BİR VAKIF ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYİ

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 4, 547 - 560, 08.12.2020

Salim Yılmaz , Ahmet Murat Günal

Öz

Sağlık okuryazarlığı kronik hastalıkların yönetimi, sağlıklı yaşam bilinci, sağlık harcamalarının artışı/azalışı, erken ölüm, erken yeti yitimleri gibi durumlarla yakın ilişkilidir. Ayrıca son dönemde Covid-19 pandemisinin yayılması, kontrolü gibi konularda toplumdaki her bir bireye düşen görevin yerine doğru getirilmesi yine sağlık okuryazarlığının kapsamına girmektedir. Sağlık personeli olmaya aday her bir kimse, toplumda sağlık alanı dışında kalan insanlara sağlık eğiticisi ve danışmanı rolünü üstlenir. Bu nedenle sağlık alanında öğrenim gören bireylerin sağlık okuryazarlık düzeyinin yüksek olması son derece önemlidir. Bu çalışma bir vakıf üniversitesindeki sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Örneklemi 198 öğrenci oluşturmuştur. İstatistiksel analizlerde spearman korelasyon analizi, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H testleri kullanılmıştır. Çalışmanın bulgularında kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin erkeklere göre daha yüksek olduğu, sınıf yükseldikçe sağlık okuryazarlığı düzeyinin arttığı görülmüştür. Genel olarak sağlık okuryazarlık düzeyinin iyi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sağlık politikalarının yorumlanması konusunda öğrenciler ortalama düzeyde olduklarını belirtmişlerdir. Kronik hastalığı olanlar, olmayanlara göre ve düzenli ilaç kullananlar düzenli ilaç kullanmayanlara göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık oluşturacak yükseklikte puan almamışlardır. Bu kişilerin sağlık düzeyini ve yaşam kalitelerini artırmak adına daha dikkatli olmaları için bilgilendirilmeleri gerekmektedir. Ayrıca tüm sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerine sağlık sisteminin işleyişi ve sağlık politikalarını değerlendirmelerini sağlayacak genel bir sağlık yönetimi dersi verilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık okuryazarlığı, sağlık okuryazarlığı düzeyi, sağlık bilimleri fakültesi öğrencileri

