TEKSTİL EL SANATLARINDA SU VE İBRİK MOTİFLERİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: Özel Sayı 3 - AYDIN UĞURLU VE GELENEKSEL SANATLAR ÖZEL SAYISI, 446 - 454, 31.03.2022

Aysel Soysaldı

Öz

Türklerde su her çağda mukaddes ve saygılı tutulmuştur. Suyun “Ab-ı Hayat” olması, “Su gibi Aziz ol” duaları, misafir ve büyüklere ibrik-leğenle abdest suyu dökme geleneği Türk-İslam kültürünü yansıtmaktadır. İnsan bedeninin yaratılışındaki dört unsurdan birinin su olması ve bu unsurun en güzel huyları sembolize etmesi suyun önemini artırmıştır. Türk dünyasında kutlanan Nevruz-yeni gün-baharın başlangıç bayramında su kültünün ayrı bir önemi vardır. Kültürel mirasımız olan saray ve halk sanatlarında su kültünün sembolizmi olan motiflerden en önemlisinin ibrik olduğu bilinmektedir. Türk-İslam etnografyasının önemli grubu olan tekstil malzemelerin başında halı ve kilimler gelir. İbrik motifi halı ve kilim seccadelerde sıklıkla karşılaşılan bir bezemedir. Geleneksel kız çeyizinde bulunan peşkir ve para keselerinde de ibrik motifleri işlenmiştir. İbrik motifleri genellikle sade olmakla birlikte çok süslemeli olanları da vardır.

Anahtar Kelimeler

Motif, Su, İbrik, Halı, Kilim

Teşekkür

AYDIN UĞURLU ÖZEL SAYISINA DAVET İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM. ÇOK DEĞERLİ HOCAMA SAYGILARIMLA.

WATER AND EWER MOTIFS IN TURKISH TEXTILE HANDICRAFTS

Öz

Water has always been held sacred and respectful by the Turks. The fact that water is "elixir of life", the pray of "Be Saint like Water", and the tradition of pouring ablution water for guests and elders in a ewer-basin reflect Turkish-Islamic culture. The fact that one of the four elements in the creation of the human body is water and this element symbolizes the most beautiful habits has increased the importance of water. The cult of water has a special importance in the holiday of Nevruz-new day-Spring, which is celebrated in the Turkish world. It is known that the most important motif, which is the symbolism of the water cult in the palace and folk arts, which is our cultural heritage, is the ewer. Carpets and kilims come first among the textile materials, which are the important group of Turkish-Islamic ethnography. The ewer motif is a frequently encountered decoration on prayer carpets and rugs. The ewer motifs were also embroidered on the peşkir and money bags found in the traditional girls' dowry. Although the motifs of the ewer are generally plain, there are also some very ornate ones.

Anahtar Kelimeler

Motif, Water, Ewer, Carpet, Rug

Kaynakça

• Akpınarlı, Hatice Feriha; Özdemir, Hande Ayşegül (2016) “Konya- Lâdik Halılarındaki Motiflerin İncelenmesi” idil, 2016, Cilt 5, Sayı 23
• Altıer, Semiha (2019) “Osmanlı Sanatı’nda İbrik Tasvirleri ve İkonografisi” Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl 17 Bahar Sayı 26. Çanakkale.
• Göçgün, Önder (1995) Dünden Bugüne-Yunus Emre, AKDTYK, Atatürk Kültür Merkezi Yay:92, Ankara.
• Dilaver, Faruk (2017) Gel Dosta Gidelim (Yunus Emre Hayatı, Divanı ve Risaletün Nushiyye), Emre Bilişim Yayıncılık, Ankara.
• Gölpınarlı, Abdülbaki, (1943) Yunus Emre Divanı, İstanbul. Stone, Peter, (1997) The Oriantal Rug Lexicon, Thames&Hutson, London.
• Ögel, Bahaeddin (1995) Türk mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanları) II. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yay. Ankara.
• Tuncel, Gül (2006) “Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki İbrikler” Erdem, 45 • 46 • 47, AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi yay. Ankara.