SAĞLIK HİZMETLERİNE ERİŞİMDE SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKIFLARININ YEREL ETKİSİ: KESİTSEL BİR ÇALIŞMA

Year 2025, Volume: 28 Issue: 2, 263 - 276, 28.06.2025

Eray Öntaş

https://doi.org/10.61859/hacettepesid.1636229

Abstract

Türkiye’de yoksulluk sınırı altında yaşayan milyonlarca vatandaş, sağlık hizmetlerine erişimde engellerle karşılaşmaktadır. Her on vatandaştan biri tıbbi muayene veya tedavi için karşılanmamış gereksinimleri olduğunu belirtmekte, %2,3’ü ise bunun nedeninin çok pahalı olması, çok uzak olması veya uzun bekleme süresi olduğunu ifade etmektedir. Sağlık hizmetlerine erişimde ilçe düzeyinde karşılanmamış gereksinimleri ve bu ihtiyaçların sosyal yardımlarla nasıl ele alındığını tanımlamak amacıyla yapılan bu araştırmada, bir ilçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı'na (SYDV), Şubat 2022-Şubat 2023’te sağlıkla ilgili başvurular (ulaşım, ilaç, tıbbi cihaz/sarf malzemesi yardımı) analiz edilmiştir. Başvurusu kabul edilenlerin (n=130) %83,8’inin yol yardımı için maddi destek aldığı, bunların %55’inin ise il dışında tedavi gördüğü saptanmıştır. Yardım alanların %26,9’u onkoloji hastası olup, bunların %97,1'i yol yardımı için başvuruda bulunmuştur. İl dışı tedavi için yapılan tekrarlayan başvurular, yerel sağlık hizmetlerinin yetersizliğine ve bu hastaların sık sık başka illerde tedavi almak zorunda kaldıklarına işaret etmektedir. Sosyal yardımların, bireylerin sağlık hizmetlerine erişiminde önemli bir rol oynadığı, ancak mevcut desteğin yetersiz kaldığı durumlarda cepten sağlık harcamalarının artması nedeniyle karşılanamamış sağlık ihtiyacının derinleştiği düşünülmektedir. Sağlık hizmetlerine erişimdeki maddi engeller, sağlık hizmetlerine eriştikten sonra sosyal hizmet talebi ve sağlık harcamalarında cepten ödemelerin payına yönelik araştırmalar yapılmalıdır. SYDV tarafından sunulan bu tür yardımlar, hastaların sağlık hizmetlerine erişimine katkı sunmakla birlikte, yerel düzeyde sağlık ihtiyaçlarının tam anlamıyla karşılanamadığını ve sosyal yardım programlarının daha hedeflenmiş bir şekilde düzenlenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Keywords

karşılanmamış sağlık hizmeti ihtiyacı , sosyal yardım , sağlık hizmetlerine erişim , kanser , sağlık hizmetleri gereksinim ve talepleri , sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları

Ethical Statement

Çalışma için ilgili vakıftan 13/09/2023 tarih ve SYDV/67.04/01.99/324 sayılı kurumsal izin ve 20.09.2023 tarih ve 2023/530 sayılı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu onayı alınmıştır. Yazarın araştırma ile ilgili bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

LOCAL IMPACT OF SOCIAL ASSISTANCE AND SOLIDARITY FOUNDATIONS ON ACCESS TO HEALTH SERVICES: A CROSS-SECTIONAL STUDY

Abstract

Millions of citizens living below the poverty line in Türkiye face barriers to accessing health services. One in ten citizens reports unmet needs for medical examination or treatment, and 2.3% attribute this to services being too expensive or too far to travel or having long waiting lists. This research aims to describe unmet healthcare needs at the district level and how these needs are addressed through social aid. The study analyzed health-related applications (travel, medicine, medical device/consumable aid) submitted to a District Social Assistance and Solidarity Foundation (SASF) from February 2022 to February 2023. It was found that 83.8% of the accepted applicants(n=130) received financial support for travel, and 55% of these were treated outside the province. Among the aid recipients, 26.9% were oncology patients, with 97.1% applying for travel assistance. Repeated applications for out-of-province treatment indicate the inadequacy of local health services and the necessity for these patients to frequently seek treatment in other provinces. Social aids play a critical role in accessing health services, but when current support is insufficient, unmet health needs may deepen due to increased out-of-pocket health expenditures. Further research should examine the financial barriers to accessing health services, the demand for social services after accessing care, and the share of out-of-pocket payments in health expenditures. While the aids provided by SASF contribute to accessing health services, they also indicate that health needs at the local level are not fully met and that social assistance programs need to be organized in a more targeted manner.

Keywords

Unmet needs for healthcare , social aid , health services accessibility , cancer , health services needs and demand , social assistance and solidarity foundations

Ethical Statement

Çalışma için Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan 20.09.2023 tarih ve 2023/530 sayılı onay alınmıştır.

