AN ALTERNATIVE APPROACH TO IMPROVE HEALTHCARE: NUDGE

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 1, 255 - 278, 22.03.2023

Münevver Şahin , Nadide Sevil Tülüce

Öz

Behavioral economics is an inspiration for improving behavior and developing policies in the field of health, especially in economics, psychology, and social sciences. Nudging practices are behavioral interventions aimed at increasing the individual and social benefit by changing the social or physical environment, without restricting one's options and freedom. The complex nature of current processes in the field of health requires a number of interventions to improve individuals' choices without restricting options and freedoms. Improving the processes in the field of health will improve both the treatment provided to the patient and the quality of services provided. Many nudge interventions can be used in the medical decision-making process, such as framing information, using minor changes in the way options are presented. However, the number of studies conducted in this context in our country is quite low. Behavioral economics cult reveals that individuals do not always act rationally for many reasons while making economic decisions, that they are under the influence of different social, cultural and psychological changes, and that economic policies should be planned considering these factors. In this direction, the aim of the study is to explain why nudging practices are important in the field of health and to emphasize the diversity of practices. Within the scope of the study, a conceptual framework has been drawn and examples of nudging practices that can be evaluated within the scope of health services are given from our country and from the world. As a result of the study, it is recommended to establish a behavioral intervention unit in the field of health services in our country and to increase experimental studies in this field.

Anahtar Kelimeler

Nudge, Behavioral Intervention, Health, Health Services

SAĞLIK HİZMETLERİNİ İYİLEŞTİRMEDE ALTERNATİF BİR YAKLAŞIM: DÜRTME

Öz

Davranışsal iktisat; ekonomi, psikoloji, sosyal bilimler başta olmak üzere sağlık alanında da davranışları iyileştirmeye ve politika geliştirmeye ilham kaynağı oluşturmaktadır. Dürtme uygulamaları, kişinin seçeneklerini ve özgürlüğünü kısıtlamadan, sosyal veya fiziksel çevreyi değiştirerek birey ve sosyal faydayı artırmayı amaçlayan davranışsal müdahalelerdir. Sağlık alanında mevcut süreçlerin karmaşık yapısı bireylerin seçimlerini iyileştirmede seçenekleri ve özgürlükleri kısıtlamadan birtakım müdahaleleri gerektirmektedir. Sağlık alanında süreçlerin iyileştirilmesi hem hastaya verilen tedavi hem de sunulan hizmet kalitesini iyileştirecektir. Tıbbi karar verme süreçlerinde, bilgilerin çerçevelenmesi, seçeneklerin sunulma biçiminde küçük değişikliklerin kullanılması gibi pek çok dürtme müdahalesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Ancak ülkemizde bu kapsamda yapılan çalışma sayısı bir hayli azdır. Davranışsal iktisat ekolü bireylerin iktisadi kararlar alırken birçok nedenle sürekli akılcı/rasyonel davran(a)madığını, farklı sosyal, kültürel ve psikolojik değişikliklerin etkisinde kaldığını ve iktisat politikalarının da bu etmenler göz önünde bulundurularak planlanmasını gerektiğini ortaya koyar. Bu doğrultuda çalışmanın amacı sağlık alanı özelinde dürtme uygulamalarının neden önemli olduğunu açıklamak ve uygulama pratiklerinin çeşitliliğine vurgu yapmaktır. Çalışma kapsamında kavramsal bir çerçeve çizilerek, sağlık hizmetleri kapsamında değerlendirilebilecek dürtme uygulamalarına Türkiye’den ve dünyadan örnekler verilmiştir. Çalışma sonucunda Türkiye’de sağlık hizmetleri alanında davranışsal müdahale biriminin kurulması ve bu alan ile ilgili deneysel çalışmaların artırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dürtme, Davranışsal Müdahale, Sağlık, Sağlık Hizmetleri

