THE EFFECT OF HEALTH LITERACY ON ATTITUDE TOWARDS THE COVID-19 PANDEMIC

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 2, 205 - 224, 28.06.2024

Selma Kaya , Gülcan Şantaş

https://doi.org/10.61859/hacettepesid.1366205

Öz

The purpose of this research is to examine the effect of health literacy level on the attitude towards COVID-19. The study includes citizens who applied to a Family Health Center between July 1- September 1 2021. The research was carried out on 404 people who applied to the Family Health Center. The Health Literacy Level Scale and The Attitude Scale Towards the COVID-19 Outbreak were used in the study. In the study, it was determined that the level of health literacy affected the individual's attitude towards the COVID-19 epidemic. As a result of the study, it is recommended to take measures to increase the level of health literacy, to carry out necessary studies to increase the general literacy and education level of the society, and to raise awareness of the society. Increasing the health literacy level of the society will contribute to the improvement of people's knowledge, attitudes and behaviors towards COVID-19.

Anahtar Kelimeler

Health literacy, pandemic, family health center, COVID-19

COVID-19 SALGININA YÖNELİK TUTUMDA SAĞLIK OKURYAZARLIĞININ ETKİSİ

Öz

Bu araştırmanın amacı, COVID-19’a yönelik tutumda sağlık okuryazarlık düzeyinin etkisinin incelenmesidir. Çalışma 1 Temmuz-1 Eylül 2021 tarihleri arasında bir Aile Sağlığı Merkezine başvuran bireyleri kapsamaktadır. Araştırma, Aile Sağlığı Merkezine başvuran 404 birey üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi Ölçeği ve COVID-19 Salgınına Yönelik Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada, sağlık okuryazarlık düzeyinin bireyin COVID-19 salgınına yönelik tutumunu etkilediği belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, sağlık okuryazarlık düzeyini artıracak önlemlerin alınması, toplumun genel okuryazarlık ve eğitim seviyesinin artırılması için gerekli çalışmaların yapılması ve toplumun bilinçlendirilmesi önerilmektedir. Toplumun sağlık okuryazarlık düzeyini yükseltmek, insanların COVID-19’a yönelik bilgi, tutum ve davranışlarında iyileşmeye katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık okuryazarlığı, pandemi, aile sağlığı merkezi, COVID-19