References

• Abdoul-Azize, H. T., & Sayın, C. (2020). Examining the functioning of public social assistance system: The case of Antalya [Kamu sosyal yardım sistemi işleyişinin incelenmesi: Antalya örneği]. Mediterranean Agricultural Sciences, 33(1), 73–78. https://doi.org/10.29136/mediterranean.631797
• Atasever, E., & İştar Işıklı, E. (2024). Kadın Yoksulluğuyla Mücadelede Sosyal Yardımların Rolü: Düzce Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Üzerine Bir Araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(61), 91–106.
• Aydın, A. (2024). 6 Şubat 2023 Depremlerinde Sosyal Yardımlar: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının Rolü. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(1 -Deprem Özel Sayısı-), 235–260. https://doi.org/10.54688/ayd.1350870
• Başaran, K. (2022). Dönüşen Devletin Yeni Sosyal Politika Aracı: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı [The New Social Policy Tool of the Transforming State: Social Assistance and Solidarity Foundation]. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 14(27), 259–275. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1088901
• Cengiz, S., & Yakup Erdal, E. (2022). Kamu Sosyal Yardım Uygulama Sisteminin İncelenmesi: Iğdır İli Kırsal Alan Örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 57(2), 1411–1424.
• Ceren, A., & Erdem, T. (2019). Kahramanmaraş İli Sosyal Yardım Yönetimi Üzerine Bir Araştırma [A Research on Social Assistance Management In The City of Kahramanmaraş]. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(32), 413–451. https://doi.org/10.14520/adyusbd.532826
• Çimen, H. (2021). Dünyayı Sarsan Pandemi (COVID-19) Sürecinde Türkiye'de Sosyal Yardımların Önemini Yeniden Düşünmek. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 59–72. https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.934466
• Dal, R., & Temiz, N. (2023). Türkiye’de Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardım Kurumlarının Etkinliği. Çalışma ve Toplum, 2(77), 1287–1322. https://doi.org/10.54752/ct.1280837
• Daşlı, Y. (2018). Yoksullukla Mücadele Aracı Olarak Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 525–542.
• Eurostat. (2021). Statistics Explained: Unmet health care needs statistics. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Unmet_health_care_needs_statistics
• Gümüş, M., & Sarı, Ö. (2023). Yoksullukla Mücadele Bağlamında Uygulanan Sosyal Politika Uygulamaları Şırnak-Cizre Örneği. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 1455–1503. https://doi.org/10.30561/sinopusd.1349980
• Şahin Duran, D., & Cenikli, E. (2021). Yoksullukla Mücadelede Bir Kamu Politikası Olarak Bütünleşik Sosyal Yardım Sistemi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(46), 149–162. https://doi.org/10.30794/pausbed.948490
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü. (2024a). Sosyal Yardım Programları. https://www.aile.gov.tr/sygm/programlarimiz/sosyal-yardim-programlarimiz/
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü. (2024b). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları. https://www.aile.gov.tr/sygm/genel-mudurluk/sosyal-yardimlasma-ve-dayanisma-vakiflari/
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. (2024). 2023 Yılı Faaliyet Raporu. https://www.aile.gov.tr/media/160427/faaliyet-raporu-2023.pdf
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü. (2024). Yıllar İtibarıyla Net ve Brüt Asgari Ücretler. https://www.csgb.gov.tr/media/35787/yillar-itibariyle-net-brut-asgari-ucretler.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. (1986). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu (Kanun No:3294, Yayımlandığı Resmî Gazete: Tarih: 14/6/1986, Sayı:19134). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3294&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. (2024). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2023 Haber Bülteni. https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/49429/0/haber-bulteni-2023-30092024pdf.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023a). Sosyal Koruma İstatistikleri, 2022. Sosyal koruma kapsamında yardım ve maaş alan kişi sayısı. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sosyal-Koruma-Istatistikleri-2022-49675
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023b). Sosyal Koruma İstatistikleri, 2022. Sosyal koruma harcamalarının yardım türlerine göre dağılımı. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sosyal-Koruma-Istatistikleri-2022-49675
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023c). Sağlık Harcamaları İstatistikleri, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2022-49676
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024). Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri, 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yoksulluk-ve-Yasam-Kosullari-Istatistikleri-2023-53713
• Yetim, B., & Çelik, Y. (2020). Sağlık Hizmetlerine Erişim: Karşılanmamış İhtiyaçlar Sorunu [Access to Healthcare: The Issue of Unmet Needs]. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(2), 423–440. https://doi.org/10.33417/tsh.630479
• Yılmaz, S., & Akyüz, K. (2018). Türkiye’de Sosyal Koruma Yardımları: Sosyal Dayanışme ve Yardımlaşma Vakıflarının İşlevselliği. Business and Management Studies: An International Journal, 6(4), 835–861.