SAĞLIK HİZMETLERİNİN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİNDE KULLANILAN DEĞİŞKENLERİN BİRLİKTELİK KURALLARI ANALİZİ İLE İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 3, 507 - 532, 29.09.2021

Şenol Demirci , Murat Konca , Gülnur İlgün

Öz

Sağlık hizmetlerinde ve ulusal sağlık sistemlerinde performans ölçümünde parametrik olan ve parametrik olmayan çeşitli teknikler kullanılmaktadır. En Küçük Kareler Regresyonu (EKK) ve Stokastik Sınır Analizi (SSA) parametrik teknikler iken, Veri Zarflama Analizi (VZA) ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi (MTFV) parametrik olmayan tekniklerdir. Bu çalışmada, sağlık hizmetlerinde ve ulusal sağlık sistemlerinde performans ölçümünde sıklıkla kullanılan SSA, VZA ve MTFV’de en çok hangi girdilerin ve çıktıların tercih edildiğinin ortaya konması amaçlanmıştır. Bu kapsamda, Birliktelik Kuralları Analizinden faydalanılmıştır. Yapılan analiz neticesinde, hastane verimliliğini değerlendiren çalışmalar arasında uzman hekim sayısını girdi olarak kullanan çalışmaların tamamında yatak sayısının da girdi olarak kullanıldığı görülmüştür. Bu iki değişkeni girdi olarak kullanan çalışmalar tüm çalışmaların %60’ını oluşturmaktadır. Çıktı değişkenlerinde ise, ameliyat sayısı ve muayene sayısını birlikte kullanan çalışmalar tüm çalışmaların %63’üdür. Ulusal sağlık sistemlerine ilişkin yapılmış olan etkinlik çalışmalarının %72’sinde girdi olarak yatak ve hekim sayıları birlikte kullanılmıştır. Çalışmaların %59’unda ise, bebek ölüm hızı ve doğumda beklenen yaşam süresi çıktı olarak birlikte kullanılmıştır. Ağız ve diş sağlığı merkezlerinin verimlilikleri ile ilgili yapılmış olan çalışmaların %85’inde ünit ve diş hekimi sayılarının girdi olarak birlikte kullanıldığı görülmüştür. Çıktı olarak ise, dolgu ve kanal tedavi sayılarının %69 oranında birlikte kullanıldığı tespit edilmiştir. Son olarak aile sağlığı merkezlerinin verimliliklerini araştıran çalışmaların %44’ünde ebe, hemşire ve hekim sayılarının girdi olarak birlikte kullanıldığı saptanmıştır. Çıktı olarak ise, bebek, çocuk ve gebe izlem sayıları ile birlikte muayene sayısının %33 oranında birlikte kullanıldığı anlaşılmıştır. Bu çalışmadan elde edilen bulguların ileride yapılacak olan çalışmalarda değişken seçiminde bir yol haritası sunacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Sağlık hizmetleri, performans, birliktelik kuralları analizi

INVESTIGATING THE VARIABLES EMPLOYED WHEN EVALUATING THE PERFORMANCE OF HEALTH CARE SERVICES WITH ASSOCIATION RULES ANALYSIS

Öz

Various parametric and non-parametric techniques are employed in performance measurements in both health care services and national healthcare systems. Least Squares Regression (LSR) and Stochastic Frontier Analysis (SFA) are parametric techniques while Data Envelopment Analysis (DEA) and Malmquist Total Factor Productivity Index (MTFP) are non-parametric techniques. In the current study, it was aimed to reveal which inputs and outputs were most preferred in SFA, DEA and MTFP, frequently used in performance measurements in both health care services and national healthcare systems. In this context, Association Rules Analysis was used. As a result of the analysis, it was seen that the number of beds was used as inputs in all of the studies that used the number of specialist physicians as an input among the studies evaluating hospital efficiency. Studies using these two variables as inputs constituted 60% of all studies. In the output variables, the studies using the number of surgical operations and the number of examinations together were 63% of all studies. The number of beds and physicians were used together as inputs in 72% of the efficiency studies on national health care systems. In 59% of the studies, infant mortality rate and life expectancy at birth were used together as outputs. It was observed that the number of units and dentists were used together as inputs in 85% of the studies on the efficiency of oral and dental health centers. As outputs, it was determined that the number of fillings and root canal treatments were used together at a ratio of 69%. Finally, it was determined that the numbers of midwives, nurses and physicians were used together as inputs in 44% of the studies investigating the efficiency of family health centers. As outputs, it was understood that the number of infants, child and pregnant follow-ups and the number of examinations were used together at a ratio of 33%. It is thought that the findings obtained from the current study will provide a roadmap in the selection of variables in future studies.