Kaynakça

• Afşar, K., & Toker, E. (2021). Türkiye’de ikinci en iyi teorisi bağlamında Covid-19 pandemisinde uygulanan kısıtlayıcı önlemlerin etkinliği. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 1-29.
• Aktan, C., & Yavuzaslan, K. (2020). Davranışsal iktisat: bireylerin iktisadi karar ve tercihlerinde zihinsel, duygusal ve psikolojik faktörlerin analizi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 12(2), 100-120.
• Aldemir, C., & Kaya, M. (2020). “Dürtme” fikrinin bir kamu politikası aracı olarak Covid-19 döneminde hükümetler tarafından uygulanması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(COVID-19 Special Issue), 122-142.
• Altıntaş, K., & Mercan, B. (2019). Kamunun dürtme (nudge) politikaları: liberteryen paternalizm yaklaşımı. İktisat ve Toplum, 107, 13-19.
• Altunöz, U. (2021). Dürtme (nudge) ve ödeme yaparken duyulan sancı. A. Gündoğdu (Ed.), Duygusal ekonomi içinde (9. bölüm). Gazi Kitapevi.
• Altunöz, U., & Altunöz, H. (2019). Davranışsal ekonomi (nörofinans) kavram-teori-uygulama (4. bs.). Seçkin Yayıncılık.
• Aycan, Z. (2006). Paternalism towards conceptual refinement and operationalization. In U. Kim, K. S. Yang, & K. K. Hwang (Eds.), Indigenous and Cultural Psychology Understanding People in Context (pp. 445-466). Springer.
• Ayyıldız Ünnü, N. A. (2014). Rasyonel perspektif ışığında karar verme eylemi: nitel bir analiz. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 24, 91-116.
• Bakırcı, F., Sarıkaya, M., & Bayraktar, A. (2021). Bireysel kararların davranışsal iktisat açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1223-1244.
• Bilgi Economics Lab Of İstanbul (t.y.). Who are we?. https://belis.bilgi.edu.tr/en/page/belis/ adresinden 22. 06. 2022 tarihinde alınmıştır.
• Brzezicka, J., & Wiśniewski, R. (2014). Homo economicus and behavioral economics. Contemporary Economics, 8(4), 353-364.
• Bucak, İ., Doğan, F., Almis, H., Songur, L., & Turgut , M. (2019). Kısa mesaj ile poliklinik randevu hatırlatıcı bilgi gönderilmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6(3), 218-221.
• Camerer, C. (2006). Behavioral economics. World Congress of the Econometric Society. London.
• Camerer, C. F., & Loewenstein, G. (2004). Behavioral economics: past, present, future. In Advances in Behavioral Economics (pp. 3-51). Princeton University Press.
• Can Kamber, S. (2018). Davranışsal iktisat ve rasyonellik varsayımı: literatür incelemesi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 168-199.
• Department for Business Innovation & Skills. (2012). Midata Company Briefing Pack. London.
• Doğuç, E. (2021). Türkiye'de sağlık harcamaları ve çözüm önerisi olarak davranışsal iktisat. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(3), 647-664.
• Eğri, T. (2021). Dürtme (Richard H. Thaler ve Cass Robert Sustein'in Dürtme kitabının değerlendirme yazısı). İş Ahlakı Dergisi, 14(1), 191-195.
• Erdoğan, M. (2021). Sosyal normlar ve piyasa normları birbirine girerse bir daha ayrılır mı? İçinde A. Gündoğdu (Ed.), Duygusal Ekonomi (s. 77-107). Gazi Kitabevi.
• Eroğlu, O., & Koyuncu, C. (2018). Obezite vergisi ve Türk vergi sisteminde obeziteye yönelik uygulamalar. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 178-194.
• Eryaşar, M., & Gönüllüoğlu, S. (2021). Pazarlama alanında yapılan dürtme konulu çalışmaların bibliyometrik analizi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 164-168.
• Fotion, N. (1979). Paternalism. Ethics, 89(2), 191-198.
