Hemodiyaliz Tedavisi Uygulanan Hastalarda Umut, Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki/ Relationship Between Hope, Psychological Resilience, and Quality of Life in Patients Undergoing Hemodialysis Treatment

Year 2025, Volume: 20 Issue: 1, 1 - 13, 31.01.2025

Daoud Alehemır Amne Zülfünaz Özer

https://doi.org/10.47565/ndthdt.2025.92

Abstract

Aim: This study was conducted to determine the relationship between hope, psychological resilience and quality of life in patients undergoing hemodialysis treatment.
Materials and Methods: This descriptive and cross-sectional study was conducted with 239 hemodialysis patients in two dialysis units located in Istanbul between September and December 2023. Data were collected using the Personal Information Form, Dispositional Hope Scale, Brief Resilience Scale, and Kidney Disease Quality of Life Instrument through face-to-face interviews.
Result: The average age of the patients was 63.65±11.46 years, and the average duration of dialysis treatment was 5.17±2.96 years. Among the participants, 59% were male, 90% were married, 42.3% were illiterate, 41% were housewives, 79.9% had an income equal to their expenses, and 89.5% reported having good overall health. The mean scores of the Dispositional Hope Scale, Alternative Ways Thinking and Actuating Thinking subscales are 21.86±6.02, 18.10±5.92, 39.96±10.24, respectively, and the mean score of the Brief Psychological Resilience Scale is 41.21±5.84. The mean scores of the Kidney Disease Quality of Life Instrument subdimensions are List of Symptoms/Problems 26.95±5.66, Burden of Kidney Disease 55.98±11.50, Effects of Kidney Disease 21.34±2.88, Physical Health 52.43±8.46, and Mental Health 47.40±10.25. A positive and statistically significant correlation was found between Brief Resilience Scale and Alternative Ways Thinking, Actuating Thinking, and Dispositional Hope Scale. Additionally, there was a positive correlation between Alternative Ways Thinking and Physical Health, and a negative correlation with the Symptoms/Problems List.
Conclusion: The levels of hope and resilience were found to be moderate, while the quality of life was low. Furthermore, as the patients' hope increased, their psychological resilience also increased. Those who can make successful plans and generate pathways for desired goals under normal or challenging conditions experience fewer symptoms and have better physical health.

Keywords

Hemodialysis, Nursing, Psychological Resilience, Hope, Quality of Life

Hemodiyaliz Tedavisi Uygulanan Hastalarda Umut, Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki/ Relationship Between Hope, Psychological Resilience, and Quality of Life in Patients Undergoing Hemodialysis Treatment

Abstract

Amaç: Bu çalışma, hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastalarda umut, psikolojik dayanıklılık ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Betimsel ve kesitsel olan bu çalışma, Eylül-Aralık 2023 tarihleri arasında İstanbul’da bulunan iki diyaliz ünitesinde tedavi gören 239 hemodiyaliz hastası ile yapılmıştır. Elde edilen veriler, Kişisel Bilgi Formu, Sürekli Umut Ölçeği, Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği ve Böbrek Hastalığı Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılarak yüz yüze görüşme ile toplanmıştır.
Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 63,65±11,46 yıl, diyaliz alma süreleri ortalaması 5,17±2,96 yıl olup %59’u erkek, %90’ı evli, %42,3’ünün okur yazar olmadığı, %41’inin ev hanımı, %79,9’unun geliri giderine eşit olduğu, %89,5’inin genel sağlık durumlarının iyi olduğu görülmüştür. Sürekli Umut Ölçeği, Alternatif Yollar Düşüncesi ve Eyleyici Düşünce alt boyutları puan ortalamaları sırasıyla 21,86±6,02, 18,10±5,92, 39,96±10,24, Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği puan ortalaması 41,21±5,84’tür. Böbrek Hastalığı Yaşam Kalitesi Ölçeği alt boyutları puan ortalamaları, Semptom/Problemler Listesi 26,95±5,66, Böbrek Hastalığı Yükü 55,98±11,50, Böbrek Hastalığının Etkisi 21,34±2,88, Fiziksel Sağlık 52,43±8,46, Mental Sağlık 47,40±10,25’tir. Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği ile Alternatif Yollar Düşüncesi, Eyleyici Düşünce ve Sürekli Umut Ölçeği arasında pozitif yönlü istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptanmıştır. Alternatif Yollar Düşüncesi ile Fiziksel Sağlık arasında pozitif yönlü, Semptom/Problem Listesi arasında negatif yönlü istatistiksel olarak anlamlı düzeyde ilişki bulunmuştur.
Sonuç: Umutları ve psikolojik dayanıklıkları orta, yaşam kaliteleri düşük bulunmuştur. Ayrıca hastaların umutları artıkça psikolojik dayanıklılıkları artmaktadır. Normal ya da zorlu şartlar altında istenen amaçlar için başarılı planlar yapabilen/yollar üretebilenler daha az semptom deneyimlemekte ve fiziksel sağlıkları daha iyi olmaktadır.

