Hastane Yöneticilerinin İleri Maliyet Yönetimi Yaklaşımlarına ve Hastane Maliyetlerini Etkileyen Faktörlere İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 3, 275 - 298, 29.09.2017

Oğuzhan Çarıkçı Durmuş Acar

Öz

Maliyet ve maliyet yönetimi kavramları, tüm sektörlerde olduğu gibi sağlık sektöründe de önemi gittikçe artan kavramlardır. Sağlık sektöründe yer alan hastanelerin kaliteli, etkili ve verimli hizmet verebilmeleri ve varlıklarını sürekli kılabilmeleri, maliyetlerin doğru bir şekilde yönetilmesi ile mümkün olabilmektedir. Bu araştırma Türkiye'de faaliyet gösteren kamu hastanelerinin yöneticilerinin, ileri maliyet yönetimi yaklaşımlarına ve hastane maliyetlerini etkileyen faktörlere ilişkin görüşlerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Bu çerçevede, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna bağlı hastaneler ve üniversite hastaneleri olmak üzere, 400 yatak ve daha üstü kapasitedeki 70 hastanenin mali işlerden sorumlu yöneticilerine 1 Haziran 2013-15 Aralık 2013 tarihleri arasında bir anket uygulanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre hastane yöneticilerinin genel olarak ileri maliyet yönetimi yaklaşımlarından haberdar oldukları, yaklaşımları bildikleri ve bu yaklaşımları hastanelerinde uygulanabilir/ kısmen uygulanabilir gördükleri anlaşılmıştır. Ayrıca “Sağlık Uygulama Tebliğinin (SUT) hastanelerin kendine özgü maliyetlerini dikkate almadan belirlenmesi”, “tıbbi malzeme tedarikçilerinin kendi aralarında anlaşmaları” ve “Sağlık hizmetlerinin fiyatlarının tek taraflı olarak belirlenmesi”, hastane maliyetlerini olumsuz olarak etkileyen en önemli 3 faktör olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hastane maliyetleri, hastane yöneticileri, ileri maliyet yönetimi, kamu hastaneleri