Kaynakça

• Abdel-Latif, M. M. (2020). The enigma of health literacy and COVID-19 pandemic. Public Health, Letter to the Editor, 185(2020), 95-96.
• Abel, T., & McQueen, D. (2020). Critical health literacy and the COVID-19 crisis. Health Promotion International, 35(6), 1612-1613.
• Acar, G. (2023). Determining students' health literacy levels during the Covid-19 pandemic. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6(1), 159-172.
• Aile Hekimliği Kanunu. (2004). Kanun Numarası:5258. Kabul Tarihi:24/11/2004. Yayımlandığı Resmî Gazete Tarih:09/12/2004, Sayı:25665. Tertip:5, Cilt:44.
• Akalın, B., Yalman, F., Baydili, K., Modanlıoğlu, A., & Sancar, T. (2021). Genç bireylerin yeni medya okuryazarlığı ile sağlık okuryazarlığı davranışları arasındaki ilişkinin tespit edilmesi. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 3(2), 136-144.
• Akbal, E., & Gökler, M. E. (2020). COVID-19 salgını sürecinde eksikliği ortaya çıkan bir gerçek: Sağlık okuryazarlığı. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 5(COVID-19 Özel Sayısı), 148-155.
• Akbaş, B. (2022). Dahiliye polikliniğine gelen hastaların sağlık okuryazarlığı ve COVID-19 farkındalığı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Biruni Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Hemşirelik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Akbolat, M., Kahraman, G., Erigüç, G., & Sağlam, H (2016). Sağlık okuryazarlığı hasta-hekim ilişkisini etkiler mi? Sakarya ilinde bir araştırma. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15(4), 354-362.
• Aktaş, H. (2019). Sağlık ve eğitimi değerlendirmede bir ölçme aracı: Sağlık okuryazarlığı. Sağlık Bilimlerinde Eğitim Dergisi, 1(1), 12-16.
• Alpar, R. (2020). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. 6. Baskı. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Alpar, R. (2022). Spor sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik güvenirlik: SPSS’de çözümleme adımları ile birlikte. 7. Baskı. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri- SPSS uygulamalı. 6. Baskı. Sakarya Yayıncılık, Sakarya.
• American Medical Association. (1999). Health literacy: Report of the Council on Scientific Affairs. Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs. Journal of the American Medical Association, 281(6), 552-557.
• Arslan, R., & Filiz, M. (2020). Sağlık eğitimi alan öğrencilerin COVID-19 salgınına yönelik algılarının değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 1-18.
• Aslan, R. (2020). Tarihten günümüze epidemiler, pandemiler ve COVID-19. Ayrıntı Dergisi, 8(85), 35-41.
• Aydan, S. (2022). COVID-19 pandemisi döneminde e-sağlık okuryazarlığının artan önemi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 25(3), 695-706.
• Aydan, S., Bayın Donar, G., Yeşilaydın, G., & Kartal, N. (2023). Impact of e-health literacy and cyberchondria severity on fear of covid-19 in Turkish society. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 26(2), 495-510.
• Berberoğlu, U., Öztürk, O., İnci, M. B., & Ekerbiçer, H. Ç. (2018). Bir aile sağlığı merkezine kayıtlı 18-65 yaş grubu bireylerdeki sağlık okuryazarlığı durumunun değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 8(3), 575-581.
• Bin Naeem, S., & Kamel Boulos, M. N. (2021). COVID-19 misinformation online and health literacy: a brief overview. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(15), 8091.
• Budak, F., & Korkmaz, Ş. (2020). COVID-19 pandemi sürecine yönelik genel bir değerlendirme: Türkiye örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 62-79.
• Can, B. (2020). Covid 19 salgını ve sağlık okuryazarlığının önemi. Turkey Health Literacy Journal, 1(2), 107-113.
• Çakır, R. (2017). Kırsal mahallelerde birinci basamak sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi: Bursa ili örneği. (Uzmanlık Tezi). Uludağ Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Bursa.
• Çam, H. H., Güleç, H. Y., Karasu, F., & Öztürk, E. (2021). Sağlık okuryazarlığı ve diabetes mellitus. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 5(1), 68-74.
• Çopurlar, C. K., & Kartal, M. (2016). Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl değerlendirilir? Neden önemli? Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 10(1), 42-47.
• Değerli, H., & Tüfekçi, N. (2018). Toplumun sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 467-488.
• Dindar Demiray, E. K., Alkan, S., Öntürk, H., & Durgun, M. (2021). COVID 19 döneminde karantina uygulamalarının sağlık okuryazarlığı bakış açısıyla değerlendirmesi. Aksaray Üniversitesi Tıp Bilimleri Dergisi, 2(2), 1-3.
• Durmaz, Y., Yayan, E. H., Sezgin, D., & Yakıncı, C. (2016). Sağlık personelinin “sağlık okuryazarlığı” kavramı hakkındaki bilgi düzeyi. Konuralp Tıp Dergisi, 8(2), 114-117.
• Gürel, S. (2020). Covid-19 salgını sürecinde televizyonda ve sosyal medyada yayınlanan gıda reklamlarının sağlık eğitimi alan öğrencilerin besin seçimi üzerine etkilerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Güreşçi, M. (2020). COVID-19 salgınında Türkiye’de kriz yönetimi iletişimi, T.C. Sağlık Bakanlığı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 53-65.