Keywords

Hemodiyaliz, Hemşirelik, Psikolojik Dayanıklılık, Umut, Yaşam Kalitesi

Ethical Statement

Bu çalışma için etik komite onayı, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Etik Kurul Başkanlığı'ndan alınmıştır (Tarih ve no: 28.02.2023 tarih, 2023/02 sayı).

References

• Topbaş E. Kronik böbrek hastalığının önemi, evreleri ve evrelere özgü bakımı. NefroHemDergi [Internet]. 2015 [cited 2023 Apr 9];10(1):53-9. Available from: https://search.app/nFJTj4zV7gK9SboL9
• Bello AK, Levin A, Lunney M, Osman MA, Ye F, Ashuntantang GE, et al. Status of care for end stage kidney disease in countries and regions worldwide: International crosssectional survey. BMJ. 2019;367:l5873. doi: 10.1136/bmj.l5873.
• Kovesdy CP. Epidemiology of chronic kidney disease: An update 2022. Kidney Int Suppl. 2022;12(1):7-11. doi:10.1016/j.kisu.2021.11.003.
• Ateş K, Seyahi N, Koçyiğit İ. Türkiye’de nefroloji, diyaliz ve transplantasyon registry 2022. Türk Nefroloji Derneği Yayınları [Internet]. 2023 [cited 2024 Feb 15]:1-51. Available from: https://nefroloji.org.tr/uploads/pdf/REGISTRY2022_web.pdf
• Hindistan S, Deniz A. Hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda semptom değerlendirmesi. Bezmiâlem Science [Internet]. 2018[cited 2024 May 15]; 6(2):112-8. Available from: https://d2v96fxpocvxx.cloudfront.net/new/bd1986e1-0bc1-4f4d-af66-3a184850a065/articles/bs.2018.1530/BAS-6-112.pdf
• Orak NŞ, Pakyüz SÇ, Kartal A Ölçek geliştirme çalışması: Hemodiyaliz hastalarında konfor. NefroHemDergisi [Internet].2017 [cited 2024 May 8];12(2): 68-77. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/330157
• Şanlıtürk D, Ovayolu N, Kes D. Hemodiyaliz hastalarında sık karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri. NefroHemDergi [Internet]. 2018[cited 2023 Dec 10];13-7. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/418873
• Yakaryılmaz FD, Pembegül İ. Hemodiyaliz hastalarında umutsuzluk düzeyi ile günlük yaşam aktiviteleri arasındaki ilişki. FÜ Sağ Bil Tıp Derg [Internet]. 2022 [cited 2023 Ap 6];36(2):97-100. Available from: https://search.app/GKcEHJjdeVqxC6RY9
• Park GY, Yoo EK. A study on hope in hemodialysis patients. Adv Sci Technol Lett (Healthcare and Nursing). 2016;128:244–6. doi: 10.14257/astl.2016.128.48
• Ottaviani AC, Souza EN, Drago NC, Mendiondo MSZ, Pavarini SC, Orlandi FS. Hope and spirituality among patients with chronic kidney disease undergoing hemodialysis: A correlational study. Rev Lat Am Enfermagem. 2014;22(2):248-54. doi: 10.1590/0104-1169.3323.2409.
• Yılmaz FT, Sert H, Kumsar AK, Aygin D, Sipahi S, Genç AB. Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların umut düzeyleri, semptom kontrolü ve tedaviye uyumlarının değerlendirilmesi. ACU Sağlık Bil Derg [Internet]. 2020[cited 2023 Dec 15];11(1):36-41. Available from: journal.acibadem.edu.tr/tr/download/article-file/1701762
• Kavi E, Karakale B. Çalışan psikolojisi açısından psikolojik dayanıklılık. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi. 2018;7(17):56-77. doi: 10.31199/hakisderg.391826 Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2025; 20(1): 1-13