Kaynakça

• 1. Acar D. (2005) Küresel Rekabette Maliyet Yönetimi ve Yaklaşımları. Asil Yayın Dağıtım, Ankara. 2. Altınbay A. (2006) Kaizen Maliyetleme Sistemi: Dinamik Bir Maliyet Yönetim Sistemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi 8(1): 103-121. 3. Aytekin S. (2009) Tam Zamanında Stok Yönetimi (Just in Time) Felsefesinin Hastane İşletmelerine Uygulanabilirliği ve Bir Üniversite Hastanesi Örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12(21): 102-115. 4. Baker G. R. and Pink G. H. (1995) A Balanced Scorecard For Canadian Hospitals. Healthcare Management Forum 8(4): 7-21. 5. Bekçi İ. ve Özal H. (2010) Stratejik Maliyet Yönetimin Sağlık Sektöründe Uygulanabilirliğine Yönelik Bir Araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi 2(3): 78-97. 6. Bekçi İ. ve Toraman A. (2011) Kalite Maliyetleri ve Bir Hastanede Hesaplanması. SDÜ İİBF Dergisi 16(2): 39-57. 7. Bengü H. ve Arslan S. (2009) Hastane İşletmesinde Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Uygulaması. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi XI(II): 55-78. 8. Blake J. W., Channon B. S., Grube M. E. and Sussman J. H. (2012) A Guide to Strategic Cost Transformation in Hospitals and Health Systems, Hospitals in Pursuit of Excellence. http://www.hpoe.org/strategic-cost-transformation, Erişim Tarihi: 22.12.2013. 9. Ceran Y. ve Özdemir Ş. (2013) Sağlık İşletmelerinde Paket İşlem Fiyat Uygulamalarının Hedef Maliyetleme Yöntemi ve Stratejik Pazarlama Muhasebesi Açısından Değerlendirilmesi ve Özel X Diyaliz Merkezinde Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 13(26): 450-478. 10. Chow-Chua C. and Goh M. (2002) Framework for Evaluating Performance and Quality Improvement in Hospitals. Managing Service Quality, 12(1): 54-66. 11. Civelek M. ve Özkan A. (2006) Temel ve Tekdüzen Maliyet Muhasebesi. Detay Yayıncılık, Ankara. 12. Çankaya F. ve Aygün D. (2006) FTM Kamu Hastanesi Uygulaması. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17: 93-119. 13. Doğanay P. (2008) Kaizen-Sürekli İyileştirme ile Hastanelerde İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 14. Dowless R. (1997) Using ABC to Guide Strategic Decision Making. Healtcare Financial Management 51(6): 35-44. 15. Dunn L. (2013) 5 Key Principles for Hospitals From Toyota's Lean Production System. http://www.beckershospitalreview.com/news-analysis/5-key-principles- for-hospitals-from-toyotas-lean-production-system.html, Erişim Tarihi: 31.12.2013. 16. Erdem B. (2006) İşletmelerde Yeni Bir Yönetim Yaklaşımı: Kıyaslama (Benchmarking) Yazınsal Bir İnceleme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9(15): 66-94. 17. Erdoğan N. ve Saban M. (2010) Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Beta Yayınları, İstanbul. 18. Erkol Ü. ve Ağırbaş İ. (2011) Hastanelerde Maliyet Analizi ve Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemine Dayalı Bir Uygulama. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 64(2): 87-95. 19. Ertaş F. Ç. (1999) İşletmelerde Maliyet Düşürme Yaklaşımı: Kaizen (Sürekli İyileştirmeye Yönelik) Maliyet Yöntemi. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi 13(1): 87-99. 20. Griffith J. R., Alexander J. A. and Warden G. L. (2002) Measuring Comparative Hospital Performance/Practitioner Response. Journal of Healthcare Management 47(1): 41. 21. Gürdal K. (2007) Maliyet Yönetiminde Güncel Yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi, Ankara. 22. Hacırüstemoğlu R. ve Şakrak M. (2002) Maliyet Muhasebesinde Yeni Yaklaşımlar. Türkmen kitabevi, İstanbul. 23. Ildır A. (2008) Faaliyet Tabanlı Maliyetleme İle Sağlık İşletmelerinde Maliyet Analizi ve Performans Yönetimi. Seçkin Yayıncılık, Ankara. 24. Kaya S. (2005) Sağlık Hizmetlerinde Sürekli Kalite İyileştirme. Pelikan Yayınları, Ankara. 25. Kırlı M. ve Kayalı N. (2010) Stratejik Maliyet Yönetimi ve Kısıtlar Teorisi: Bir Uygulama. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(2): 93-115. 26. Kısakürek M. ve Elden S. (2011) Hastanelerde En Uygun Stok Kontrol Yönteminin Analitik Hiyerarşi Süreci İle Seçimi: Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Hastanesinde Bir Uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İİBF Dergisi 12(11): 215-233. 27. Knight A. (2013) Theory of Constraints in Health and Social Care. (http://www.hpoe.org/Reports-HPOE/guide_strategic_cost_transformation_hospitals_health_systems.pdf), Erişim Tarihi: 18.12.2013. 28. Öğüt A., İraz R. ve Zerenler M. (2007) Değer Mühendisliği (Value Engineering) Uygulamalarının Fonksiyonel Etkinlik Açısından İşletmelerin Somut ve Soyut Varlıklarına Yönelik Olası Etkileri. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 13: 51-68. 29. Samani D. Z. and Kohan M. F. (2011) Framework for Implementing Balanced Scorecard in Hospitals. J. International Business and Entrepreneurship Development 5(4): 362-368. 30. Tarım M. (2004) Sağlık Sektöründe Performans Ölçme ve Balanced Scorecard. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2(7): 233-248. 31. Udpa S. (1996) Activitiy Based Costing for Hospitals. Health Care Management Review 21(3): 83-96. 32. Uz H. M. (1996) Temel Sağlık Hizmetlerinde Kalitenin Sürekli İyileştirilmesi İçin Gereken Ön Koşullar ve Bu Konudaki Danimarka Tecrübeleri, Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi. Haberal Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara. 33. West T. D. (1996) Constrasting RCC, RVU and ABC for Managed Care Decisions. Healthcare Financial Management 50(8): 54-61. 34. Yardan E. D., Demirkıran M. ve Yabana B. (2016) Türkiye Sağlık Harcamaları Trendi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9(1): 157-175. 35. Yıldız M. S., Kethüda Ö. ve Kurutkan M. N. (2013) Dengeli Ölçüm Kartının Hastane İşletmelerinde Uygulanması: Örnek Olay Çalışması. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi 27(4): 90-109. 36. Yiğit V., Ağırbaş İ. ve Şahin İ. (2012) Üniversite Hastanelerinin Finansal Sorunlarını Tespit Etmeye Yönelik Bir Araştırma. 6. Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, Isparta. 37. Yükçü S. (2007) Yöneticiler İçin Muhasebe Yönetim Muhasebesi. Birleşik Matbaacılık, İzmir.