“NATIONAL ALLEGORY” IN ECE AYHAN’S POEM “MEÇHUL ÖĞRENCİ ANITI”

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 55 - 67, 29.06.2025

Fatma Çolak Asan

Öz

The aim of this study is to analyze Ece Ayhan's poem "Meçhul Öğrenci Anıtı" with an approach appropriate to the national allegory thesis. In this study, in which the poem was closely read by taking into account the approaches included in the national allegory thesis, the components that constitute the implicit and explicit structure of the text were determined. It has been analyzed whether data obtained by the document analysis method enable the reading of a national allegory within the framework of the literary method. As a result of the analysis, it was concluded that the poem in question can be interpreted as an allegory of the critical processes that Turkey and Turkish society are going through. Turkish poetry has a tradition that contains the reflections of social processes, ideological conflicts, and conflicts between the government and the people, both in form and content. Although this reflection is not directly mimetic in nature, it can be said that there is a vein of poetry in Turkish poetry that continues to be the voice of the reader in periods of social, political, ideological and cultural crisis, thanks to the imaginative advantages of the poetry genre and its language prone to emotional intonations. Ece Ayhan, as one of the most protest poets of Turkish poetry, included national allegory in her poetry and made serious criticisms of politics with this approach.

Anahtar Kelimeler

Ece Ayhan , Meçhul Öğrenci Anıtı , national allegory , state , criticism.

ECE AYHAN’IN “MEÇHUL ÖĞRENCİ ANITI” ADLI ŞİİRİNDE “ULUSAL ALEGORİ”

Öz

Bu çalışmanın amacı,Ece Ayhan’ın “Meçhul Öğrenci Anıtı” adlı şiirini ulusal alegori tezine uygun bir yaklaşımla çözümlemektir. Şiirin, ulusal alegori tezinin içerdiği yaklaşımlar dikkate alınarak yakın okumasının yapıldığı bu çalışmada, metnin örtük ve açık yapısını oluşturan bileşenler tayin edilmiştir. Doküman analizi yöntemiyle elde edilen bu verilerin yazınsal yöntemin elverdiği ölçüler çerçevesinde, bir ulusal alegori okumasına imkân verip vermediği tahlil edilmiştir. Analizler sonucunda, söz konusu şiirin, Türkiye’nin ve Türk toplumunun içinden geçtiği kritik süreçlerin bir alegorisi olarak yorumlanabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Türk şiiri, toplumsal süreçlerin, ideolojik çekişmelerin, iktidar ve halk arasındaki çatışmaların yansımalarını gerek biçim gerekse içerik ölçeğinde barındıran bir geleneğe sahiptir. Bu yansıma, doğrudan mimetik bir yapıda olmamakla beraber, şiir türünün imgesel avantajları ve duygusal tonlamalara yatkın dili sayesinde, Türk şiirinde toplumsal, siyasal, ideolojik, kültürel bunalım dönemlerinde okurun sesi olmayı sürdüren bir damar mevcuttur denilebilir. Ece Ayhan, Türk şiirinin en protest şairlerinden biri olarak ulusal alegoriye şiirinde yer vermiş ve bu yaklaşımla siyasaya ciddi eleştirilerde bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ece Ayhan , Meçhul Öğrenci Anıtı , ulusal alegori , devlet , eleştiri.