• Gollwitzer, A., Schwörer, B., Stern, C., Gollwitzer, P. M., & Bargh, J. A. (2017). Up and down regulation of a highly automatic process: Implementation intentions can both increase and decrease social projection. Journal of Experimental Social Psychology, 70, 19-26.
• Gümüşoğlu, P. (2021). Bir dürtme aracı olarak obezite vergisinin topluma yönelik kabul edilebilirliği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Güngör, S. (2021). Davranışsal iktisatta bağışçılık ve saptanabilir kurban etkisi. İçinde A. Gündoğdu (Ed.), Duygusal Ekonomi (s. 39-77). Gazi Kitabevi.
• Harrison, J., & Patel, M. (2020). Designing nudges for success in health care. AMA Journal of Ethics, 22(9), 796-801.
• Hausman, D., & Welch, B. (2010). Debate: To nudge or not to nudge. The Journal of Political Philosophy, 18(1), 123-136.
• Howard, A. (2012, April 1). What is smart disclosure?. O'reilly Radar. http://radar.oreilly.com/2012/04/what-is-smart-disclosure.html#:~:text=Smart%20disclosure%20is%20%E2%80%9Ca%20new,on%20the%20White%20House%20blog adresinden 05.05.2022 tarihinde alınmıştır.
• İpek, İ., Duman, S., Akdeniz, G., & Göklen, M., (2020). Bilişsel yönlü dürtme ile üniversite öğrencilerini sağlıklı içecek tercih etmeye yöneltme. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 13(2), 359-378.
• Kahneman, D. (2015). Hızlı ve yavaş düşünme (2. bs.). (Deniztekin, O.Ç.& Deniztekin, F.N. Çev.) Varlık Yayınları.
• Karagöl , V. (2021). Yoksulluğun psikolojisi. İçinde A. Gündoğdu (Ed.). Duygusal Ekonomi (s. 129-163). Gazi Kitabevi.
• Karagöl, V. (2020a). COVID-19 salgını ıle mücadelede davranışsal iktisadın rolü. Düzce İktisat Dergisi, 1(1), 1-10.
• Karagöl, V. (2020b). Kalkınma iktisatına farklı bir bakış açısı: davranışsal kalkınma iktisatı. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 3(1), 46-54. Katona, G. (1951). Psychological analysis of economic behavior. McGraw-Hill
• Kickbusch, I., & Behrendt, T. (2020). Sağlık 2020 vizyonunu uygulamak 21. yüzyılda sağlık yönetişimi sonuca ulaşmak. WHO Regional Office for Europe, Cenevre.
• Kılıç, E. (2020). Kamu politikalarında davranışsal iktisadın önemi: Dünya ve Türkiye'den uygulama örnekleri. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 4(1), 237-262.
• Kılıç, E. (2021). Covid-19 ile mücadelede davranışsal kamu politikası aracı olarak dinin yeri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(Covid 19 Özel Sayısı), 123-134.
• Kleindorfer, D. O., Miller, R., Moomaw, C. J., Alwell, K., Broderick, J. P., Khoury, J., Woo, D., Flaherty, M. L., Zakaria, T.,& Kissela B.M. (2007). Designing a message for public education regarding stroke: Does FAST capture enough stroke? Stroke, 38(10), 2864-2868.
• Korkmaz, A. N. (2022). Kitap incelemesi: davranışsal iktisat kısa bir giriş: kurucu düşünürler (Eren Kırmızıaltın). BİLTÜRK The Journal of Economics and Related Studies, 4(2), 126-130.
• Kroese, F., Marchiori, D., & Ridder, D. (2016). Nudging healthy food choices: a field experiment at the train station. Journal of Public Health, 38(2), 133–137.
• KSÜ Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi (2016). Mekanik ventilatördeki hasta bakım talimatı, Karaman.
• Lena, N. (2021). Adam Smith's homo oeconomicus. Manuscrito, 44(3), 109-142.
• Milkman, K. L., Beshears, J., Choi, J. J., Laibson, D., & Madrian, B. C. (2011). Using implementation intentions prompts to enhance influenza vaccination rates. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(26), 10415–10420.
• Nease R. F., Frazee, S. G., Zarin, L., & Miller, S. B. (2013). Choice architecture is a better strategy than engaging patients to spur behavior change. Health Affairs, 32(2), 242-249.