• Shirazi M, Chari M, Kahkha SJ, Marashi F. The role of hope for the future and psychological hardiness in quality of life among dialysis patients. Jentashapir Journal of Health Research. 2018;9(3): e67827. doi: 10.5812/jjhr.67827.
• Alemdar H, Pakyüz SÇ. Hemodiyaliz hastalarında öz bakım gücünün yaşam kalitesine etkisinin değerlendirilmesi. NefroHemDergisi [Internet]. 2015[cited 2024 Ap 23];10(2):19-30. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/292254
• Dane E, Olgun N. Hemodiyaliz hastalarının psikolojik dayanıklılık durumları ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. NefroHemDergi [Internet]. 2016[cited 2023 Feb 10];11(1):43-54. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/403808
• Kara B. Hemodiyalize giren son dönem böbrek yetmezlikli hastalarda öncelikli sorunlardan biri: Yaşam kalitesi. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2012;11(5):631. doi: 10.5455/pmb.1-1322594381
• Keskin AY, Özpulat F. Kronik böbrek yetmezliği tanısıyla hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastaların yaşadıkları güçlükler. Sağlık ve Toplum [Internet]. 2019[cited 2023 Ap 10];1:32-43. Available from: https://www.researchgate.net/profile/Alev-Yildirim-
• Arslan S, Sivrikaya S, Erdem N, Akyol A. Hemodiyaliz hastalarında yaşam kalitesi ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. NefroHem Dergisi [Internet]. 2011[cited 2024 May 10];8(1):30-5. Available from: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/418896
• Karadag E, Ugur O, Mert H, Erunal M. The relationship between psychological resilience and social support levels in hemodialysis patients. J Basic Clin Health Sci. 2019;3:9-15. doi: 10.30621/jbachs.2019.469
• Snyder CR, Harris C, Anderson JR, Holleran SA, Irving LM, Sigmon ST, et al. The will and ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology. 1991;60(4):570-85. Doi: 10.1037//0022-3514.60.4.570
• Tarhan S, Bacanlı H. Sürekli Umut Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. JHWB [Internet]. 2015[cited 2023 Oct 10];3(1):1-14. Available from: https://jhwbjournal.com/uploads/files/ 00eff4cef0a9e052dc12aeec 5753783b.pdf
• Smith BW, Dalen J, Wiggins K, Tooley E, Christopher P, Bernard J. The brief resilience scale: assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine. 2008;15(3):194-200. doi:10.1080/10705500802222972.
• Doğan T. Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. JHWB [Internet]. 2015 [2023 Feb 12];3(1):93-102. Available from: https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/kisa-psikolojik-saglamlik-olcegi-toad.pdf
• Hays RD, Kallich JD, Mapes DL, Coons SJ, Carter WB. Development of the Kidney Disease Quality of Life (KDQOL) Instrument. Qual Life Res. 1994;3(5):329-38. doi: 10.1007/bf00451725
• Yıldırım A, Ogutmen B, Bektas G, Isci E, Mete M, Tolgay HI. Translation, cultural adaptation, initial reliability, and validation of the Kidney Disease and Quality of Life Short Form (KDQOL-SF 1.3) in Turkey. Transplant Proc. 2007;39(1):51-4. doi: 10.1016/j.transproceed.2006.10.196.
• Bayan NH, Farahani MJ, Sedaghat N, Mehrabi S, Ramezani F. The effect of hope therapy on the management of hemodialysis outcomes: A review article. Cureus. 2024;16(2):e54104. doi: 10.7759/cureus.54104