Kaynakça

• American Medical Association (AMA). (1999). Health literacy: report of the Council on Scientific Affairs. Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs. Jama. 281(6), 552-7.
• Aktaş, H. (2019). Sağlık ve eğitimi değerlendirmede bir ölçme aracı: sağlık okuryazarlığı. Sağlık Bilimlerinde Eğitim Dergisi. 1(1), 12-16.
• Almaleh, R., Helmy, Y., Farhat E., Hasan H. & Abdelhafez, A. (2017). Assessment of health literacy among outpatient clinics attendees at Ain Shams University Hospitals, Egypt: a cross-sectional study. Public Health, 151, 137-145.
• Aslantekin, F., & Yumrutaş, M. (2014). Sağlık okuryazarlığı ve ölçümü. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(4), 327-334.
• Baker, D.W., Wolf, M.S., Feinglass, J., Thompson, J.A., Gazmararian, J.A., & Huang, J. (2007). Health literacy and mortality among elderly persons. Archives of Internal Medicine, 167, 1503- 1509.
• Berkman N. D., Davis T. C., & McCormack L. (2010). Health literacy: what is it? Journal of Health Communication, 15, 9–19.
• Biçer, E. B., & Malatyalı, İ. (2018). Sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi örneği. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 17(2), 1-15.
• Bilgel, N., Sarkut, P., Bilgel, H., & Ozcakir, A. (2017). Functional health literacy in a group of Turkish patients: A pilot study. Cogent Social Sciences, 3(1), 1287832.
• Bozhüyük. A., & Özcan, S. (2016). Çukurova üniversitesi sağlık bilimleri öğrencilerinin sağlıklı yaşam davranışları. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 41(4), 664-674.
• Budhathoki, S. S., Pokharel, P. K., Jha, N., Moselen, E., Dixon, R., Bhattachan, M., & Osborne, R. H. (2019). Health literacy of future healthcare professionals: a cross-sectional study among health sciences students in Nepal. International Health, 11(1), 15-23.
• Carmona, R., & Pleasant, A. (2018). Becoming literate in health literacy. JAMA surgery, 153(2), 143.
• Chinn, D. (2011). Critical health literacy: A review and critical analysis. Social Science & Medicine, 73(1), 60-67.
• Costa, V.R.S., Costa, P.D.R., Nakano, E.Y., Apolinário, D., & Santana, A.N.C. (2019). Functional health literacy in hypertensive elders at primary health care. Brazilian Journal of Nursing, 72(2), 266-73.
• Çopurlar, C.K., & Kartal, M. (2016). Sağlık okuryazarlığı nedir? nasıl değerlendirilir? neden önemli? Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 10(1), 42-47.
• Dinçer, A., & Kurşun, Ş. (2017). Üniversite öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. STED, 26(1), 20-6.
• Dahal, P. K., & Hosseinzadeh, H. (2020). Association of health literacy and diabetes self-management: a systematic review. Australian Journal of Primary Health, 25(6), 526-533.
• Duran Ü, Öğüt S, Asgarpour H, & Kunter D. (2018). Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2(3): 138-147.
• Eichler, K., Wieser, S., & Brugger, U. (2009) The costs of limited health literacy: a systematic review. International Journal of Public Health, 54, 313–324.
• Ertaş, H., Kıraç, R., & Kavuncu, B. (2019). Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Social Sciences, 14(4), 1459-1469.
• Erunal, M., Ozkaya, B., Mert, H., & Kucukguclu, O. (2018). Investigation of health literacy levels of nursing students and affecting factors. International Journal of Caring Sciences, 11(3), 1386-1395.
• Geboers, B., Reijneveld, S.A., Jansen, C.J.M., & Winter, A.F. (2016). Health literacy ıs associated with health behaviors and social factors among older adults: results from the life lines cohort study. Journal of Health Communication, 21, 45-53.
• Güven, D. Y., Bulut, H., & Öztürk, S. (2018). Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi, Journal of History Culture and Art Research, 7(2), 400-409.
• Güvenç, G., & Aktaş, V. (2006). Ergenlik döneminde yas, toplumsal cinsiyet, bireysel ve ilişkisel tutumlar, benlik değeri ve yasam becerilerine ilişkin algı arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 21(57), 45.
• İnkaya, B., & Tüzer, H. (2018). Bir üniversitenin sosyal ve sağlık bilimlerinde okuyan öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı durumunun incelenmesi. Kocaeli Medical Journal, 7(3), 124-129.
• Kickbusch, I., Pelikan, J. M., Apfel, F., & Tsouros, A. D. (2015). Sağlık Okuryazarlığı Sağlam Kanıtlar. Çeviri: Sağlıklı Kentler Birliği.
• Kolnik, T. Š., Hozjan, D., & Babnik, K. (2017). Health literacy and health related lifestyle among nursing students. Pielegniarstwo XXI wieku/Nursing in the 21st Century, 16(2), 42-46.
• Levine, R., Javalkar, K., Nazareth, M., Faldowski, R. A., de Ferris, M. D. G., Cohen, S. & Rak, E. (2018). Disparities in health literacy and healthcare utilization among adolescents and young adults with chronic or end-stage kidney disease. Journal of Pediatric Nursing: Nursing Care of Children and Families, 38, 57-61.
• Nielsen-Bohlman, L., Panzer, M.A., & Kindig, D.A. (2004). Health literacy: a prescription to end confusion. The National Academies Press, 20-65.
• Nutbeam, D. (2000). Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promotion International, 15(3), 259-267.
• Okyay, P., & Abacıgil F. (2016). Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Avrupa sağlık okuryazarlığı ölçeği Türkçe uyarlaması, ASOYTR, 24-41.
• Özdemir, H., Alper, Z., Uncu, Y., & Bilgel, N. (2010). Health literacy among adults: a study from Turkey. Health education research, 25(3), 464-477.
• Pakseresht, S., Rezaei, K., Pasha, A., KazemNejad Leili, E., & Hasandoost, F. (2017). Health promoting lifestyle among students at Guilan University of Medical Sciences. Journal of Holistic Nursing and Midwifery, 27, 19– 26.
• Rosas-Salazar, C., Apter A.J., Canino, G., & Celed, J.C. (2012). Health literacy and asthma. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 129, 935-42.
• Runk, L., Durham, J., Vongxay, V., & Sychareun, V. (2017). Measuring health literacy in university students in Vientiane, Lao PDR. Health Promotion International, 32(2), 360-368.
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., & Brand, H. (2012). Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC public health, 12(1), 80.
• Tanrıöver M, Yıldırım H, Ready N, Çakır B, & Akalın E. (2014). Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması. Sağlık-Sen Yayınları.
• Tatar, M. (2020). Tıp fakültesi öğrencilerinde sağlık okuryazarlığının sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile ilişkisi ve sağlık okuryazarlığını etkileyen faktörlerin incelenmesi. (Uzmanlık Tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Teleş, M., (2018). Sağlık okuryazarlığının belirleyicileri ve hasta sonuçlarına etkisi: kardiyoloji polikliniğine başvuran hastalar üzerinde bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Uysal, N., Ceylan, E., & Koç, A. (2020). Health literacy level and influencing factors in university students. Health & Social Care in the Community, 28(2), 505-511.
• Van Duong, T., Chang, P. W., Yang, S. H., Chen, M. C., Chao, W. T., Chen, T. & Huang, H. L. (2017). A new comprehensive short-form health literacy survey tool for patients in general. Asian Nursing Research, 11(1), 30-35.
• Yaşar, Ö., Karadağ, N., & Kaymak, G.Ö. (2018). Hemşirelik bölümü öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi. 7(3): 82-87.
• Yılmaz, M., & Tiraki, Z. (2016). Sağlık okuryazarlığı nedir? nasıl ölçülür? DEUHFED. 9(4): 142-147.
• Zhang, Y., Zhang, F., Hu, P., Huang, W., Lu, L., Bai, R., ... & Zhao, Y. (2016). Exploring health literacy in medical university students of Chongqing, China: a cross-sectional study. PloS one, 11(4), 1-10.