• Ishikawa. H., Takeuchi, T., & Yano, E. (2008). Measuring functional, communicative and critical health literacy among diabetic patients. Diabetes Care, 31(5), 874-879.
• Kalaycı Oflaz, N. (2022). COVID-19 pandemisi, sağlık okuryazarlığının artan önemi ve seçilmiş OECD ülkeleri üzerine ekonomik bir değerlendirme. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 25(1), 233-254.
• Kartal, M., & Bardakçı, S. (2018). SPSS ve AMOS uygulamalı örneklerle güvenirlik ve geçerlik analizleri. Akademisyen Kitabevi, Ankara.
• Kaya, S., & Kaplan, S., (2020). Hemşirelik Öğrencilerinde COVID-19 pandemisi farkındalıklarının ve sağlık davranışlarının sağlık okuryazarlığı ile ilişkisinin değerlendirilmesi. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17(4), 304-311.
• Maly, R. C., Frank, J. C., Marshall, G. N., DiMatteo, M. R., & Reuben, D. B. (1998). Perceived efficacy in patient‐physician interactions (PEPPI): Validation of an instrument in older persons. Journal of the American Geriatrics Society, 46(7), 889-894.
• Mutlu, F., & Daşlı, Y. (2022). COVID-19 aşı okuryazarlığı üzerine nicel bir araştırma. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 8(3), 334-351.
• Naveed, M. A., & Shaukat, R. (2022). Health literacy predicts Covid‐19 awareness and protective behaviours of university students. Health Information & Libraries Journal, 39(1), 46-58.
• Nguyen, H., Nguyen, M., Do, B., Tran, C., Nguyen, T., Pham, K., Pham, L.V., Tran, K.V., Duong, T.T, Tran, T.V., Duong, T.H., Nguen, T.T., Nguyen, Q.H., Hoang, T.M., Nguyen, K.T., Pham, T.T.M., Yang, S.H., Chao, J.C.J., & Duong, T.V. (2020). People with suspected COVID-19 symptoms were more likely depressed and had lower health-related quality of life: The potential benefit of health literacy. Journal of Clinical Medicine, 9(4), doi:10.3390/jcm9040965
• Nutbeam, D. (2000). Health literacy as a public health goal: A challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promotion International, 15(3), 259-267.
• Nutbeam, D. (2008). The evolving concept of health literacy. Social Science & Medicine, 67(12), 2072-2078.
• Nutbeam, D., & Kickbusch, I. (1998). Health promotion glossary. Health Promotion International, 13(4), 349-364.
• Okan, O., Messer, M., Levin-Zamir, D., Paakkari, L., & Sørensen, K. (2023). Health literacy as a social vaccine in the COVID-19 pandemic. Health Promotion International, 38(4). https://doi.org/10.1093/heapro/daab197
• Özdemir, R. C., Işık, M. T., & Nazik, S. (2023). The relationship between women’s health literacy and COVID-19 phobia: A family health center example in Turkey. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 13(1), 133-141.
• Özdemir, Y. (2018). Aile sağlığı merkezlerine başvuran hastaların sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi: Kahramanmaraş ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Özkan, S., Tüzün, H., Dikmen, A. U., & İlhan, M. N. (2020). Salgınlarda toplum davranışı ve sağlık okuryazarlığı. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research, 4, 105-110.
• Paakkari, L., & Okan, O. (2020). COVID-19: Health literacy is an underestimated problem. The Lancet Public Health, 5(5), e249–e250. https://doi.org/10.1016/S2468-2667(20)30086-4
• Parker, R. M., Ratzan, S. C., & Lurie, N. (2003). Health literacy: A policy challenge for advancing high-quality health care. Health Affairs, 22(4), 147-153.
• Sezgin, D. (2013). Sağlık okuryazarlığını anlamak. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 3, 73-92.
• T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilgilendirme Platformu. (2021, Ekim 4). COVID-19 nedir? https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2020). COVID-19 genel bilgiler, epidemiyoloji ve tanı. https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/39551/0/covid-19rehberigenelbilgilerepidemiyolojivetanipdf.pdf
• T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2011). Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi sözlüğü. https://ekutuphane.saglik.gov.tr/Yayin/439
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2022). COVID-19 Bilgilendirme Platformu. https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi, 1.Baskı, Nobel Basım Yayın, Ankara.
• Uçar, M. T., Baydili, K.N., Çiçek, E., & Bektemür, G. (2023). Pandemi döneminde sağlık okuryazarlığı düzeyi, İstanbul ili örneği: Kesitsel bir çalışma. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 10(3), 470-478.
• WHO. (2020). Q&A on coronaviruses (COVID-19). Coronavirus disease (COVID-19). https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/q-a-coronaviruses
• Yalçın Balçık, P., Taşkaya, S., & Şahin, B. (2014). Sağlık okuryazarlığı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(4), 321-326.
• Yeşildal, M. (2018). Yetişkin bireylerde dijital okuryazarlık ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki: Konya örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Konya.