KAZAKH LITERARY SCHOLAR ORD. PROF. DR. ZAKI AHMETULI AHMETOV (LIFE AND SCHOLARLY WORKS)

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 68 - 74, 29.06.2025

Mehmet Mesut Kaplan

Abstract

Zaki Ahmetulı Akhmetov is an authority in his field, an academic (Ord. Prof. Dr.) who has made significant contributions to the Kazakh language and folk literature as well as Turkish science, who has developed theories in poetry and verbal arts. He is an enlightened scientist with the title. Akhmetov, who is respected in the world of science and literature in the Soviet Union and in every country he went to after (Russia, Ukraine, Kyrgyzstan, Uzbekistan, etc.), is a successful academician, trainer and teacher as well as a literary critic. His main research interests are the history and theories of Kazakh literature, Abay's poems and M. Awezov's literary works such as stories, theaters, etc.
His work in the field of literary criticism and theory is of scientific importance both theoretically and practically. In particular, his monographs and books contributed to the development of literary genre theory and methodology. His works are widely studied in universities and colleges, and are considered to be fundamental research in terms of the novelty of the problems and the relevance of the material being investigated.
This study has been prepared by using Russian and Kazakh books and articles written about the life, works and scientific personality of Kazakh linguist and folk writer Z. Akhmetov. It is based on the aim of providing contribution and resources to academic candidates who conduct academic studies and research in the field of Kazakh traditional contemporary folk poetry, epics and verses. The scientific works of Zaki Akhmetov and the evaluations written about him have been examined, and this article has been prepared using an analytical method.

Keywords

Z. A. Akhmetov , Kazakh poetry , Abay , Mukhtar Awezov , theories of poetry

KAZAK EDEBİYATÇI ORD. PROF. DR. ZAKİ AHMETULI AHMETOV (HAYATI, BİLİMSEL ÇALIŞMALARI)

Abstract

Zaki Ahmetulı Ahmetov, Kazak dili, halk edebiyatının yanı sıra Türklük bilimine önemli katkılar sağlamış, şiir ve söz sanatlarında kuramlar geliştiren, alanında otorite, akademik (Ord. Prof. Dr.) ünvana sahip aydın bir bilim insanıdır. Sovyetler Birliği ve sonrası gittiği her ülkede (Rusya, Ukrayna, Kırgızistan, Özbekistan vd.) bilim ve edebiyat dünyasında saygıyla anılan Ahmetov, edebiyatşinaslığının yanı sıra başarılı bir akademisyen, eğitmen ve öğretmendir. Temel araştırma alanları, Kazak edebiyatı tarih ve kuramları Abay’ın şiirleri ve M. Awezov’un öykü, tiyatro vd. edebî eserleri üzerinedir.
Edebiyat eleştirisi ve kuramı alanındaki çalışmaları hem teorik hem de pratik açılardan bilimsel öneme sahiptir. Özellikle monografi ve kitapları, edebî janr kuram ve metodolojisinin geliştirilmesine katkılar sağlamıştır. Eserleri üniversitelerde ve yüksekokullarda yaygın biçimde incelenmekte, sorunların yenilikçiliği ve araştırılan materyalin güncelliği bakımından temel araştırmalar olarak değerlendirilmektedir.
Bu çalışma Kazak dilci ve halk edebiyatçısı Z. Ahmetov’un hayatı, eserleri ve bilimsel kişiliği hakkında yazılan Rusça, Kazakça kitap ve makalelerden yararlanılarak hazırlanmıştır. Kazak geleneksel çağdaş halk şiiri, destan ve manzumeleri alanında akademik çalışma ve araştırmalar yapan akademisyen adaylarına katkı ve kaynak sağlamak amacı esas alınmıştır. Zaki Ahmetov'un bilimsel çalışmaları ve hakkında yazılan değerlendirmeler incelenmiş ve analitik yöntem kulllanılarak bu makale hazırlanmıştır.

Keywords

Z. A. Ahmetov , Kazak şiiri , Abay , Muhtar Awezov , şiir kuramları.

References

• Ahmetov, Zaki. (1997). “Abay Yolu Epopesinin Yazılış Tarihi”. (Çev. Zeyneş, İsmail; Ahmet, Güngör) Muhtar Awezov Hakkında Makaleler, Ankara: Bilig Yayınları.
• Jan Assmann (2001). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, (Çev. Ayşe Tekin), Ayrıntı Yayınları.
• Jirmunskiy, Viktor, Maksimoviç. (1965). Türk Halklarının Destanları ve Şiir Sanatı. Moskova: Nauka Yayınları. Koshenova, Totı, (Temmuz 2016). “Абайдағы Сөз Бейнелілігі Және Академик Заки Ахметов”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. C. 4, S. 9.
• Ананьева, Светлана (2018). “Казахская и русская классика в трудах академика 3. Ахметова: типология в заимодействий”. Мүтанов, Ғ. М., Заки Ахметов, Алматы ,Әл Фараби атындагы Қаз ҮУ.
• Ахметов, З (1995). Абайдың ақындық әлемі. Алматы. Ана тілі.
• Ахметов, З. (1973). Өлең сөздің теориясы, “Мектеп” Баспасы, Алматы, (https://kazneb.kz/ru/bookView/view?brId=1173241&simple=true# [Erişim tarihi: 21.04.2025]).
• Давлетбекова,А. Д, Инашева, Г(1994). Заки Ахметович Ахметов. Алма-Ата, Материалы к био-библиографии ученых Казахстана.
• Жанғара Дәдебаев, “Зәки Ахметов”, (https://abai.kaznu.kz/wp-content/uploads/%D0%97%D3%99%D0%BA%D0%B8%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2.pdf [Erişim tarihi: 17.04.2025]).
• Кошанов, А.К. (Бас редактор), Қорабаев С. С. (1998). Т.В Вдовухина, (Қүрастырушылар), Заки Ахметович Ахметов, Министерство-Навки академия наук республики казахстан, “Ғылым”, Алматы, (https://kazneb.kz/ru/bookView/view?brId=1155541 [Erişim tarihi: 21.04.2025]).
• Қызырбекқызы ,Балнұр, “Научное наследие Заки Ахметова”, (https://adebiportal.kz/ru/news/view/naucnoe-nasledie-zaki-axmetova__24577 [Erişim tarihi: 22.04.2025]).
• Піралиева, Гүлзия (2018). “Карагтайымдылык-рухани әдеміліктің басты шарты”. Мүтанов, Ғ. М., Заки Ахметов. Алматы: Әл Фараби атындагы Қаз ҮУ.