ve hakkaniyet gibi temel ilkelere uyulması herkesin daha nitelikli sağlık hizmetine erişebilmesi için temel bir gerekliliktir. Sağlık hizmetleri alanında organ nakli piyasasında kaynak kıtlığının temel bir sorun olduğu bilinmektedir. Organ ihtiyacının karşılanmasında pek çok ülkede daha çok merkezi dağıtım yöntemi tercih edilmekle birlikte bu yöntem ile talebin çok altında bir miktarda hastanın organ ihtiyacı karşılanabilmektedir. Bu çalışmada organ nakli piyasasının genel işleyişi ile birlikte organ nakli piyasasının tasarımına alternatif nitelikte eşleştirme ve listeleme yöntemleri açıklanacaktır. Çalışma sonuçlarının merkezi dağıtım yönteminin uygulandığı Türkiye gibi ülkelerde organ nakli piyasasının tasarımı ve farklı organ dağıtım stratejileri hakkında politika belirleyicilerin farkındalığının arttırılmasına katkıda bulunması arzu edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Organ Dağıtımı, Organ Nakli, Piyasa Tasarımı, Eşleştirme ve Listeleme Yöntemleri

Kaynakça

• 1. Abdulkadiroğlu A. and Sönmez T. (1999) House Allocation with Existing Tenants. Journal of Economic Theory 88(2): 233-260. 2. Abraham D. J., Blum A. and Sandholm T. (2007) Clearing Algorithms for Barter Exchange Markets: Enabling Nationwide Kidney Exchanges. Proceedings of the 8th ACM Conference on Electronic Commerce, pp. 295-304. ACM, California. 3. Ashlagi A., Gamarnik D., Rees M. A. and Roth A. E. (2012) The Need for (Long) Chains in Kidney Exchange. NBER Working Paper Series, National Bureau of Economic Research, Cambridge. 4. Besley T. (2013) What’s the Good of the Market? An Essay on Micheal Sandel’s What Money Can’t Buy? Journal of Economic Literature 51(2): 478-495. 5. Bilgili E. ve Ecevit E. (2008) Sağlık Hizmetleri Piyasasında Asimetrik Bilgiye Bağlı Problemler ve Çözüm Önerileri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 11(2): 201-228. 6. Budiani-Saberi D. A. and Delmonico F.L. (2008) Organ Trafficking and Transplant Tourism: A Commentary on the Global Realities. American Journal of Transplantation 8: 925-929. 7. Doğan M. K. (2014) Eşleşme Teorisi ve Piyasa Tasarımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 69(2): 379-405. 8. Dülger M. V. (2014) Yasadışı Sınır Ötesi Sağlık Sektörü: Organ Ticareti, Taşıyıcı Annelik ve Sperm Bağışı. http://www.sdplatform.com/Dergi/702/Yasa-disi-sinir-otesi-saglik-sektoru-Organ-ticareti--tasiyici-annelik-ve-sperm-bagisi.aspx Erişim Tarihi: 05.10.2015. 9. Elias J. J. (2014) The Role of Repugnance in the Development of Markets: The Case of the Market for Kidneys for Transplants. CESinfo Conference on Social Economics. Globe-Spanning Economic Research and Policy Advice Institution, Munich. 10. Erdoğan E. (2010) Var Mı Organ Satan? Sahibinden Satılık Organ Britanya Serbest Organ Piyasası. http://www.ataum.ankara.edu.tr/ebulten/mayis2010.pdf Erişim Tarihi: 06.10.2015. 11. Fox R. C. and Swazey J. P. (2008) Observing Bioethics. Oxford University Press, New York. 12. Gale D. and Shapley L. S. (1962) College Admissions and Stability of Marriage. The American Mathematical Monthly 69(1): 9-15. 13. Genç R. (2009) Türkiye’de ve Dünyada Organ Transplantasyon Cerrahisi: Transplantasyon Lojistiği ve Önemi. Ulusal Cerrahi Dergisi 25(1): 40-44. 14. Goodacre S. and McCabe C. (2002) An Introduction to Economic Evaluation. Emergency Medicine Journal 19: 198-201. 15. Gürsoy Ş. T. ve Aksu F. (2007) Sağlık Hizmetlerinde Piyasa Dinamikleri. Amme İdaresi Dergisi 40(3): 63-77. 16. Küçükşenel S. ve Urhan Ü. B. (2013) Daha Iyi Bir Tasarım Mümkün mü? Pratik Sorunlar İçin İktisadi Çözümler. İktisat ve Toplum 36: 45-51. 17. Marshall P. A., Thomas D. C. and Daar A. S. (1996) Marketing Human Organs: The Autonomy Paradox. Theoretical Medicine 17: 1-18. 18. Mauss M. (1990) The Gift - The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies.http://www.amazon.com/The-Gift-Exchange-Archaic-Societies/dp/03933204 3X Erişim Tarihi: 05.09.2015. 