PSİKOLOJİK DANIŞMANLARIN TRAVMA VE TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞUNA MÜDAHALE DENEYİMLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 2, 47 - 63, 16.12.2023

Ali Rıza Yavrutürk

Öz

Bu araştırmanın amacı, psikolojik danışmanların travma ve travma sonrası stres bozukluğuna müdahalelerine yönelik deneyimlerinin incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubu 2022-2023 eğitim öğretim yılında Orta Karadeniz bölgesinde devlet okullarında görev yapan 14 psikolojik danışmandan oluşmaktadır. Katılımcılar amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgu bilim deseni kullanılmıştır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla elde edilmiştir. Elde edilen verilerin içerik analizi yapıldıktan sonra temalar ve kodlar oluşturulmuştur. Araştırma sonucunda, katılımcıların travmayı içsel ve dışsal etkenler temelli tanımladıkları görülmüştür. Travma ile ilgili eğitimleri lisans derslerinde aldıkları ve mesleğe başladıklarında hizmetiçi eğitimlerle bilgi ve becerilerini arttırdıkları sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların siber zorbalık, deprem ve ayrımcılık/dışlanma gibi farklı olgularla çalıştıkları, terapötik ilişkinin kurulması ve güvenli ortamın oluşturulmasına önem verdikleri görülmektedir. Katılımcıların travma konusunda önleyici rehberlik çalışmalarına, eğitim faaliyetlerinin önemine ve sosyal ilişkileri güçlendirme ile ilgili çalışmalara vurgu yaptıkları görülmektedir. Katılımcıların okul rehberlik planlamalarına bakıldığında protokollerde travma ile ilgili risk belirleme ve erken müdahale hazırlıklarından ayrı olarak koruma, önleme ve müdahale ile ilgili çalışmalara yer verdikleri görülmektedir. Ayrıca, katılımcıların okul rehberlik programlarında özellikle okullarda güvenli alanların oluşturulması, etkili bir işbirliğinin sağlanması ve psikolojik sağlamlığı sağlamak için destekleme çalışmalarına değindikleri görülmektedir. Son olarak, veriler alanyazı bulguları ile birlikte tartışılarak, psikolojik danışman, öğretmenler ve eğitim politika yapıcılarına bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Travma, Travma sonrası stres bozukluğu, Psikolojik danışma, Psikolojik müdahale, Müdahale deneyimi

Kaynakça

• Allen, M., Jerome, A., White, A., Marston, S., Lamb, S., Pope, D. & Rawlins, C. (2002). The preparation of school psychologists for crisis intervention. Psychology in the Schools, 39, 427-439. https://doi/abs/10.1002/pits.10044.
• Amato, P.R. (2000). The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and Family, 62(4), 1269-1287. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000. 01269.x.
• Bacanlı, F., Eşici, H. & Özünlü, M. B. (2013). Kariyer karar verme güçlüklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5 (40),198-211.
• Bilgin, M. (2009). BiliĢsel esnekliği yordayan bazı değiĢkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (36), 142-157.
• Caplan, G. (1989). Recent developments in crisis intervention and the promotion of support services. Journal of Primary Prevention, 10 (1), 3-25.
• Çapulcuoğlu, U. & Gündüz, B. (2013). Lise öğrencilerinde tükenmişliğin cinsiyet, sınıf düzeyi, okul türü ve algılanan akademik başarı değişkenlerine göre incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, (1), 12-24.
• Demirli-Yıldız, A., Sevil-Gülen, Ö. & Erdur-Baker, Ö. (2018). Kriz, kriz tepkileri ve kriz danışmanlığı. Ö. Erdur-Baker ve T. Doğan (Ed.), Kriz danışmanlığı. Ankara: Pegem Akademi.
• Doğan, T. & Karaman, N. G. (2018). Ailede boşanma: Çocuk ve ergenlerin boşanma sonrası yaşama uyumu Ö. Erdur-Baker ve T. Doğan (Ed.), Kriz danışmanlığı. Ankara: Pegem Akademi.
• Dopheide, J. A. (2006) Recognizing and treating depression in children and adolescents. American Journal of Health-System Pharmacy, 63, 233-243. https://doi:10.2146/ ajhp050264
• Donovan, H. (1995). The P.L.A.C.E. Crisis Intervention Model: Emotional First-Aid. Guides - Non-Classroom. Kaynak: Eric-Ebsco.
• Güler, D. & Çakır, G. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin sınav kaygısını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (39), 82-94.
• Janosik, E. H. (1986). Crisis counseling: A contemporary approach. Monterey, CA: Jones and Bartlett. Irak M. (2009). Psikopatolojilerde bilgi işleme süreçleri: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Kanel, K. (2003). A guide to crisis intervention (2nd ed.). Fullerton, CA: Brooks/Cole.
• Kogan, S. M. (2004). Disclosing unwanted sexual experiences: Results from a national sample of adolescent women. Child Abuse Negl, 28, 147-165. https://doi.org/10. 1016/j.chiabu. 2003.09.014
• Mete-Otlu, B. (2011). Okul psikolojik danışmanlarının krize müdahalede kullandıkları başa çıkma stratejilerinin incelenmesi: İzmir il örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Miller, A. K. & Chandler, K. (2004). Violence in u. s. public schools. 2000 school survey on crime and safety. National Center of Education Statistics.
• Murphy, M. L. (2004). Crisis Intervention Training for Students in School Counselor Preparation Programs. Florida: University of Florida.
• Ören, N. & Gençdoğan, B. (2007). Lise öğrencilerinin depresyon düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (1), 85-92.
• Sayan-Karahan, A. (2012). Boşanma sonrası yaşama uyum. Yayımlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi.
• Sayıl, I. (2002). İntihar davranışı üzerine. Dergimiz, Çankaya RAM, 1, 6-8.
• Shuckit, M.A (1993). Alkol ve madde kötüye kullanımı. (Çev: S. Koray ve K. Kamberoğlu). Saray Kitabevi. İzmir.
• Smith, P. K. (2012). Cyberbullying: Challenges and opportunities for a research program—A response to Olweus (2012). European Journal of Developmental Psychology, 9(5), 553-558. doi: 10.1080/17405629.2012689821
• Sözer, Y. (1992). Psikiyatride Kriz Kavramı ve Krize Müdahale. Kriz Dergisi, 1(1), 8-12.
• Subaşı, G. (2010). Ergenlerde sosyal kaygı ve akran ilişkilerinin psikobiyolojik sosyal kaygı modeline göre sınanması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (2), 52-68.
• Ünalmış, M. & Şahin, R. (2012). Şiddete yönelik tutum ve okul zorbalığı. Uluslararası Cumhuriyet Eğitim Dergisi, 1 (1), 63-71.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Yurdakök, K. (2010). Çocuk istismarı ve ihmali, tanım ve risk faktörleri. Katkı Pediatri Dergisi, 32(4), 423-434.