Anahtar Kelimeler

Health care services, performance, association rule learning

Kaynakça

• Agrawal, R., & Srikant, R. (1994). Fast algorithms for mining association rules. Proc. 20th int. conf. very large data bases, 487-499.
• Ahangar, A., Ahmadi, A. M., Mozayani, A. H., Dizaji, S. F., & Safarani, S. (2019). Transition of Health Financing, Cost Risk-Sharing and Risk-Pooling Models in the Health Sector: A Systematic Review (1990-2019). Iran Red Crescent Med J., 21(12), e63215.
• Akbulut, F. (2019). Ağız ve diş sağlığı merkezlerinin etkinliklerinin veri zarflama analiz programı ile ölçülmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 249-276.
• Aksoy, İ. (2014). Klasik ve bulanık veri zarflama analizi yardımı ile ülkelerin sağlık etkinliklerinin karşılaştırılması ve verilerin bulanıklaştırılmasına alternatif yöntem arayışı. (Yüksek Lisans Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Aldemir, G. (2019). Türkiye kamu hastanelerinde tıbbi cihaz kullanımının etkinliğinin veri zarflama analizi kullanılarak tespit edilmesi ve yapay sinir ağları ile modellenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Alptekin, C. (2007). Sağlık kurumlarında performans yönetimi: ikinci basamağa ilişkin bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Altunkaynak, B. (2017). Veri madenciliği yöntemleri ve r uygulamaları. Seçkin Yayıncılık: Ankara.
• Ark, O. (2009). Bir zincire bağlı sağlık kuruluşlarının etkinliklerinin veri zarflama analizi ile karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Arslan, B. (2017). Ağız diş sağlığı hastanelerinin (ADSH) veri zarflama analizi (VZA) yöntemiyle teknik verimliliklerinin ölçülmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Asandului, L., Roman, M., & Fatulescu, P. (2014). The efficiency of healthcare systems in Europe: A data envelopment analysis approach. Procedia Economics and Finance, 10, 261-268.
• Aslan, Ş., & Mete, M. (2007). Performans ölçümünde veri zarflama analizi yöntemi: Sağlık Bakanlığı'na bağlı doğum ve çocuk hastaneleri örneği. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 36 (1), 44-63.
• Ataş, Ö. (2019). Bayesyen stokastik sınır analizi ile kamu hastanelerinde etkinlik analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Atmaca, E., Turan, F., Kartal, G., & Çiğdem, E. S. (2012). Ankara ili özel hastanelerinin veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 135-153.
• Ayberkin, D., & Özen, Ü. (2019). Apriori algoritmasının kullanılmasına yönelik bir yazılım tasarımı ve uygulaması: işkur verilerinin değerlendirilmesi üzerine bir örnek çalışma. Dijital Çağda İşletmecilik Dergisi, 2(2), 95-102.
• Aytekin, S. (2011). Yatak işgal oranı düşük olan sağlık bakanlığı hastanelerinin performans ölçümü: Bir veri zarflama analizi uygulaması. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 113-138.
• Bağcı, H. (2018). Kamu hastaneleri hizmet sunum performansının veri zarflama analizi ve malmquist indeksi yöntemleriyle değerlendirilmesi. (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bakırer, A. (2016). 663 Sayılı KHK’nin devlet hastanelerinin verimliliklerine olan etkisinin veri zarflama analizi ile ölçümü. (Yüksek Lisans Tezi), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Bal, V. (2010). Bilgi sistemlerinin sağlık işletmeleri performansına etkilerinin veri zarflama analizi ile ölçümü: Türkiye'deki Devlet Hastanelerinde bir araştırma. (Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Bal, V., & Bilge, H. (2013). Eğitim ve araştırma hastanelerinde veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 1-14.
