New Insights into the Court Organization of the Principality of Dhu’l-Ḳadr

Year 2025, Volume: 7 Issue: 7, 79 - 100, 30.06.2025

Abdulhadi Uysal

https://doi.org/10.59054/hed.1640720

Abstract

Like the other Turkoman principalities established in Anatolia, there is very little information on the court organization of the Principality of Dhu’l-Ḳadr. In the literature, it is generally seen that only a few members of the palace are mentioned in the sources, and their duties are superficially referred. However, with the Ottoman rule in the region, various investigations, taḥrīr surveys and tīmār bestowals were carried out. The registers which were prepared as a result of these investigations and surveys provide new information on this subject. A 1515 report of an investigation and the taḥrīr registers of 1520s, some of which have not been studied so far, reveal that about twenty-six people were palace officials who had served under ‘Alā’ al-Dawla Beg (r. 1480-1515) and ‘Alī Beg, the son of Shāh-suvār (r. 1515-1522) during the last period of the Principality of Dhu’l-Ḳadr. Based on these records, this study focuses on those who served in the Dhu’l-Ḳadr rulers’ palace, as well as in the bureaucracy and military during these last periods, and tries to examine what kind of duties they performed, their relations of initiation and patronage, and their fate under the Ottoman rule.

Keywords

Principality of Dhu’l-Ḳadr , court organization , ‘Alā’ al-Dawla Beg , ‘Alī Beg the son of Shāh-suvār , taḥrīr surveys of the region of Dhu’l-Ḳadr

Dulkadıroğulları Beyliği’nin Saray Teşkilatı Hakkında Yeni Bilgiler

Abstract

Anadolu’da kurulmuş Türkmen beyliklerinin birçoğunda olduğu gibi Dulkadıroğulları Beyliği’nin de saray teşkilatı hakkında bilinenler sınırlıdır. Mevcut literatürde umumiyetle kaynaklarda kendilerinden bahsedilen az sayıdaki saray mensubuna atıfla ilgili vazifelerin varlığından söz edilmekle iktifa edildiği görülmektedir. Bununla birlikte, Dulkadıroğulları Beyliği’nin Osmanlı hâkimiyetine girmesi neticesinde bölgede yapılan tahkikat, tahrir ve timar tevcihlerine ait muhtelif kayıtlar bu konuda yeni bilgiler elde etmeye imkân vermektedir. 1515 yılına ait bir tahkikat raporundan ve – bazıları daha önce dikkat çekmemiş olan – 1520’li yıllara ait tahrir defterlerinden derlenen yaklaşık yirmi altı ismin beylik döneminde Alâüddevle Bey (1480-1515) ile Şehsuvaroğlu Ali Bey’in (1515-1522) hizmetinde bulunmuş saray görevlileri oldukları tespit edilmiştir. Söz konusu kayıtlardan hareketle bu çalışmada Dulkadıroğulları Beyliği’nin son dönemlerinde bey sarayında ve buna ilaveten bürokrasi ve askeriyede görev almış kimseler üzerinde durulmuş, bunların ne gibi görevleri yerine getirdikleri, intisap-himaye ilişkileri ve Osmanlı idaresi altındaki akıbetleri incelenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Dulkadıroğulları Beyliği , saray teşkilatı , Alâüddevle Bey , Şehsuvaroğlu Ali Bey , Dulkadır ili tahrirleri

References

• Arşiv Kaynakları 1. Millî Kütüphane (Ankara)
• Dulkadır Bölgesi Tahrir Defteri, nr. 06 Mil Yz B 441.
• 2. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri (BOA) Bâb-ı Defterî Müteferrik Kalemi Defterleri (D.M.d.), nr. 36806.
• Şeriyye Sicilleri Arşivi (MŞH.ŞSC.), nr. 8971.
• Tahrir Defterleri (TT.d.), nr. 124, 142, 402, 1270.
• Yayımlanmış Kaynaklar Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, haz. Akgündüz, Ahmed, İstanbul: Fey Vakfı Yay., 1991, III.
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, İstanbul: YKY, 2005, IX.
• Maraş Tahrir Defteri (1563), haz. Refet Yinanç – Mesut Elibüyük, Ankara: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yay., 1988, I-II.
• Araştırma Eserleri Açoğlu, Sefa: “Kahramanmaraş İli'ndeki Dulkadiroğlu Beyliği Yapıları” (Yüksek Lisans Tezi), Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Altınöz, İsmail: Dulkadır Eyâletinin Kuruluşu ve Gelişmesi, Kahramanmaraş: Ukde Yay., 2009.
• Ârifî Paşa: Elbistan ve Maraş'ta Dulkadir Oğulları Hükûmeti, haz. Yaşar Alparslan – Serdar Yakar, Kahramanmaraş: Ukde, 2011.
• Emecen, Feridun M.: Kanuni Sultan Süleyman ve Zamanı, Ankara: TTK Yay., 2022.
• Erünsal, İsmail E.: “Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları II: Kanunî Sultan Süleyman Devrine Ait Bir İn‘âmât Defteri”, Osmanlı Araştırmaları, 4 (1984), s. 1-17.
• Günal, Zerrin: “Nöker”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 2007, XXXIII, s. 216-217.
• İnalcık, Halil: “Osmanlı Fetih Yöntemleri”, Söğüt'ten İstanbul'a – Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, ed. O. Özel, M. Öz, Ankara: İmge Kitabevi, 2000, s. 443-472.
• Kafadar, Cemal: İki Cihan Âresinde – Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu, terc. A. Tunç Şen, İstanbul: Metis, 2019.
• Kanlıdere, Ahmet: “XVI. Asır Başında Dulkadırlı Türkmenleri Hakkında Önemli Bir Kaynak: Maraş'ın İlk Mufassal Tahrir Defteri”, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu 29 Nisan – 1 Mayıs 2011, ed. C. Kabakcı – S. Yakar, Kahramanmaraş, 2012, I, s. 79-92.
• Kurt, Yılmaz: “Ramazanoğulları Beyliği”, Türkler, ed. Hasan C. Güzel vd., Ankara: Türkiye Yay., 2002, VI, s. 816-823.
• Özcan, Abdülkadir: “Şükrî-yi Bitlisî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 2010, XXXIX s. 254-256
• Özkarcı, Mehmet: Türk Kültür Varlıkları Envanteri – Kahramanmaraş 46, Ankara: TTK Yay., 2007, II.
• Sarı, Arif: “Osmanlı Tahrir Defterlerinde Dulkadir Beyliği Teşkilatına Dair Kayıtlar I: İdari ve Askeri Teşkilat”, Maraş Araştırmaları II, ed. İbrahim Solak – Samet Alıç, Konya: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., 2021, s. 9-31.
• Solak, İbrahim: XVI. Asırda Maraş Kazası (1526-1563), Kahramanmaraş: Dulkadiroğlu Belediyesi Yay., 2014.
• Sümer, Faruk: Safevî Devleti'nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara: TTK Yay., 2018.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara: TTK Yay., 1988.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, Ankara: TTK Yay., 1988. Yinanç, Refet: Dulkadir Beyliği, Ankara: TTK Yay., 1989.
• Yücel, Yaşar: Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, Ankara: TTK Yay., 1991, II.