• Yan W, Huang Q, Wang Y, Ni Z, Peng K, Zhang P. Hope as the mediator in the relation between resilience and life satisfaction among Tibetan Orphans. SAGE. 2024;14(2):1-10. doi: 10.1177/21582440241252003
• Alshraifeen A, Al-Rawashdeh S, Herth K, Alnuaimi K, Alzoubi F, Khraim F, et al. The association between hope and quality of life in haemodialysis patients. British Journal of Nursing. 2020;29(21):1260-5. doi: 10.12968/bjon.2020.29.21.1260
• Özmen Y, Özer Z. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda hastalık algısının, umudun ve hasta güçlendirmenin incelenmesi. NefroHemDergi. 2024;19(2):73-87. doi: 10.47565/ndthdt.2024.84.
• Rambod M, Pasyar N, Mokhtarizadeh M. Psychosocial, spiritual, and biomedical predictors of hope in hemodialysis patients. Int J Nephrol Renovasc Dis. 2020;13:163-9. doi: 10.2147/IJNRD.S255045
• Orlandi FDS, Pepino BG, Pavarini SCI, Santos DAD, Mendiondo MSZD. The evaluation of the level of hope of elderly chronic kidney disease patients undergoing hemodialysis. Rev Esc Enferm USP. 2012;46(4):900-5. doi: 10.1590/S0080-62342012000400017.
• Andrade SV, Sesso R, Diniz DHMP. Hopelessness, suicide ideation, and depression in chronic kidney disease patients on hemodialysis or transplant recipients. J Bras Nefrol. 2015;37:55–63. https://doi.org/10.5935/0101-2800.20150009
• Melo GAA, Silva RA, da Silva MFC, Galvao MTG, da Silva VM, Caetano JA. Religiosity and hope in patients with chronic renal failure: coping strategies. Int Arch Med [Internet]. 2016[cited 2023 Ap 20];9:1–9. Available from: https://repositorio.ufc.br/bitstream/riufc/23085/1/2016_art_gaamelo.pdf 12 Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2025; 20(1): 1-13
• Wang Y, Qiu Y, Ren L, Jiang H, Chen M, Dong C. Social support, family resilience and psychological resilience among maintenance hemodialysis patients: A longitudinal study. BMC Psychiatry. 2024;24(1):1-12. doi: 10.1186/s12888-024-05526-4.
• Demirel M, Sukut Ö. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda psikolojik sağlamlık, algılanan sosyal destek ve depresyon ile tedaviye uyum arasındaki ilişki. SBÜ Hemşirelik Dergisi. 2024;6(1):49-56. doi: 10.48071/sbuhemsirelik.1363343
• Liu YM, Chang HJ, Wang RH, Yang LK, Lu KC, Hou YC. Role of resilience and social support in alleviating depression in patients receiving maintenance hemodialysis. Ther Clin Risk Manag. 2018;14:441-51. doi: 10.2147/TCRM.S152273
• Qiu Y, Huang Y, Wang Y, Ren L, Jiang H, Zhang L, et al. The role of socioeconomic status, family resilience, and social support in predicting psychological resilience among Chinese maintenance hemodialysis patients. Frontiers in Psychiatry. 2021;12,723344. doi:10.3389/fpsyt.2021.723344.
• Chan R, Brooks R, Erlich J, Gallagher M, Snelling P, Chow J, et al. How do clinical and psychological variables relate to quality of life in end-stage renal disease? Validating a proximal–distal model. Qual Life Res. 2014;23(2):677-86. doi: 10.1007/s11136-013-0499-1.
• Kalender N, Tosun N. Determination of the relationship between adequacy of dialysis and quality of life and self‐care agency. J Clin Nurs. 2014;23(5-6):820-8. doi: 10.1111/jocn.12208.