• Balçık, P. Y., & Konca, M. (2019). Malmquıst indeks ile OECD ülkelerinin sağlık sistemleri performansının değerlendirilmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 666-682.
• Bardakçı, S., & Filiz, M. (2020). Veri zarflama analizi ile kamu hastaneleri için etkinlik ölçümü: artvin ilinde örnek bir uygulama. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(2), 445-460.
• Barnum, D. T., Walton, S. M., Shields, K. L., & Schumock, G. T. (2011). Measuring hospital efficiency with data envelopment analysis: Nonsubstitutable vs. Substitutable inputs and outputs. Journal of medical systems, 35(6), 1393-1401.
• Bayraktutan, Y., & Pehlivanoğlu, F. (2012). Sağlık işletmelerinde etkinlik analizi: Kocaeli örneği. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23), 127-162.
• Bayraktutan, Y., Arslan, İ., & Bal, V. (2010). Sağlık bilgi sistemlerinin hastane performanslarına etkisinin veri zarflama analizi ile incelenmesi: Türkiye’deki göğüs hastalıkları hastanelerinde bir uygulama. Gaziantep Tıp Dergisi, 16(3), 13-18.
• Bazzoli, G. J., Dynan, L., Burns, L. R., & Yap, C. (2004). Two decades of organizational change in health care: what have we learned?. Medical Care Research and Review, 61(3), 247-331.
• Beşak, Y. (2015). Kamu hastaneler birliğinde maliyet performans analizi ve bunun etkinlik verimlilik çerçevesinde incelenmesi: İstanbul Bakırköy’de bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Beylik, U., & Pekcan, Y. A. (2012). Eğitim ve araştırma hastanelerinde etkinlik analizleri ve değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 3(1), 119-156.
• Beylik, U., Kayral, İ. H., & Naldöken, Ü. (2015). Sağlık hizmet etkinliği açısından kamu hastane birlikleri performans analizi. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39(2), 203-224.
• Bilsel, M. (2010). Efficiency of state-owned general hospitals in Turkey. (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bircan, H. (2011). Veri zarflama analizi ile Sivas ili merkez sağlık ocaklarının etkinliğinin ölçülmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 331-347.
• Boga, A. (2019). Hastanelerde teknik performans ölçümünde veri zarflama analizi ve Türkiye örneği. (Yüksek Lisans Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Boz, C., & Önder, E. (2017). OECD ülkelerinin sağlık sistemi performanslarının değerlendirilmesi. Sosyal Güvence, (11), 24-61.
• Bulğurcu, B., & Özdemir, P. (2015). Geçiş ekonomilerinde sağlık harcamalarının etkinliği üzerine bir inceleme. Ege Academic Review, 15(4), 523-537.
• Chisholm, D., & Evans, D. B. (2010). Improving health system efficiency as a means of moving towards universal coverage. World Health Report Background Paper, No 28.
• Cylus, J., Papanicolas I., & Smith, P. C. (2017). Using data envelopment analysis to address the challenges of comparing health system efficiency. Global Policy, 8(Supplement 2), 60-68.
• Çakmak, M., Öktem, M. K., & Ömürgönülşen, U. (2009). Türk kamu hastanelerinde teknik verimlilik sorunu: Veri zarflama analizi tekniği ile Sağlık Bakanlığı’na bağlı kadın doğum hastanelerinin teknik verimliliklerinin ölçülmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 12(1), 1-36.
• Çalışkan, H. (2020). Kamu hastane birliklerinin verimlilik düzeylerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. Verimlilik Dergisi, (2), 157-178.
• Çelik, T., & Esmeray, A. (2014). Kayseri'deki özel hastanelerde maliyet etkinlişinin veri zarflama metoduyla ölçülmesi. Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya Isletme Fakültesi Dergisi, 6(2).
• Çınaroğlu, S. (2018). Eğitim ve araştırma hastanesi olan ve olmayan hastanelerin teknik verimliliklerinin veri zarflama analizi ile karşılaştırılması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(2), 179-198.
• Çidem, Ş. (2019). Etkinlik ölçümünde bulanık veri zarflama analizi: İç Anadolu bölgesinde bulunan ağız ve diş sağlığı merkezlerinde bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Davis, P., Milne, B., Parker, K., Hider, P., Lay-Yee, R., Cumming, J., & Graham, P. (2013). Efficiency, effectiveness, equity (E3). Evaluating hospital performance in three dimensions. Health Policy, 112(1-2), 19-27.
