Çocukları Böbrek Transplantasyonu Olan Ailelerin Psikolojik Dayanıklılığı

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 3, 240 - 250, 30.09.2020

Satı Doğan , Eda Çelik , Kezban Öztürk Sabri Aydemir

https://doi.org/10.47565/ndthdt.2020.21

Öz

Amaç: Çocukları böbrek transplantasyonu olan ailelerde temel bakım veren aile bireyinin psikolojik dayanıklılıklarını değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipte ve kesitsel bir araştırmadır. Araştırmanın evrenini, İzmir’de üçüncü basamak bir eğitim ve araştırma hastanesinin nefroloji-diyaliz ünitesinde çocukları böbrek nakli geçirmiş olan aileler (N=55) oluşturmuştur. Araştırmanın yapıldığı Mayıs-Haziran 2019 tarihleri arasında tedavi gören çocukların aile üyelerinden temel bakım veren kişilerden araştırma kriterlerini karşılayan ve gönüllü olanlar örnekleme dahil edilmiştir. Araştırmanın verileri kişisel bilgi formu ve Yetişkinler İçin Psikolojik Dayanaklılık Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizinin bilgisayar ortamında SPSS 20 paket programı ile yapılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, Kolmogorov-Smirnov ve Mann Whitney-U analizleri kullanılmıştır. Sonuçlar %95 güven aralığında ve p<0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir.
Bulgular: Katılımcıların %9.4’ünün çocuğu 3-12 yaş, %28.3’ünün 13-17 yaş ve %62.3’ünün ise 18 yaşını geçmiş olduğu görülmektedir. Çocukların %60.4’ünün cinsiyeti erkektir. Bakım verenlerin %79.2’si kadındır. Bakım verenlerin, Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği puanları bağımsız değişkenler ile karşılaştırıldığında; ailede başka kronik hastalığı olan bir birey olması, günlük beslenme alışkanlıkları ve özbakım becerileri iyi olan bakım verenlerin psikolojik dayanıklılık puanları istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur (p<0.05). Günlük uyku düzeni, eğitim ve çalışma faaliyetleri, dinlenme ve eğlenme aktiviteleri, spor alışkanlıkları ve sosyal ilişkileri bakım verenlerin psikolojik dayanıklılık puanları açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark yaratmamıştır (p>0.05).
Sonuç: Ailede başka kronik hastalık olan, günlük beslenme alışkanlığı ve özbakım becerileri iyi olan bakım verenlerin psikolojik dayanıklılığı yüksek bulunmuştur. Bu da, bakım verenlerin kendileriyle ilgili minimum düzeyde gereksinimleriyle meşgul olduğunu göstermiştir. Günlük uyku düzeni, eğitim ve çalışma faaliyetleri, dinlenme ve eğlenme aktiviteleri, spor alışkanlıkları ve sosyal ilişkiler alanında bakım verenlerin çoğunluğu iyi olmadığını bildirmiştir. Psikolojik dayanıklılıkta önemli etkisi olan bu faktörlerin bakım verenlerin psikolojik dayanıklılıklarına bir etkisi olmaması ilgi çekicidir. Bu durum bakım verenlerin; özgecil davranış olarak günlük yaşam aktiviteleri, sosyal ve entelektüel gereksinimler ve kendini gerçekleştirme boyutlarıyla ilgilenmeyebileceklerini düşündürmüştür.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik dayanıklılık, bakım verenler, böbrek transplantasyonu

Psychological Resilience of Families with Children with Kidney Transplantation

Öz

Objective: This study was carried out to evaluate the psychological resilience of family members whose children had kidney transplantation.
Method: This is a descriptive and cross-sectional study. The universe of the study consisted of families (N = 55) whose children had kidney transplantation in Tepecik Training and Research Hospital Nephrology-Dialysis Unit. Among the family members of children who received treatment between May and June (2019), when the research was conducted, those who met the research criteria and who volunteered were included in the sample. The data of the study were collected using a personal information form and the Adult Psychological Resilience Scale. The analysis of the data obtained as a result of the research was made in a computer environment with SPSS 20 package program. Descriptive statistics, Kolmogorov-Smirnov, Mann Whitney-U analyzes, were used to evaluate the data. Results were evaluated at 95% confidence interval and p <0.05 significance level.
Results: It is observed that 9.4% of the children of the participants are 3-12 years old, 28.3% are 13-17 years old and 62.3% are over 18 years old. 39.6% of the children are girls and 60.4% are boys. 79.2% of the caregivers are women and 20.8% are men. When the Psychological Resilience Scale scores of the caregivers were compared with the independent variables; The psychological endurance scores of caregivers with good daily eating habits and self-care skills were found to be statistically significantly higher (p <0.05). Daily sleep patterns, training, and working activities, resting and recreation activities, sports habits, and social relations did not make a statistically significant difference in terms of psychological endurance scores of caregivers (p> 0.05).
Conclusion: The psychological resilience of caregivers with other chronic diseases in the family and good daily eating habits and self-care skills were found to be high. This showed that the caregivers were preoccupied with the minimal needs of themselves. The majority of caregivers in the areas of daily sleep patterns, training and working activities, recreation and entertainment activities, sports habits, and social relations reported that they were not good. It is interesting that these factors, which have an important effect on psychological resilience, do not affect the psychological resilience of caregivers. This situation made us think that caregivers may not be interested in daily living activities, social and intellectual needs, and self-actualization dimensions as altruistic behavior.

