ENGELLİ DOSTU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ AÇISINDAN ÖZEL İŞ ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 28, 546 - 479, 30.12.2021

Yunus Köleoğlu , Ali Seyyar

https://doi.org/10.31199/hakisderg.1010987

Öz

Türkiye’de istihdam edilen engelli işgücü, çalışma yaşamında önemli sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Bunların başında işyerindeki fiziki engeller, önyargılar, vasıfsız işlerde düşük ücretlerle çalışmak ve mesleki kariyerden yoksun olmak gelmektedir. Bu sorunların varlığının bir nedeni, İnsan Kaynakları Yönetimi (İKY) konseptlerinin engelli işgücünü sistemine yeterince entegre etmemesidir. Bu bağlamda bu makalenin amacı, Seyyar ve Aydemir’in bir personel stratejisi olarak uygulanan Çeşitlilik Yönetimi (Diversity Management)’nden ilham alarak geliştirdikleri “Engelli Dostu İKY” konseptinin engelli işgücü için uyarlanmış iş analizinin yapısını tanıtmaktır. “Engelli Dostu İKY”nin önemi, işletmelerdeki heterojen işgücü potansiyelinin bütün çalışanların ve işletmenin ortak yararına dönüştürme gücüne sahip olmasıdır. Bu bağlamda makalemizin birinci bölümünde Engelli Dostu İnsan Kaynakları Yönetimi kavramının analizi yapılmakta ve daha sonra fonksiyonları, amaçları ve gerekliliği ortaya konulmaktadır. İkinci bölümde ise Engelli Dostu İş Analizi ve buna bağlı üç fonksiyonel unsur ele alınmaktadır. Bunlar sırasıyla Engelli Dostu Özel İş Tanımı, Özel İş Gerekleri ve Engelli İşgücüne Uygun İş Dizaynı’dır. İşyerinde Engelli Dostu Özel İş Dizaynı’nın hayata geçirebilmesine yönelik olarak birkaç yönteme ihtiyaç duyulmaktadır. Bunlardan Engelli Dostu Özel İş Rotasyonu, Zihinsel Engelliler İçin Özel İş Basitleştirme, Engelli İşgücü İçin Uygun Özel İş Genişletme ve İş Zenginleştirme, Engelli Personelin Dâhil Olduğu Özerk Çalışma Grupları, Engelli Dostu Özel Esnek Çalışma ve Engelli Dostu Özel İş Paylaşımı ayrıntılı olarak tanıtılmakta ve değerlendirilmektedir. Sonuç olarak bu şekilde engelli dostu İKY anlayışını geliştirmiş olan işletmelerde çalışan engelli işgücü, bir ekibin eşit üyesi olarak işyerine tam uyum sağlayabilmekte, yüksek motivasyon ve performans ile çalıştığı işyerine rekabet avantajı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Engelli Dostu İnsan Kaynakları Yönetimi, Özel İş Analizi, Özel İş Tanımı, Özel İş Gerekleri, Özel İş Dizaynı.

SPECIAL WORKPLACE ANALYSIS IN CONNECTION WITH HANDICAPPED FRIENDLY HUMAN RESOURCES MANAGEMENT

Öz

The disabled workers employed in Turkey face significant problems in working life. Firstly, there are physical barriers, prejudices, working in unskilled low-paid jobs and deprivation of a professional career. One reason for these problems is that Human Resource Management (HRM) concepts do not sufficiently integrate disabled workers into their system. The aim of this paper is to present the structure of the adapted workplace analysis for disabled workers of the concept of “Disabled Friendly HRM” developed by Seyyar and Aydemir, inspired by Diversity Management as a HR strategy. The meaning of Disabled Friendly HRM is that it has the power to transform the heterogeneous workforce potential in companies for the common benefit of all employees and the company. In order to achieve this success, it is necessary to adapt the functionalities of workplace analysis, which are methodically valid in traditional HRM, to the needs of disabled workers. In this context in the first chapter of our article the analysis of the concept of handicapped friendly human resources management is made and after that their fonctions, aims and necessity are presented. In the second chapter Handicapped Friendly Human Job Analysis and in connection with that three fonctional factors are handled. These are Handicapped Friendly Special Job Description, Special Job Specifications and Job Design for Handicapped Labor. In order to apply the Job Design for Handicapped Labor we need several methods. Of them Handicapped Friendly Special Work Rotation, Special Business Simplification for Mentally Handicapped Persons, Special Job Enlargement and Enrichment for Handicapped Staff, Autonomous Working Groups in which Handicapped Persons are included, Handicapped Friendly Special Flexible Work and Handicapped Friendly Special Job Sharing are detailed introduced and evaluated. Ultimately, in companies that have developed a disability-friendly approach to HRM, disabled employees are able to fully adapt to the workplace as an equal member of the team and create a competitive advantage for the workplace with high motivation and performance.