• Demirci, Ş., Konca, M., & İlgün, G. (2020). Sağlık finansmanının sağlık sistemleri performansına etkisi: avrupa birliği üyesi ve adayı ülkeler üzerinden bir değerlendirme. Sosyoekonomi, 28(43), 229-242.
• Diler, M. (2009). Sağlık reformu’nun türkiye’deki devlet hastanelerinin ve özel hastanelerin etkinliği ve verimliliği üzerindeki etkileri. (Yüksek Lisans Tezi), Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Doğan, E. (2019). Hizmet performansının çok ölçütlü karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi: sağlık sektöründe bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Konya Teknik Üniversitesi, Konya.
• Doğan, O. (2015). Bir e-ticaret sitesi kullanıcı hesaplarında şifre yapılarının birliktelik kuralları ile incelenmesi. Journal of Internet Applications & Management/İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 6(2), 49-61.
• Esen, H. (2019). Hastane performansının çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi. (Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Esenlik Telatar, D. (2018). İstanbul bölgesindeki ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin veri zarflama analizi ile göreli etkinlik ölçümü. (Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Gencan, S. (2014). Hastanelerin performansının veri zarflama analizi/analitik hiyerarşi prosesi bütünleşik yöntemi kullanılarak değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Ghahremanloo, M., Hasani, A., Amiri, M., Hashemi-Tabatabaei, M., Keshavarz-Ghorabaee, M., & Ustinovičius, L. (2020). A novel DEA model for hospital performance evaluation based on the measurement of efficiency, effectiveness, and productivity. Engineering Management in Production and Services, 12(1), 7-19.
• Gök, M. Ş. (2012). Veri zarflama analizi ile türkiye hastanelerinin verimlilik değerlendirmesi. (Doktora Tezi), Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Kocaeli.
• Gözlü, M. (2018). Türkiye’de aile sağlığı merkezlerinin teknik etkinlik düzeylerinin incelenmesi. (Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Güçlü, A. (1999). Türk silahlı kuvvetleri hastanelerinde teknik verimlilik ölçümü: veri zarflama analizi uygulaması. (Doktora Tezi), Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Ankara.
• Gülcü, A. (2004). Özel hastanelerin 1998-1999 yıllarına ait veri zarflama analizi yöntemiyle görece verimlilik analizi. Verimlilik Dergisi, 3.
• Gülcü, A., & Tutar, H. (2004). Veri zarflama analizi yöntemiyle SSK hastanelerinde görece verimlilik analizi: yönetim ve organizasyon ilkeleri açısından bir değerlendirme. Verimlilik Dergisi, (1), 51-82.
• Gülcü, A., Özkan, Ş., & Tutar, H. (2004). Devlet hastanelerinin 1998-2001 yılları arası veri zarflama analizi yöntemiyle görece verimlilik analizi: Yönetim ve organizasyon ilkeleri açısından bir değerlendirme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(3-4), 397-421.
• Gülsevin, G., & Türkan, A. H. (2012). Afyonkarahisar hastanelerinin etkinliklerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(2), 1-8.
• Günay, M. (2010). Üniversite hastanelerinin 2008 yılı verimlilik ve etkinlik analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Güzel, İ. (2019). Türkiye ve Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin seçilmiş sağlık göstergelerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Hakkinen, U., & Joumard, I. (2007). Cross-Country analysıs of efficiency in OECD health care sectors: options for research. France: Working Paper, OECD Publishings.
• Han, J., & Kamber, M. (2011). Data mining: concepts and techniques. Elsevier.
• Irmak, E. D. (2014). Sivas ilindeki devlet hastanelerinin veri zarflama analizi yöntemi ile teknik etkinliğinin belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• İlgün, G., Yetim, B., Demirci, Ş., & Konca, M. (2020). Türkiye’deki eğitim ve araştırma hastanelerinde verimlilik değişimi: 2014-2017 döneminin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(4), 523-536.
• Kaçak, H., & Bağcı, H. (2020). Sağlık örgütlerinde hizmet ve finansal etkinlik ölçümü-veri zarflama analizi ve bcg matrisi ile bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 188-203.
