YALVAÇ İLÇE VE MÜZESİNDE YER ALAN NAMAZLIK DOKUMALAR

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: Özel Sayı 3 - AYDIN UĞURLU VE GELENEKSEL SANATLAR ÖZEL SAYISI, 188 - 210, 31.03.2022

Hande Kılıçarslan

Öz

Geçmişte yörük yaşam biçimini sürdürmüş bölgelerden biri olan Yalvaç ilçe ve köyleri, düz dokumacılığın gelişimi açısından bölgeye katkı sağlayan yörelerdendir. Yörede yapılan taban yaygısı, heybe, torba, çuval, yastık gibi dokumaların yanı sıra kullanım amacına yönelik namazlağa türünde dokumalar da yapılmıştır. Belirli amaca yönelik olarak dokunan namazlağ dokumalar seccade olarak da tanımlanabilmektedir. Yörelerde “namazla” veya “namazlağı” olarak geçen bu tür dokumalar, Yalvaç ilçe ve köylerinde 2 adet, Yalvaç müzesinde 9 adet olmak üzere 11 adet yörede yapılan tam sayım araştırma yöntemi sonucunda tespit edilmiştir. Araştırmada müzede tespit edilen dokumalar ağırlıklı olarak kullanılmıştır. Dokumalar, sadece kilim teknikli olarak ya da zili ve cicim teknikli dokuma türü birlikte yapılmış şekilde tespit edilmişlerdir. Göz, akrep, koçboynuzu, kurtizi, kurtağzı, suyolu motifinin farklı versiyonları gibi yöredeki diğer dokuma türlerindeki gibi sıklıkla kullanılmışlardır. Müzede tespit edilen kilim teknikli bir örnekte, kız çocuk motifine rastlanılmıştır. İplik boyamalarda geçmişte bitkisel boyalar kullanılırken, günümüzde yapay boyalar kullanıldığı yöredeki kaynak kişiler tarafından öğrenilmiştir. Bordo, vişne çürüğü, sarı, hardal sarısı, siyah, kahverengi, mavi, kırmızı ve yeşil gibi renkler dokumalarda sıklıkla kullanılan renklerdendir. Bu araştırmada yörede tespit edilen namazlağa tipi dokumalar, teknik, renk, motif ve desen özellikleri bakımından incelenmiştir. Tespit edilen dokumaların literatüre kazandırılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yalvaç, Yalvaç Müzesi, Namazlağı, Seccade

Destekleyen Kurum

Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

3442-D1-13

LOCATED IN YALVAÇ DISTRICT AND MUSEUM PRAYER WEAVES

Öz

Yalvaç district and its villages, one of the regions that have maintained the nomadic lifestyle in the past, are among the regions that contribute to the development of flat weaving. In addition to weavings such as floor mats, saddlebags, bags, sacks, pillows made in the region, it was made in prayer type weavings for the purpose of use. Prayer weavings woven for a specific purpose can also be defined as prayer rugs. This type of weaving, which is referred to as "with prayer" or "namazlagi" in the regions, has been determined as a result of the complete census research method made in 11 regions, 2 in Yalvaç towns and villages and 9 in Yalvaç museum. In the research, the weavings found in the museum were mainly used. The weavings were determined as only kilim technique or the bell and cicim technique weaving together. Different versions of the eye, scorpion, coach horn, wolfdog, dovetail, waterway motif were used as often as in other weaving types in the region. A girl's motif was found in a kilim technique sample found in the museum. While natural dyes were used in yarn dyeing in the past, it has been learned by the resource people in the region that artificial dyes are used today. Colors such as burgundy, bruise cherry, yellow, mustard yellow, black, brown, blue, red and green are among the colors frequently used in weaving. In this research, the prayer type weavings detected in the region were examined in terms of technique, color, motif and pattern. It is aimed to bring the identified weavings to the literature.