Anahtar Kelimeler

Handicapped Friendly Human Resources Management, Special Workplace Analysis, Special Job Definition, Special Job Specification, Special Job Design.

Kaynakça

• Akoğlan Kozak, M. (2001). Konaklama işletmelerinde iş analizi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1325.
• Aytemiz S. O. ve Bolat, T. (2005). Örgütlerde bedensel ve zihinsel engelli işgören ayrımcılığı: uygulamalı etik boyutuyla bir değerlendirme. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(23), 35-45.
• Aytürk, N. (2001). Örgütlerde iş basitleştirme ve iş verimini yükseltme teknikleri. Amme İdaresi Dergisi, 34(1),. 79-112, https://docplayer.biz.tr/379400-Orgutlerde-is-basitlestirme-ve-is-verimini-yukseltme.html, Erişim: 05.07.2021.
• Barış Özlük, B. (2002). Yeni yönetim yaklaşımlarında iş dizaynı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Başer, E. (2000). Kalite, toplam kalite yönetimi ve kalite çemberleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Baybora, D. (2006). Çalışma hayatında özürlülere karşı ayrımcılık, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Cilt: 0, Sayı: 51, 229- 269.
• Bilgin, K. U. (2000). Özürlülerin çalışma hayatındaki sorunları ve çözüm önerileri, Kamu-İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Temmuz, Cilt: 5, Sayı: 4, 21- 38.
• Bingöl, D. (2006). İnsan kaynakları yönetimi. İstanbul: Arıkan Basım Yayım ve Dağıtım.
• Boyraz, Ş. (2010). Çalışma hayatında engelliler. Toprak İşveren Dergisi, 87, 10-14.
• Canvar Kahveci, T. (t.y.). İnsan kaynakları yönetimi ders notları. e-MY Programı, Sakarya Üniversitesi. 3. Hafta. https://silo.tips/download/nsan-kaynaklari-ynetm-ders-notlari, Erişim: 02.07.2021.
• Dinç, E. (2000). Kalite çemberleri ve Brisa örneği. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Durmaz; Ş. (2017), Engellilik ve işgücü piyasası, Bartın Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 15, 249- 276.
• Efil, İ. (1997). Yönetimde kalite çemberleri ve uygulama örnekleri. 4. Baskı. Bursa: Uludağ Üniversitesi İİBF Yayınları.
• Ergüden, A.D. (2008). Sosyal dışlanma açısından bedensel engelli bireylerin yaşantılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Eryiğit, S. (2000). Esnek üretim, esnek organizasyon, esnek çalışma. Kamu-İş, İş Hukuku ve İktisat Dergisi. 5(4). http://www.kamu-is.org.tr/pdf/5411.pdf, Erişim Tarihi: 21.07.2021.
• Fine, M. (1995). Building Successful Multicultural Organizations. Challenges and Opportunities. Westport, Connecticut/London: Quorum Books.
• Gümüş, B. (2005). İş analizinin insan kaynakları yönetimi açısından önemi ve diğer insan kaynakları fonksiyonları ile olan ilişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir, http://libra.anadolu.edu.tr/tezler/2005/338701.pdf, Erişim: 08.06.2021.
• Haider, M. (2011). Risiko Behinderung? In: Pauser, Norbert; Wondrak, Manfred (Hrsg.), Praxisbuch Diversity Management. Wien: Facultas Verlag, 143-159.
• Hermon, M. (1996). Building a Shared Understanding and Commitment to Managing Diversity. In: The Journal of Business Communication, 33 (4. D), 427-442.