• Kandemir, M. (2016). Ankara’daki hastanelerin etkinliğinin iki aşamalı veri zarflama analizi ile incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kar, A., Şantaş, F., Kahraman, G., & Gürvardar, Y. (2016). Technical efficiency of gynecology and obstetrics hospitals in turkey: measurement by data envelopment analysis. The Journal of Academic Social Sciences, 4(34), 372-382.
• Kar, İ. (2018). Veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü: izmir ili devlet hastanelerinde bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Karaman Keskin, Ö. (2017). Kamu hastaneleri ile özel hastanelerin etkinliğini etkileyen faktörler (Ankara ili örneği). (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kayalı, C., Kayalı, N., & Kartal, B. (2004). Veri zarflama analizinin Türk sağlık sektöründe bir uygulaması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 67-78.
• Keskin, H. İ. (2017). Sağlıkta dönüşüm programı altında, türkiye’deki sağlık kurumlarının etkinliğinin değerlendirilmesi. (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Keskin, H. İ. (2018). Türkiye’de aile sağlığı merkezlerinin teknik etkinliğinin araştırılması: veri zarflama ve süper etkinlik yaklaşımı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 173-185.
• Keskin, H. İ. (2020). Türkiye’de aile hekimliğine geçiş sürecinde birinci basamak sağlık kuruluşlarının verimliliği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 21(1), 133-152.
• Kılıçarslan, M., & Güçlü, A. (2019). İstanbul’da bulunan sağlık bakanlığı hastanelerinin verimlilik analizi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (16), 552-558.
• Kıraç, Y., & Kıraç, S. (2018). Veri zarflama analizi yaklaşımını kullanarak ağız ve diş sağlığı hastanelerinin (ADSH) verimlilik değerlendirmesi. Journal of International Management, Educational and Economics Perspectives, 6(2), 90-105.
• Klazinga, N. (2010). Health system performance management: quality for better or for worse. Eurohealth, 16(3), 26-28.
• Kocaman, A. M., Mutlu, M., Bayraktar, D., & Araz, Ö. M. (2012). OECD ülkelerinin sağlık sistemlerinin etkinlik analizi. Engineer & the Machinery Magazine, (635), 14-31.
• Koçak, E. (2014). OECD Ülkelerinin Sağlık Sistemlerine İlişkin Etkinlik Analizleri. (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Konca, M., & Demirci, Ş. (2019). G20 ülkeleri ve Türkiye’nin sağlık sistemi performansı: Yıllara göre karşılaştırmalı bir analiz. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 175-181.
• Köse Ünal, A. (2016). Sağlık yöneticilerinin yetkinlik düzeylerinin sağlık hizmeti performanslarına etkisi: kamu hastaneleri örneği. (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kutlar, A., & Salamov, F. (2018). Azerbaycan devlet hastanelerinin stokastik sınır analizi metodu ile değerlendirilmesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 55-64.
• Levent, P. (2010). İzmir ili devlet ve üniversite hastanelerinde verimlilik ve etkinlik analizi (veri zarflama analizine dayalı bir uygulama). (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Lorcu, F. (2008). Veri zarflama analizi (DEA) ile Türkiye ve Avrupa birliği ülkelerinin sağlık alanındaki etkinliklerinin değerlendirilmesi. (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Mateus, C., Joaquim, I., & Nunes, C. (2015). Measuring hospital efficiency—comparing four European countries. The European Journal of Public Health, 25(suppl_1), 52-58.
• Mehrtak, M., Yusefzadeh, H., & Jaafaripooyan, E. (2014). Pabon Lasso and data envelopment analysis: a complementary approach to hospital performance measurement. Global journal of health science, 6(4), 107–116.
• Metin, B. C. (2014). Kamu hastane birliklerine geçiş öncesi ve sonrası ikinci basamak tedavi hizmetleri sunan kamu hastanelerinin etkinliğinin değerlendirilmesi: Şanlıurfa örneği. (Uzmanlık Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Mortaş, A. (2018). Stokastik sınır analizi ile Türkiye kamu hastanelerinde yatarak tedavi hizmetleri teknik etkinliğinin ölçülmesi. (Yüksek Lisans Tezi), TOBB Üniversitesi, Ankara.
