ANATOLIAN EVI EYE FAITH AND AMULETS

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: Özel Sayı 3 - AYDIN UĞURLU VE GELENEKSEL SANATLAR ÖZEL SAYISI, 170 - 187, 31.03.2022

Hacer Nurgül Begiç

Öz

Faith is no doubt cultivated in their society and in the designs of their culture in many consumers. Beliefs have come to the present day by changing and transforming over time In the historical process, the evil eye belief and the practices applied during the arrival of the Turks from Central Asia to the Anatolian lands show diversity and differences. However, it can be seen that you can evaluate the new belief of those who can reach you based on the old beliefs. It is known that the evil eye belief that the Turks created Shamanism continued in practice after the Turks accepted the Samanism journalism, by protecting the evil eye object itself. It will continue to be kept alive in different forms and practices in Anatolia. Although they are produced in different ways with different materials in many regions, the common purpose of amulets is belief practices to prevent the negative effects of bad looks.

Anahtar Kelimeler

Culture, evil eye, belief, amulet

ANADOLU NAZAR İNANCI VE NAZARLIKLAR

Öz

İnanç; toplumların oluşturdukları örf, adet, gelenek, görenek ile kültürlerinin oluşmasında etkin rol oynamıştır. İnançlar zamanla değişim dönüşüme uğrayarak günümüze kadar gelmiştir. Tarihsel süreçte Türklerin Orta Asya’dan Anadolu topraklarına geliş sürecinde nazar inancı ve uygulanan pratikler çeşitlilik ve farklılıklar göstermektedir. Tarihsel süreçte farklı inanç seçen topluluklarda bir önceki inanca dayalı pratiklerin yeni inanç içinde eski inanca dayalı uygulamaların sürdürüldüğü görülür. Türklerin Şamanizm çevresinde oluşturdukları nazar inancının Türklerin Şamanizm sonrası İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra da kendini koruyarak pratikte devam ettiği bilinmektedir. İnanç sistemi içinde var olan nazar ve buna dayalı uygulamaların somutlaştığı objeler içinde nazarlıklar önemli bir yere sahiptir. Nazardan oluşan kötü bakış ya da kıskançlık duygularının etkisiz hale getirmek amacıyla yapılan nazarlıklar Anadolu’da çeşitli biçimlerde ve günün şartlarına göre yaşatılmaya devam etmektedir. Birçok yörede farklı materyallerle farklı şekillerde üretilse de nazarlıkların ortak amacı kötü bakışların olumsuz etkilerini önlemeye yönelik inanç pratikleridir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, nazar, inanç, nazarlık

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk (20-22 Kasım 1993). “Üzerlik”, I. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Begiç, Hacer Nurgül (Ağustos 2020).” Amulets From Anatolia: The Material Culture of The Evil Eye in Turkey”, Folk Life, Volume 58, Issue 2, s. 97-114.
• Begiç, Hacer Nurgül; Öz, Ceren (Yaz 2018). “Çankırı Özel Gün Ritüellerindeki Elmas Taç Geleneği”, Milli Folklor, Y. 30, S. 118, s. 114-129.
• Boratav, Pertev Naili (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Çelik, İsmail (1974). “Nazar, Nazarlık ve İlgili Büyüsel İşlemler”, B.Ü.F.K., Boğaziçi Üniversitesi Halkbilimi Yıllığı, s. 155-184.
• Çıblak, Nilgün (Temmuz 2004). “Halk Kültüründe Nazar ve Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, S. 15, s. 103-125.
• DLT: Atalay, Besim (1992). Divanü Lügati’t-Türk Tercümesi, I, II. Ankara: TDK Yayınları.
• Ekici, Metin; Pınar, Fedakâr (Bahar 2014). “Gelenek, Aktarma, Dönüşüm ve Kültür Endüstrisi Bağlamında Nazar ve Nazar Boncuğu”, Milli Folklor, Y. 26, S. 101, s. 40-50.
• Gür, Durmuş; Soykan, A. Nazlı (2013). “Anadolu Kültüründe Nazar ve Nazarlıklar: Safranbolu Örneği”. Karabük Üniversitesi Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, Y. 2, S. 3, s. 115-158. http://www.tdk.gov.tr (erişim: 01.09.2021).
• İnan, Abdülkadir (Ağustos 1963). “Nazarlıklar, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, Y. 15, C. 8, S. 169, s. 3138.
• Kahraman Çınar, A. (Nisan 2016). “Bozkır Kültür Çevresinde Geyik İnancı ve Geyik Kurbanı”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Y. 2016, C. 2, S. 1, s. 178-189 (https://dergipark.org.tr/tr/pub-jhf/issue/18909/199536 Erişim tarihi: 29.10.2021).
• Koşay, Hamit Zübeyr (1956). “Etnoğrafya Müzesindeki Nazarlık, Muska ve Hamailler”, Türk Etnoğrafya Dergisi, S. 1, s. 86-90.
• Köse, Ali (2008). Kelam İlmi Açısından Yerli ve Yabancı Turistlerin Okülistik İnançlara Yaklaşımın Değerlendirilmesi (Uludağ Sarıalan Bölgesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köse, Ali; Ayten, Ali (Nisan 2009). “Batıl İnanç ve Davranışlar Üzerine Psikososyolojik Bir Analiz”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 9, S. 2, s. 45-70.
• Türkdoğan, Suna Tuba (2019). Alevi İnançlarında Hayvan Mitolojisi ve Tabusu. Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (http://hdl.handle.net/20.500.11787/531 Erişim tarihi: 29.10.2021).
• Türktaş, Mevlüt Metin (2016). Denizli Yöresinde Nazar ve Nazarlıkla İlgili İnanış ve Uygulamalar. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Uygur, Hatice Kübra (Mart 2013). “İslam, Hıristiyanlık ve Yezidilik Perspektifinde Büyüsel Pratikler: Midyat Örneği”. Bilim ve Kültür Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, S. 01, s. 156-166.
• Ünal, Serap; Çallı, Ayşe (Eylül 2016). ''Göller Bölgesi Amulet Kültürü''. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, S. 29, s. 29-44.
• Westermack, Edward (1961). Nazar Değmesi İnancı, Ankara: Yeni Matbaa.
• Yaşaroğlu, M. Kamil (2003). “Maşaallah”. İslam Ansiklopedisi. C. 28, s. 103.