19. Micheal S. (2013) What Money Can’t Buy? The Moral Limits of Markets. http://www.amazon.com/What-Money-Cant-Buy-Markets/dp/0374533652 Erişim Tarihi: 10.10.2015. 20. Nottingham Hospital (2015) http://www.nuh.nhs.uk/ Erişim Tarihi: 12.10.2015. 21. Nuffield Council of Bioethics (2015) http://nuffieldbioethics.org/about/ Erişim Tarihi: 05.09.2015. 22. Oniscu G. C., Brown H. and Forsythe J. L. R. (2004) How Great is the Survival Advantage of Transplantation over Dialysis in Elderly Patients? Nephrol Dial Transplant 19: 945-951. 23. Organ Kaçakçılığı ve Organ Nakli Turizmi İstanbul Deklarasyonu (2008) http://www.declarationofistanbul.org/ Erişim Tarihi: 25.04.2015. 24. Resmi Gazete (1979) 2238 Sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun. 25. Roth A. E. (1984) The Evolution of the Labor Market for Medical Interns and Residents: A Case Study in Game Theory. Journal of Political Economy 92(6): 991-1016. 26. Roth A. E. (2006) Repugnance as a Constraint on Markets, NBER Working Paper Series http://www.nber.org/papers/w12702 Erişim Tarihi: 12.10.2015. 27. Roth A. E. (2008) What Have We Learned from Market Design? The Economic Journal 118: 285-310. 28. Roth A. E. (2015) Transplantation: One Economist’s Perspective. Transplantation 99(2): 261-264. 29. Roth A. E., Sönmez T. and Ünver M. U. (2005) A Kidney Exchange Clearinghouse in New England. The American Economic Review 95(2): 376-380. 30. Scheper-Hughes N. (2003) Keeping an Eye on the Global Traffic in Human Organs. The Lancet 361: 1645-48. 31. Sönmez T. and Ünver M. U. (2013) House Allocation with Existing Tenants: A Characterization. Games and Economic Behavior 69(2): 425-445. 32. T.C. Sağlık Bakanlığı (2014b) Organ, Doku Nakli ve Diyaliz Hizmetleri Daire Başkanlığı https://organ.saglik.gov.tr/web/Bolge_Koordinasyon_merkezleri.aspx Erişim Tarihi: 11.10.2015. 33. T.C. Sağlık Bakanlığı (SB) (2014a) Organ, Doku Nakli ve Diyaliz Hizmetleri Daire Başkanlığı https://organ.saglik.gov.tr/web/yonetim/Images/link_dosyalari/14.02.2015_ Overview_of_The_.mp4 Erişim Tarihi: 11.10.2015. 34. T.C. Sağlık Bakanlığı (SB) (2015a) Organ Ve Doku Nakli Daire Başkanlığı https://organ.saglik.gov.tr/web/ Erişim Tarihi: 05.10.2015. 35. T.C. Sağlık Bakanlığı (SB) (2015b) Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemi Yönergesi. http://www.ihsm.gov.tr/indir/mevzuat/yonergeler/YG_30012001_ 1.pdf Erişim Tarihi: 13.10.2015. 36. T.C. Sağlık Bakanlığı (SB) (2015c) Sağlık Turizmi http://www.saglikturizmi.org.tr/tr/st-donusum/organ-nakli-hizmetleri Erişim Tarihi: 12.10.2015. 37. T.C. Sağlık Bakanlığı (SB) (2015d) Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü http://www.saglik.gov.tr/SHGM/ana-sayfa/1-15896/20151014.html Erişim Tarihi: 11.10.2015. 38. T.C. Sağlık Bakanlığı (SB) (2015e) Sağlık Turizmi http://www.saglikturizmi.org.tr/tr/st-donusum/organ-nakli-hizmetleri Erişim Tarihi: 12.10.2015. 39. Taylor J. S. (2006) Why the “Black Market Arguments Against Legalizing Organ Sales Fail. Res Publica 12: 163-178. 40. Taylor J. S. (2007) A “Queen of Hearts” Trial of Organ Markets: Why Scheper-Hughes’s Objections to Markets in Human Organs Fail. J Med Ethics 33: 201-204. 41. Van Dalen H. P. and Henkens K. (2014) Comparing the Effects of Defaults in Organ Donation Systems. Social Science & Medicine 106: 137-142. 42. Wallis C. B., Samy K. P., Roth A. E. and Rees M. A. (2011) Kidney Paired Donation. Nephrol Dial Transplant 26: 2091-2099. 43. WHO (World Health Organization) (2007) The State of the International Organ Trade: A Provisional Picture Based on Integration of Available Information http://www.who.int/bulletin/volumes/85/12/06-039370-table-T1.html Erişim Tarihi: 12.10.2015. 44. Wong G., Howard K., Chapman J. R., Chadban S., Cross N., Tong A., Webster A. C. and Craig J. C. (2012) Comparative Survival and Economic Benefits of Deceased Donor Kidney Transplantation and Dialysis in People with Varying Ages and Co-Morbidities. PloS One 7(1): 1-9. 45. Yılmaz Ö. (2014) Kidney Exchange: Further Utilization of Donors via Listed Exchange. Journal of Mathematical Economics 51: 178-186.