• Mut, S. (2017). OECD ülkelerinin sağlık sistemlerinin kümeleme analizi ile sınıflandırılması ve verimliliklerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Nayar, P., & Ozcan, Y. A. (2008). Data envelopment analysis comparison of hospital efficiency and quality. Journal of medical systems, 32(3), 193-199.
• Odior, ES. (2011). Government expenditure on health, economic growth and long waves in A CGE micro-simulation analysis: the case of Nigeria. Eur J Econ Finance Adm Sci, 2011(3), 101–113.
• OECD (2020). Health data. http://www.oecd.org/els/health-systems/health-data.html. (27.02.2021).
• OECD, & European Union. (2018). Health at a glance: Europe 2018 state of health in the EU cycle. Paris: OECD Publishing.
• Oikonomou, N., Tountas, Y., Mariolis, A., Souliotis, K., Athanasakis, K., & Kyriopoulos, J. (2016). Measuring the efficiency of the Greek rural primary health care using a restricted DEA model; the case of southern and western Greece. Health care management science, 19(4), 313-325.
• Okursoy, A., & Özdemir, M. (2015). Veri zarflama analizinde homojen olmayan karar verme birimi problemi için kümeleme analizi yaklaşımı. Ege Academic Review, 15(1), 81-90.
• Oruç, K. O. (2016). Bulanık ortamda malmquist verimlilik endeksi ve üniversite hastanelerinde bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(28), 163-188.
• Ozcan, Y. A. (2008). Health care benchmarkıng and performance evaluation: an assessment using data envelopment analysis (DEA). USA: Springer.
• Öner, N. (2010). Sağlık bakanlığına bağlı ağız ve diş sağlığı kurumlarının veri zarflama analizi yöntemi ile performansının değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özata, M. (2004). Sağlık bilişim sistemlerinin hastane etkinliğinin artırılmasında yeri ve önemi (veri zarflama analizine dayalı bir uygulama). (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Özata, M., & Sevinç, İ. (2010). Konya’daki sağlık ocaklarının etkinlik düzeylerinin veri zarflama analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 77-87.
• Özbay, H. (2020). İki yüz ve üzeri yataklı b grubu kamu hastanelerinin verimliliklerinin değerlendirilmesi. (Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Özçakır, F. C., & Çamurcu, A. Y. (2007). Birliktelik kuralı yöntemi için bir veri madenciliği yazılımı tasarımı ve uygulaması. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 6(12), 21-37.
• Özdemir, A. (2009). Hizmet sektörü etkinliğinin makro düzeyde incelenmesi: Karadeniz ekonomik işbirliği teşkilatı üyesi ülkelerin sağlık sektörü üzerine bir analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (33), 189-205.
• Özdemir, Y. (2011). Türkiye’deki sağlık bkanlığı’na bağlı ağız ve diş sağlığı merkezlerinin veri zarflama analizi ile göreceli teknik verimliliklerinin ölçülmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Öztürk, E. G. (2016). OECD ülkeleri sağlık sistemleri performansı: veri zarflama analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Öztürk, F. (2017). Aile hekimliğinin veri zarflama analizi ile performansının değerlendirilesi: İstanbul ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Öztürk, G. (2014). OECD ülkelerindeki sağlık sistemlerinin performansı. (Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Öztürk, Y. E. (2009). Türk sağlık sektörü içerisindeki üniversite hastanelerinin etkinliklerinin artırılmasında dış kaynak kullanımı uygulamasının etkisi üzerine veri zarflama analizine dayalı bir araştırma. (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Pekkaya, M., & Dökmen, G. (2019). OECD ülkeleri kamu sağlık harcamalarının çkkv yöntemleri ile performans değerlendirmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15(4), 923-950.
• Pourmohammadi, K., Shojaei, P., Rahimi, H., & Bastani, P. (2018). Evaluating the health system financing of the Eastern Mediterranean Region (EMR) countries using Grey Relation Analysis and Shannon Entropy. Cost Effectiveness and Resource Allocation, 16(1), 1-9.
• Prada, G., Grimes, K., & Sklokin, L. (2014). Defining health and healthcare sustainability. Canada: The Conference Board of Canada.