Anahtar Kelimeler

Yalvaç, Yalvaç Museum, Prayer, Prayer Rug

Proje Numarası

3442-D1-13

Kaynakça

• Acar, Belkıs (1975). Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar. İstanbul: Apa Ofset Basımevi.
• Anonim (1983). Isparta İl Yıllığı. Isparta: Isparta Yüksek Öğrenim Vakfı.
• Anonim (2009). “Seccade”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 39. cilt, İstanbul: (https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/36/C36011907.pdf, Erişim Tarihi: 25.01.2022)
• Anonim, thrs. İlimiz Isparta. Isparta: Özgül Yayınları.
• Aytaç, Ahmet (Haziran 2008). “Akşehir Müzesi’nde Bulunan 19-20. Yüzyıla Ait Bir Grup Seccâdeye Dair”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, s. 44-48.
• Balkanal, Zeynep (2017). “Bolu İli Kıbrısçık İlçesi Dokumalarının Teknik, Renk, Motif ve Kompozisyon Özellikleri”, VI. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri, 12-14 Mayıs 2016 Konya, C. 2, s. 749-756.
• Balkanal, Zeynep (2021). Bolu İli Kıbrısçık İlçesi El Dokumaları, Kıbrıscık Araştırmaları ve Halk Kültürü, Paradigma Akademi, s. 223-251.
• Bayraktaroğlu, Suzan (1999). “Seccâde”, Erdem (Halı Özel Sayısı -I), C. 10, S. 28, s. 57-64.
• Deniz, Bekir (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını: 215.
• Eşberk, Tevfik (1939). Türkiye’de Köylü El Sanatlarının Mahiyeti ve Ehemmiyeti. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
• Etikan, Sema; Ölmez, Filiz Nurhan (2014). “Fethiye İlçesi Zili Dokumalarından Sarı Namazlağı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E Teke Yöresi Kültürel Değerleri Özel Sayısı, s. 119-128.
• Etikan, Sema; Ölmez, Filiz Nurhan; Kılıçarslan, Hande (2020 a). “Kırşehir Halıları”, Cumhuriyet Dönemi Türk Halıcılığı Kitabı, (Ed. Aysen Soysaldı). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını.
• Etikan, Sema; Ölmez, Filiz Nurhan; Kılıçarslan, Hande; Şahin, Cenk (2020b). Kırşehir El Sanatları. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Görgünay, Neriman (2002). Oğuz Damgaları ve Göktürk Harflerinin El Sanatlarımızdaki İzleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karakelle, Ayşegül; Özbağı, Tevhide (2018). “Erzurum Çeyiz Sandıklarındaki İşleme Örneklerinin İncelenmesi”, ICLEC 2018 1st International Conference on Language, Education and Culture, 2-6 Eylül 2018, s.23-34.
• Karakelle, Ayşegül; Özbağı, Tevhide (Aralık 2019). “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Bağlamında Çeyiz Geleneği “Erzurum Örneği””. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Y. 24, S. 3, s. 668-689.
• Kartal, Zerrin; Ölmez, Filiz Nurhan (2014). Yalvaç Yöresel Giysileri. Ankara: Yalvaç Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kılıçarslan, Hande (Ekim 2019). “Yalvaç Yöresi Heybe Dokumaları”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 43, s. 128-139.
• Kılıçarslan, Hande; Etikan, Sema (2015b). “Yalvaç İlçesi Yastık Dokumaları”, III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu, Ankara, C. 1, s. 271-280.
• Kılıçarslan, Hande; Etikan, Sema (Ağustos 2018). “Yalvaç Yöresi Torba Dokumaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 11, S. 58, s. 383-391.
• Kılıçarslan, Hande; Etikan, Sema (Mayıs-Haziran 2015a). “Yalvaç İlçesi Ölümlük Dirimlik Dokumaları”, Art-E. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 15, s. 79-94.
• Kılıçarslan, Hande; Etikan, Sema (Nisan, 2016). “Yalvaç Yöresi Çuval Dokumaları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 43, s. 1131-1137.
• Koç, Mustafa (1983). Barıs-Hamit-Hamitâbât Tüm Yönleri ile Isparta. Isparta: Türk Köyü Yayınları.
• Köstüklü, Nuri (2010). Yalvaç Tarihi Üzerine Araştırmalar (Tanzimat’tan Cumhuriyet’e). Ankara: Yalvaç Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kum, Naci (1941). “Yalvaç Adının Menşei Hakkında”. Ün Dergisi, C. 7, S. 84-86, s. 1158-1159, Isparta.
• Onuk, Taciser; Akpınarlı, Feriha (2003). Şanlıurfa Karakeçili Kilimleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Soysaldı, Aysen (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri. Ankara: T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Sultan, Sökmen (2021). “Denizli Çameli İlçesi Namazlık Dokumalarından Örnekler”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C. 14, S. 36, s. 1399-1413 (https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2036447 [Erişim Tarihi: 25.01.2022]).
• Uğurlu, Servet Senem (2020). “Çanakkale Ayvacık Namazlık Halıları”, Turkish Studies, S. 15(7), s. 3123-3149 (https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.43896 [Erişim Tarihi: 25.01.2022]).
• Nüfus Bilgileri, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (Erişim Tarihi: 26.01.2022)
• Müze Fotoğrafları, https://isparta.ktb.gov.tr/TR-70959/yalvac-muzesi.html (Erişim Tarihi: 26.01.2022)
• TDK, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 25.01.2022)
• Yalvaç Tarihçesi, http://www.yalvac.bel.tr/Tarihce (Erişim Tarihi: 26.01.2022)