• Ng,, I., & Tseng, L. M. (2008). Learning to be sociable: the evolution of homo economicus. The American Journal of Economics and Sociologiy, 67(2), 265-286.
• Nickerson, D., & Rogers, T. (2010). Do you have a voting plan?: Implementation ıntentions, voter turnout, and organic plan making. Psychological Science, 21(2), 194-199.
• Nudge Network (2018). Nudge network amacımız. https://www.nudgenetwork.net/amacimiz/ adresinden 16.06.2022 tarihinde alınmıştır.
• Nudge Network (2020, Eylül 10). Nudge tasarımı yapmak mı? https://www.nudgenetwork.net/nudge-tasarimi-yapmak-mi/ adresinden 16.06.2022 tarihinde alınmıştır.
• ODTÜ (2015). Davranışsal ve deneysel lab. http://bel.feas.metu.edu.tr adresinden 10.06.2022 tarihinde alınmıştır.
• OECD (2019). Behavioural insights. https://www.oecd.org/gov/regulatory-policy/behavioural-insights.htm adresinden 22.06.2022 tarihinde alınmıştır.
• OECD (2020). Behavioural insights and organisations-fostering safety culture. https://doi.org/10.1787/e6ef217d-en adresinden 22.06.2022 tarihinde alınmıştır.
• Oliver, A. (2013). From nudging to budging: using behavioural economics to inform public sector policy. Journal of Social Policy, 42(4), 685-700.
• Oliver, A. (2017). Nudges, shoves and budges: Behavioural economic policy frameworks. The International Journal of Health Planning and Management, 33(1), 272–275.
• Oppenheimer, J. (2008). Rational choice theory. Sage Publications.
• Özdemir, Ş. (2019a). Bir kamu politikası aracı olarak davranışsal içgörü. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 34, 247-274.
• Özdemir, Ş. (2019b). Sağlık iletişiminde davranışsal müdahale tasarımı: İngiltere online hastane sistemi örneği. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 348-365.
• Patel, M., Volpp, K., & Asch , D. (2018). Nudge units to improve the delivery of health care. N Engl J Med, 378(3), 214-216.
• Persky, J. (1995). Retrospectives the ethology of homo economicus. Journal of Economic Perspectives, 9(2), 221-231.
• Rabin, M. (1998). Psychology and economics. Journal of Economic Literature, 36(1), 11-46.
• Sağlık Bakanlığı (2021). Merkezi hekim randevu sistemi. https://www.mhrs.gov.tr/hakkimizda.html adresinden 18.05.2022 tarihinde alınmıştır.
• Sağlık Bakanlığı (2022). T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 bilgilendirme platformu. https://covid19.saglik.gov.tr/ adresinden 18.05.2022 tarihinde alınmıştır.
• Sağlık Bakanlığı (t.y.). E- nabız kişisel sağlık sistemi. https://enabiz.gov.tr/Yardim/Index?page=a1&detail=b1 adresinden 18.05.2022 tarihinde alınmıştır.
• SB. Strateji Geliştirme Başkanlığı (2020, Ocak 29). Davranışsal kamu politikaları tanıtım toplantısı. https://sgb.saglik.gov.tr/TR,63576/davranissal-kamu-politikalari-tanitim-toplantisi-28012020.html adresinden 20.05.2022 tarihinde alınmıştır.
• Schnellenbach, J. (2012). Nudges and norms: On the political economy of soft paternalism. European Journal of Political Economy, 28(2), 266-277.
• Serim, H., & Arıkan, G. (2021). Sağlık hizmetlerinde davranışsal iktisat yaklaşımı: Türkiye’deki sağlık sistemi için öneriler. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(32), 1352-1375.
• Serim, H., & Küçükşenel, S. (2020). Davranışsal iktisat ve dürtme: Sağlık politikaları özelinde bir inceleme. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38(3), 531-559.
• Shatz, I., Bakırcı, Ç. M., & Tavas , D. (2021, Eylül 21). Dürtme Teorisi: küçük dürtmeler, insanların seçimlerini önemli derecede nasıl etkileyebiliyor?. Evrim ağacı. https://evrimagaci.org/durtme-teorisi-kucuk-durtmeler-insanlarin-secimlerini-onemli-derecede-nasil-etkileyebiliyor-10913 adresinden 05. 06. 2022 tarihinde alınmıştır.