• http://www.engelsizkariyer.com/YaziYazdir.aspx?id=118; Erişim: 23.03.2021.
• https://emreinanckarakas.wordpress.com/2015/09/21/is-tanimi-ve-is-gerekleri-hazirlama-sureci-2/, Erişim: 18.08.2021.
• https://www.gov.mb.ca/csc/pdf/jobshare.pdf, Erişim: 15.08.201.
• Kanyılmaz Polat, E. (2020). Engelli bireylerin çalışma yaşamında karşılaştıkları sorunlara yönelik nitel bir araştırma: Çanakkale örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:19, Sayı:39, 869-897.
• Kayacı, E. (2007). Özürlüler için verimli bir istihdam politikasının oluşturulması (Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi). Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yayını.
• Krell, G., Riedmüller, B., Sieben, B. ve Vinz, D. (2007). Einleitung-Diversity Studies als integrierende Forschungsrichtung. In: Krell, G., Riedmüller, B., Sieben, B. ve Vinz, D. (Hrsg.) Diversity Studies-Grundlagen und disziplinäre Ansätze, Frankfurt/New York: Campus Verlag.
• Kutanis, P. (2018). Kendi kendine liderlik tarzının iş tatmini ve iş özerkliği üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Maxwell, G., Rankine, L., Bell, S. ve Macvicar, A. (2007). The incidence and impact of flexible working arrangements in smaller businesses. Employee Relations, 29(2), 138-161.
• ÖNORM S 2501 (2008). Diversity-Management-Allgemeiner Leitfaden über Grundsätze, Systeme und Hilfsinstrumente, (Hrsg.) ON Österreichisches Normungsinstitut.
• Özgen, H., Öztürk, A. ve Yalçın A. (2002). İnsan kaynakları yönetimi. Adana: Nobel Yayınları.
• Sabuncuoğlu, Z. Ve Hikmet Seçim H. (1994). Personel ve insan kaynakları yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayın No: 831.
• Seyyar, A. (2009). Özürlü dostu aktif istihdam politikaları. Öz-Veri Dergisi, 6(1), 10-15.
• Seyyar, A. (2015). Dünyada ve Türkiye’de engelli dostu sosyal politikalar. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Seyyar, A. ve Aydemir, E. (2016). Engelli dostu insan kaynakları yönetimi. İstanbul: Sakarya Yayıncılık.
• Şendoğdu, A. A. (2014). Bankalarda insan kaynakları yönetimi. 1. Baskı. Ankara: Nobel Yayınları.
• Tokoğlu, M. E., Aydıntan B., Polat M. ve Burmaoğlu S. (2011). Bedensel engelliler ile bedensel engelli olmayanlarda örgütsel bağlılık ve iş tatmini: Kamuda Bir Araştırma. Akademik Bakış Dergisi, 23, 2-9.
• Toplu, A. (2009). Sosyal dışlanma perspektifinde Türkiye’de özürlü istihdamı. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, SBE, Ankara.
• Tuğray, K., Adal, Z., Atay, İ., Uyargil, C., Sadullah, Ö., Acar, A.C., Özçelik, O. Dündar, G. ve Reha Uluhan, R. (2000). İnsan kaynakları yönetimi., 2. Basım. İstanbul: Dönence Basımevi.
• Türkiye’de Engelliler İçin Farkındalığı ve Kurumsal İstihdam Fırsatlarını Artırma Projesi (2011). Engelli Bireylerin Etkin İstihdamı İçin İşverenler Rehberi.
• http://employdisable.eu/UserFiles/file/Elektronik_Isverenler_Rehberi_TR3.pdf, Erişim: 01.07.2021.
• Uğur, A. (2003). İnsan kaynakları yönetimi. Sakarya: Sakarya Kitabevi.