Kaynakça

• Açıl, Berat (2013). Klasik Türk Edebiyatında Alegori. İstanbul: Küre Yayınları.
• Aijaz Ahmad (Kasım 1995). “Jameson’ın ‘Öteki’ Retoriği ve Ulusal Alegori”, Hil Kültür ve Toplum Dergisi, S.1. s. 39-64.
• Aktaş, Hasan (2024). “Ece Ayhan Şiirinde Geyikli İhtilalci Resneli Niyazi'nin Tarihsel ve Yazınsal İmajı”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, S. 39, s. 45-54, (http://dx.doi.org/10.12992/TURUK1434 [Erişim tarihi: 12.10.2024]).
• Albayrak, Nurettin (1993). Dinî Türk Halk Hikâyelerinden Geyik, Güvercin ve Deve Hikâyeleri. Yüksek Lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alpay, Şahin (Bahar 1988). “68 Kuşağı Üzerine Bir Deneme”, Toplum ve Bilim, S. 41, s. 167-174.
• Althusser, Louis (2019). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (Çev. Alp Tümertekin). İstanbul: İthaki.
• Ayçelik Zeliha (2022). “Ece Ayhan’ın Biyografisinin Eserlerine Yansıması”, Hars Akademi, C. 5, S. 2, s. 489-500, (https://dergipark.org.tr/tr/pub/hars/issue/74299/1184895 [Erişim tarihi: 19.11.2024]).
• Ayhan, Ece (1987). Kolsuz Bir Hattat. İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Ayhan, Ece (1993). Şiirin Bir Altın Çağı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayhan, Ece (1996). Dipyazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayhan, Ece (2001). Sivil Denemeler Kara. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayhan, Ece (2004). Hoşça Kal İlhan Berk’e Mektuplar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayhan, Ece (2014). Hay Hak! Söyleşiler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayhan, Ece (2015). Bütün Yort Savul’lar! 1954-1997 Toplu Şiirler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayhan, Emine (2011). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Abdullah Efendi’nin Rüyaları” Hikâyesinde “Ulusal Alegori”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bademkıran, Ümit (2018). “Kötülük Kavramı ve Ece Ayhan’ın Eserlerine Kötülük Meselesi Bağlamında Bir Yaklaşım”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 58, Sayı: 2, s. 281-308, (https://Dergipark.Org.Tr/Tr/Pub/İutded/İssue/41630/496714 [Erişim tarihi: 16.11.2024]).
• Bayıldıran, Sabit Kemal (1999). “Meçhul Öğrenci Anıtı”, (https://Sibiryaberberi.Blogspot.Com/2012/03/Mechul-Ogrenci-Ant.Html [Erişim tarihi: 20.10.2024]).
• Belge, Murat (2009). Edebiyat Üstüne Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berkes, Niyazi (1965). 200 Yıldır Neden Bocalıyoruz. İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Canetti, Elias (2006). Kitle ve İktidar, (Çev. Gülşat Aygen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çolak, Yaşar (Ed.) (2003). “Maveraünnehir”, İslâm Ansiklopedisi (C. 28). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Coşkun, Menderes (2006). “Klâsik Türk Şiirinde Mürekkep İstiare, Temsilî İstiare ve Alegori”, Bilig. S. 38, s. 51-70, (https://Bilig.Yesevi.Edu.Tr/ [Erişim tarihi: 03.11.2024]).
• Cowan, Bainard (1982). “Walter Benjamin’s Theory of Allegory”, New German Critique, S. 22, s. 109-122, (https://doi.org/10.2307/487866 [Erişim tarihi: 21.11.2024]).
• Deveci, Ümral (2018). “Ece Ayhan’ın Şiirlerinde Masalsı Değiştirimler”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi., C. 6, S. 5, s. 655- 660. (https://Doi.Org/10.18506/Anemon.397916 [Erişim tarihi: 23.12.2024]).