• Theofilou P. Quality of life in patients undergoing hemodialysis or peritoneal dialysis treatment. J Clin Med Res. 2011;3(3):132-8. doi: 10.4021/jocmr552w.
• Zazzeroni L, Pasquinelli G, Nanni E, Cremonini V, Rubbi I. Comparison of quality of life in patients undergoing hemodialysis and peritoneal dialysis: A systematic review and meta-analysis. Kidney Blood Press Res. 2017;42(4):717-27. doi: 10.1159/000484115
• Ho YF, Li IC. The influence of different dialysis modalities on the quality of life of patients with end-stage renal disease: A systematic literature review. Psychol Health. 2016;31(12):1435-65. doi: 10.1080/08870446.2016.1226307
• Kefale B, Alebachew M, Tadesse Y, Engidawork E. Quality of life and its predictors among patients with chronic kidney disease: A hospital-based cross sectional study. PLoS One. 2019;14(2):e0212184. doi: 10.1371/journal.pone.0212184.
• Rahimipour M, Shahgholian N, Yazdani M. Effect of hope therapy on depression, anxiety, and stress among the patients undergoing hemodialysis. Iran J Nurs Midwifery Res. 2015;20(6):694–99. doi: 10.4103/1735-9066.170007
• Demetriou L, Drakontaides M, Hadjicharalambous D. Psychological resilience hope and adaptability as protective factors in times of crisis: a study in Greek and Cypriot society during the COVID-19 pandemic. Social Education Research. 2020; 2(1):20-34. doi: 10.37256/ser.212021618
• Mahdian Z, Ghaffari M. The mediating role of psychological resilience, and social support on the relationship between spiritual well-being and hope in cancer patients. JFMH [Internet]. 2016 [cited 2024 Ap 16];18(3):130-8. Available from: https://search.app/vBFfAZ86fcYxibPW6
• Karaman MA, Vela JC, Garcia C. Do hope and meaning of life mediate resilience and life satisfaction among Latinx students?. Br J Guid Counc. 2020;48(5):685-96. doi: 10.1080/03069885.2020.1760206
• Mak WW, Ng IS, Wong CC. Resilience: Enhancing well-being through the positive cognitive triad. J Couns Psychol. 2011;58(4):610-7. doi: 10.1037/a0025195.
• Zeabadi SM, Ranjbaran M, Rashvand F, Rostampourromdasht A, Hosseinigolafshani S. Predictors of hope in Iranian patients undergoing hemodialysis. J Nephropharmacol. 2022;11(2):e10415. doi: 10.34172/npj.2021.10415.
• Ercan F, Demir S. Hopelessness and quality of life levels in hemodialysis patients. GMJ. 2018;29:169-74. doi: 10.12996/gmj.2018.49
• Mardhiyah A, Philip K, Mediani HS, Yosep I. The Association between Hope and Quality of Life among Adolescents with Chronic Diseases: A Systematic Review. Child Health Nurs Res. 2020;26(3):323-328. doi: 10.4094/chnr.2020.26.3.323
• Pleeging E, Burger M, van Exel J. The relations between hope and subjective well-being: A literature overview and empirical analysis. Appl Res Qual Life. 2021;16(3):1019-41. doi: 10.1007/s11482-019-09802-4
• Senger AR. Hope's relationship with resilience and mental health during the COVID-19 pandemic. Curr Opin Psychol. 2023;50:101559. doi: 10.1016/j.copsyc.2023.101559
• Coppock TE, Owen JJ, Zagarskas E, Schmidt M. The relationship between therapist and client hope with therapy outcomes. Psychother Res. 2010;20(6):619-26. doi: 10.1080/10503307.2010.497508