• SHGM Sağlıkta Kalite, Akreditasyon ve Çalışan Hakları Dairesi Başkanlığı (2020). Sağlıkta kalite standartları- hastane (Sürüm 6.1). Sağlık Bakanlığı, Ankara.
• Simon, H. (1955). A behavioral model of rational choice. The Quarterly Journal of Economics, 69(1), 99-118.
• Simon, H. (1987). Behavioural economics. The New Palgrave: A Dictionary of Economics, 1-9.
• Smith, A. (1822). The whole works of Adam Smith. A new edition., London: J. Richardson. https://play.google.com/books/reader?id=cuA3AQAAMAAJ&pg=GBS.PP6&hl=tr adresinden 05.06.2022 tarihinde alınmıştır.
• Solmaz, P., & Hatice, B. (2022). Çocuklarda meyve ve sebze tüketimini artırmaya yönelik kanıt temelli çalışmalar. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 145-150.
• Stanovich, K., & West, R. (2000). Individual differences in reasoning: Implications for the rationality debate? Behavioral and Brain Sciences, 23(5), 645-665.
• Sunstein, C. (2014). Nudging: a very short guide. J Consum Policy, 37, 583–588.
• Şener, U. (2015). Beklenen fayda yaklaşımı ve bu yaklaşımın sistematik ihlalleri. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 7(27), 37-68.
• Taşdemir, M. (2007). Belirsizlik altında tercihler ve beklenen fayda modelinin yetersizlikleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 307 - 318.
• Thaler (2018). Nudge, not sludge. Science, 361(6401), 431-431.
• Thaler, R. (1980). Judgement and decision making under uncertainty: what economists can learn from psychology (2085-2018-2792).
• Thaler, R. (2016). Behavioral economics: past, present, and future. American Economic Review, 106(7), 1577-1600.
• Thaler, R., & Sunstein, C. (2003). Libertarian paternalism. American Economic Review, 93(2), 175-179.
• Thaler, R., & Sustein, C. (2013). Dürtme sağlık zenginlik ve mutluluk ile ilgili kararları uygulamak (1. Baskı.). Pegasus Yayınları.
• Ticaret Bakanlığı (2018). Senin kararın mı? https://ticaret.gov.tr/data/5b9623ea13b8761ce82c5e34/senin_kararin_mi.pdf adresinden 22. 05. 2022 tarihinde alınmıştır.
• Tomer, J. (2007). What is behavioral economics? The Journal of Socio-Economics, 36(3), 463-479.
• Tversky, A., & Kahneman, D. (1974). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases: Biases in judgments reveal some heuristics of thinking under uncertainty. Science, 185(4157), 1124-1131.
• U.S. Department of Veterans Affairs (2021, September 30). Blue Button. USA. https://www.va.gov/bluebutton/ adresinden 21. 06. 2022 tarihinde alınmıştır.
• Urbina, D., & Ruiz-Villaverde, A. (2019). A critical review of homo economicus from five approaches. American Journal of Economics and Sociology, 78(1), 63-93.
• Vallgårda, S. (2012). Nudge—A new and better way to improve health? Health Policy, 104, 200– 203.
• Voyer, B. (2015). ‘Nudging’ behaviours in healthcare: Insights from behavioural economics. British Journal of Healthcare Management, 21(3), 130-135.
• BBC News. (2017, October 7). 'Nudge' economist Richard Thaler wins Nobel Prize. https://www.bbc.com/news/business-41549753 adresinden 05. 06. 2022 tarihinde alınmıştır.
• Yener, D. (2017, 07 14). Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/saglik-bakanligi-ve-turk-kizilayindan-kan-bagisi-kampanyasi-/861382 adresinden 05. 06. 2022 tarihinde alınmıştır.
• Yıldız, Ş., & Kırımlıoğlu , N. (2021). Obezite ile yaşayan bireylerin özerkliği. Türkiye Biyoetik Dergisi, 8(2), 100-113.
• Yılmaz, V., & Canbazer, C. (2020). Kamu politikalarına davranışsal yaklaşım ve Türkiye'ye yansımaları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(4), 1827-1854.