• Ram Jat, T., & San Sebastian, M. (2013). Technical efficiency of public district hospitals in Madhya Pradesh, India: a data envelopment analysis. Global health action, 6(1), 21742.
• Salamov, F. (2017). Azerbaycan kamu hastanelerinde verimlilik ve etkinlik analizi. (Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Seddighi, H., Nejad, F. N., & Basakha, M. (2020). Health systems efficiency in Eastern Mediterranean Region: a data envelopment analysis. Cost Effectiveness and Resource Allocation, 18(1), 1-7.
• Sezen, B., & Gök, M. S. (2009). Veri zarflama analizi yöntemi ile hastane verimliliklerinin incelenmesi. METU Studies in Development, 36(2), 383-403.
• Shortell, S. M., O'Brien, J. L., Carman, J. M., Foster, R. W., Hughes, E. F., Boerstler, H., & O'Connor, E. J. (1995). Assessing the impact of continuous quality improvement/total quality management: concept versus implementation. Health services research, 30(2), 377-401.
• Smith, P., Mossialos, E., Papanicolas, I., & Leatherman, S. (2009). Performance measurement for health system ımprovement: experiences, challenges and prospects. UK: Cambrıdge Unıversıty Press, The Cambridge Health Economics, Policy and Management Series.
• Sonğur, C., Kar, A., Teleş, M., & Turaç, İ. S. (2017). OECD üye ülkelerinin sağlık göstergeleri açısından etkinliklerinin değerlendirilmesi ve çoklu uyum analizi. Siyaset Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 1-12.
• Stefko, R., Gavurova, B., & Kocisova, K. (2018). Healthcare efficiency assessment using DEA analysis in the Slovak Republic. Health economics review, 8(1), 1-12.
• Şahin, İ. (2008). Sağlık bakanlığı genel hastaneleri ve sağlık bakanlığına devredilen SSK genel hastanelerinin teknik verimliliklerinin karşılaştırmalı analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(1), 1-48.
• Şahinler, H. E. (2006). Etkinlik analizlerine alternatif bir yaklaşım: stokastik sınır analizi ve örnek bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şenel, T., & Gümüştekin, S. (2015). Samsun'daki hastanelerin etkinliklerinin değerlendirilmesinde veri zarflama analizi kullanılması. International Anatolia Academic Online Journal Sciences Journal, 3(2), 53-60.
• Şener, C. (2013). Veri zarflama analizi ve malmquist endeksi ile Avrupa birliği ülkelerinin sağlık performanslarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Şener, M. (2017). Sağlık sistemlerinin teknik verimliliği: oecd ülkeleri üzerinde bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Şengün, İ. (2019). Avrupa ve asya ülkeleri sağlık sistemi performansının parametrik olmayan yöntemler ile analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Şenol, O. (2017). Veri zarflama analiziyle kamu hastaneleri birliklerinde verimlilik analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Şenol, O., Kişi, M., & Eroymak, S. (2019). OECD sağlık sistemiyle Türk sağlık sisteminin veri zarflama analiziyle değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 277-293.
• Şenol, O., Metin, A., & Korucu, K. S. (2019). Ülkelerin ölüm göstergeleriyle karşılaştırılması: veri zarflama analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(33), 82-103.
• Şentürk, H. D. (2018). Avrupa birliği ülkeleri ve türkiye’de eğitim ve sağlık harcamalarının etkinlik analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Taşdemir, N. Z. (2018). Sağlık sektöründe veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü: samsun ili örnek uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Teleş, M., Çakmak, C., & Konca, M. (2018). Avrupa Birliği döngüsündeki ülkelerin sağlık sistemleri performanslarının karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(3), 811-835.
• Temel, Ş. (2019). Ankara ilindeki ağız ve diş sağlığı merkezlerinin etkinliğinin ölçülmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Temür, Y. (2008). Kamu harcama yönetiminde performans değerlemesi: sağlık harcamaları ve devlet hastaneleri uygulaması. (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tigga, N. S., & Mishra, U. S. (2015). On measuring technical efficiency of the health system in India: An application of Data Envelopment Analysis. Journal of Health Management, 17(3), 285-298.
• Timor, M., & Şimşek, U. T. (2008). Veri madenciliğinde sepet analizi ile tüketici davranışı modellemesi. Yönetim, 19(59), 3-10.