Anahtar Kelimeler

Psychological resilience, caregivers, kidney transplantation

Kaynakça

• 1. Kaçmaz N, Barlas Ünsal G. Karaciğer Nakli Yapılan Hasta ve Hasta Yakınlarının Psikososyal Durumlarının Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi. Journal of Psychiatric Nursing/Psikiyatri Hemsireliği Dergisi 2014;5(1):1-8.
• 2. Harambat J, Cochat P. Growth after renal transplantation, Pediatric Nephrology, 2009; 24(7):1297-1306.
• 3. Özdağ N. Organ nakli ve bağışına toplumun bakışı. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Y.O. Dergisi 2001;5: 46-55.
• 4. Anthony S.J et al. Child and parental perspectives of multidimensional quality of life outcomes after kidney transplantation. Pediatric transplantation 2010; 14(2): 249-256.
• 5. Atagün M.İ et al. Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011; 3(3):513-552.
• 6. Martin S.C et al. Medical, personal, and social forms of uncertainty across the transplantation trajectory.Qualitative Health Research 2010;20(2):182-196.
• 7. Sundaram S. S et al. Adolescent healthrelated quality of life following liver and kidney transplantation. American Journal of Transplantation 2007;7(4): 982-989.
• 8. Hunter A, A Cross-culturalComparison of Resilience in Adolescents. Journal Pediatric Nursing 2001;16(3):172-179.
• 9. Tusaie K, Janyce D. Resilience: A historical review of the construct. Holistic nursing practice 2004; 18 (1): 3-10.
• 10. Wagnild G.M, Young H.M. Development and psychometric. Journal of nursing measurement 1993;1(2) 165-78.
• 11. Kavi E, Karakale B. Çalışan psikolojisi açısından psikolojik dayanıklılık. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi 2018;7(17): 55-77.
• 12. Çetin F,Basım H.N, Psikolojik Dayanıklılığın İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Tutumlarındaki Rolü, “İŞ;GÜÇ” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi 2011;13(03):79-94.
• 13. Basim H.N, Çetin F. Yetişkinler için Psikolojik Dayaniklilik Ölçeği'nin Guvenilirlik ve Geçerlilik Çalişmasi. Türk Psikiyatri Dergisi 2011;22(2):104-114.
• 14. Küçük L. Diyaliz hastalarına uygulanan sorun çözme eğitiminin anksiyete depresyon ve başetme biçimlerine etksi. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi 2006.
• 15. Lumsdaine J. A et al. Higher quality of life in living donor kidney transplantation: prospective cohort study. Transplant international 2005;18(8) 975-980.
• 16. Üstündağ H et al. Böbrek nakli yapılan hastalarda yaşam kalitesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007;2(6): 117-126.
• 17. Balaska A et al. Changes in health-related quality of life in Greek adult patients 1 year after successful renal transplantation. Experimental and clinical transplantation: official journal of the Middle East Society for Organ Transplantation 2006; 4(2): 521-524.
• 18. Öz F, Bahadır Y.E. Ruh sağlığının korunmasında önemli bir kavram: Psikolojik sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2009;16(3). 82-89.
• 19. Luthar S.S, Cicchetti. D and Becker B. The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child development 2000;71(3): 543-562.
• 20. Aydın M, Egemberdiyeva A. Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Sağlamlık Düzeylerinin İncelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi 2018; 3(1): 37-53.
• 21. Aydoğdu, T. Bağlanma stilleri, başa çıkma stratejileri ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2013.
• 22. Tümlü Ü.G, Recepoğlu E. Üniversite Akademik Personelinin Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki. Journal Of Higher Education & Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi 2013;3(3):205-213.
• 23. Karademir T, Açak M. Üniversiteli Sporcuların Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerinin İncelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2019;16(2):803-816.
• 24. Oktan V, Odacı H, Berber Çelik Ç. Psikolojik doğum sırasının psikolojik sağlamlığın yordanmasındaki rolünün incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2014;14(1):140-152.
• 25. Gizir C. Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 2007;3(28):113-128.
• 26. Schoon I, Parsons S, Sacker A. Socioeconomic adversity, educational resilience, and subsequent levels of adult adaptation. Journal of Adolescent Research 2004; 19(4): 383-404.
• 27. Rolland, J.S. Walsh F. Facilitating family resilience with childhood illness and disability. Current opinion in pediatrics 2006; 18(5): 527-538.
• 28. Patterson J. M. Understanding family resilience. Journal of clinical psychology 2002; 58(3): 233-246.
• 29. Duman N. Travma sonrası büyüme ve gelişim. Uluslararası Afro – Avrasya Araştırmaları Dergisi 2019; 4(7):178-184.
• 30. İnci F, Boztepe H. Travma Sonrası Büyüme: Öldürmeyen Acı Güçlendirir mi? Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2013;4(2):80-84.
• 31. Sebuktekin D. Travma sonrası büyüme, temel inançlarda sarsılma ve psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi 2018.
• 32. Zimmerman M.A, Arunkumar R. Resiliency research: Implications for schools and policy. Social Policy Report: Society for Research in Child Development 1994; 8(4): 1–20.
• 33. Belasco A.G, Sesso R. Burden and Quality of Life of Caregivers for Hemodialysis Patients. American Journal of Kidney Diseases. 2002; 39(4): 805-812.
• 34. Rutter M. Implications of resilience concepts for scientific understanding. Annals of the New York Academy of Sciences, (Resilience in Children). 2006; 1094(1): 1–12.
• 35. Shyu Y.I. Patterns of Care Giving when Family Care Givers Face Completing Needs. Journal of Advanced Nursing 2000; 31(1): 35-43.