• Eagleton, Terry (2011). Kültür Yorumları, (Çev. Özge Çelik). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, Michel (2012). İktidarın Gözü, (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Freud, Sigmund (1981). Psikanaliz Açısından Edebiyat, (Çev. Selahattin Hilav). İstanbul: Ataç Kitabevi.
• Gevgilili, Ali (1989). Türkiye’de Kapitalizmin Gelişmesi ve Sosyal Sınıflar. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Gürbilek, Nurdan (2007). Kör Ayna Kayıp Şark. İstanbul: Metis Yayınları.
• Harlow, Barbara (1987). Resistance Literature. Newyork And London: Methuen Publishing.
• Hüküm, Muhammed (2014). “Ece Ayhan'ın ‘Padişah ile Aslan’ Şiirinde Osmanlı Tarihine Muhalefet Aracı Olarak Dilin Kullanımı”, Sosyal Bilimler Dergisi, C. 1, S. 1, s. 52-52, (https://Www.Academia.Edu/9909967/Ece_Ayhan%C4%B1n_Padi%C5%9Fah_İle_Aslan_%C5%9Eiirinde_Dilin_Bir_Muhalefet_Etme_Bi%C3%A7imi_Olarak_Kullan%C4%B1m%C4%B1 [Erişim tarihi: 17.12.2024]).
• Illich, Ivan (2015). Okulsuz Toplum, (Çev. Mehmet Özay). İstanbul: Şule Yayınları.
• Jameson, Fredric (2008). Modernizm İdeolojisi (Edebiyat Yazıları), (Çev. Kemal Atakay ve Tuncay Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, Carl Gustav (2015). Dört Arketip, (Çev. Zehra Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jusdanis, Gregory (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür: Milli Edebiyatın İcat Edilişi, (Çev. Tuncay Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kahraman, H. Bülent (1997). Yahya Kemal Rimbaud’yu Okudu Mu? İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karaca, Alaaddin (2007). İkinci Yeni Poetikası. Ankara: Hece Yayınları.
• Karaömerlioğlu, M. Asım (2019). “Bir Uluslarüstü Kuşak Olarak 1968’liler Üzerine Bir Deneme”, (Der. Ayhan Bilgin). 68’e Bugünden Bakmak. (s. 219-229). Ankara: Ütopya Yayınları.
• Karataş, Turan (2019). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kısakürek, Necip Fazıl (1970). Hikâyelerim. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kul, Erdoğan (2007). Ece Ayhan’ın Şiirleri Üzerine Bir Araştırma. Doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oğuzertem, Süha (2008). “Hasta Saatler, Bozuk Sıhhatler: Enstitü Sorununa Babasız Bir Yaklaşım”, (Ed. Abdullah Uçman ve Handan İnci), Bir Gül Bu Karanlıklarda: Tanpınar Üzerine Yazılar (s. 460-478). İstanbul: 3F Yayınları.
• Öztürk Kasar, Sündüz; Yatarkalkmaz, Şahan (2021). “Ulusal Alegori Tartışması Işığında Yusuf Atılgan’ın Anayurt Oteli Romanı”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 24, s. 1239-1259, (https://Doi.Org/10.29000/Rumelide.990759 [Erişim tarihi: 07.12.2024]).
• Pomakoğlu, A. (2016). “Klasik Türk Edebiyatından Bir Alegori Örneği Olarak Muidî’nin Şem’ ü Pervâne Mesnevisi”, Türklük Bilgisi Araştırmaları, S. 46. s. 339-353, (https://www.academia.edu/38624799/Klasik_T%C3%BCrk_Edebiyat%C4%B1ndan_Bir_Alegori_%C3%96rne%C4%9Fi_Olarak_Muidinin_%C5%9Eem_%C3%BC_Pervane_Mesnevisi [Erişim tarihi: 12.11.2024]).
• Sümer, Mehmet (2010). Turgut Uyar Şiirinde Anlatımcı Teknik. Yüksek Lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Ünser, Halil İbrahim (2022). “Ulusal Alegori Tartışması Bağlamında Devlet Ana’da Alegorik Yapı”, Erciyes Akademi, C. 36, S. 3, s. 1462-1478, (https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1114457 [Erişim tarihi: 03.11.2024]).
• Uyurkulak, Serhat (2014). “Üçüncü Dünya Edebiyatı ve Ulusal Alegori”, Litera, S. 15, s. 136-146, (https://dergipark.org.tr/tr/pub/iulitera/issue/1241/14561 [Erişim tarihi: 03.01.2025]).
• Yeşildal, Ünsal Yılmaz (2007). Anadolu Folklorunda Geyik. Yüksek Lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.