• Tokatlıoğlu, Y., & Ertong, C. B. (2020). OECD ülkelerinin sağlık sektörlerinin etkinliğinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. TESAM Akademi, 7(1), 251-276.
• Torgay, A. (2010). Sağlık reformlarının eğitim hastanelerinin performansına etkileri. (Yüksek Lisans Tezi), Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Tunca, D. (2014). Türkiye’de sağlık harcamaları ve finansmanı. (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Turan, S. C. (2017). OECD ülkelerinde sağlık sektörü etkinliklerini belirleyen faktörlerin tahmini. (Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Turşucu, C. (2017). Türkiye’deki üniversite hastanelerinin etkinliğinin veri zarflama analizi yöntemi ile ölçümü. (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Usta, Z. (2012). Türkiye'deki kamu hastanelerinin etkinlik analizi. (Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Uyar, M. (2009). Konya il merkezindeki sağlık ocaklarının verimliliğinin değerlendirilmesi. (Uzmanlık Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Üner, S. (2006). Sağlık ocakları performans değerlendirme modeli çalışması. (Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Watcharasriroj, B., & Tang, J. C. (2004). The effects of size and information technology on hospital efficiency. The Journal of High Technology Management Research, 15(1), 1-16.
• WHO (2010). Health Systems Financing: The Path to Universal Coverage. Geneva: WHO.
• Yeşilaydın, G. (2015). OECD ülkelerinin sağlık alanındaki etkinliklerinin bulanık veri zarflama analizi ile belirlenmesi. (Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Yeşilyurt, M. E. (2007). Genel hastanelerin etkinlik, girdi tıkanıklığı ve aylak girdi analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 391-414.
• Yeşilyurt, M. E. (2007). Türkiye’de eğitim hastanelerinin etkinlik analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 61-74.
• Yeşilyurt, M. E., & Yeşilyurt, F. (2007). Poliklinik ve doğum hizmeti veren hastanelerde girdi tıkanıklığı ve aylak girdiler. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (28), 127-140.
• Yeşilyurt, Ö., & Salamov, F. (2017). Türk devletleri sağlık sistemlerinde etkinliğin ve etkinliğe etki eden faktörlerin süper etkinlik ve tobit modelleriyle değerlendirilmesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 128-138.
• Yıldırım, H. H. (2005). Avrupa Birliği’ne üye ve aday ülke sağlık sistemlerinin karşılaştırmalı performans analizi: Veri zarflama analizine dayalı bir uygulama. Verimlilik Dergisi, (4), 9-46.
• Yılmaz, F. (2018). Sağlık kurumlarının performanslarının veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Yılmaz, F., Şenel, İ. K., & İnce, Ö. (2019). Ağız ve diş sağlığı hastaneleri ve ağız ve diş sağlığı merkezlerinin etkinliklerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(4), 72-90.
• Yiğit, V. (2016). Hastanelerde teknik verimlilik analizi: Kamu hastane birliklerinde bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 9-16.
• Yiğit, V., & Esen, H. (2017). Pabon Lasso modeli ve veri zarflama analizi ile hastanelerde performans ölçümü. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 26-32.
• Yoluk, M. (2010). Hastane performansının veri zarflama analizi (vza) yöntemi ile değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Atılım Üniversitesi, Ankara.
• Yüksel, O., & Yiğit, V. (2020). Ağız ve diş sağlığı merkezlerinin verimlilik analizi: Marmara bölgesi örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 883-894.
• Yüksel, O., & Yiğit, V. (2020). Malmquist toplam faktör verimlilik endeksi: ağız ve diş sağlığı merkezlerinde bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(4), 466-474.
• Yüksel, O., & Yiğit, V. (2020). VZA ve tobit model ile kamu ağız ve diş sağlığı merkezleri performanslarının incelenmesi. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 208-226.
• Zare, Z. (2017). Service performance in public healthcare system: data envelopment analysis. AD-minister, (30), 237-265.
• Zhong, K., Chen, L., Cheng, S., Chen, H., & Long, F. (2020). The efficiency of primary health care ınstitutions in the counties of hunan province, china: data from 2009 to 2017. International journal of environmental research and public health, 17(5), 1781-1796.