Medya Dilinde Deyimsel İfadeler: Arapça - Türkçe Karşılaştırmalı İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 52, 211 - 233, 15.12.2024

Ahmed Mahmoud Zakaria Tawfık

https://doi.org/10.30623/hij.1503226

Öz

Dil öğrenme aşamaları kademeli olarak ilerler ve öğrenicinin durumu, dil bilgisel yetkinliği, dilin kuralları, kelime dağarcığı ve yapıları konusundaki bilgisi göz önünde bulundurularak farklı düzeylerde çeşitlenir. Tipik olarak ilk aşama, dilin harflerini tanımayı, telaffuzunu ve yazılışını öğrenmeyi, bazı basit ifadeleri ve kısa diyalogları tanımak gibi temel hedefleri gerçekleştirmeye yöneliktir. Bu, daha sonra kolaydan zora, somuttan soyuta, gerçek anlamdan mecazi anlama geçiş yapan sonraki seviyelerle devam eder. Bu nedenle, dil öğreniminde ileri düzeylerin ele alabileceği konulardan biri de deyimsel ifadelerin incelenmesidir; dilin özellikleri, mecazi anlamları ve özel yapıları, bu tür ifadelerin anlamını çözmek için gereken hassas dil duygusuna sahip olmayan başlangıç seviyesindeki öğrenciler için tam olarak anlaşılmayabilir. Bu araştırma, medya dilinde yaygın olan deyimsel ifadelerin örneklerini vurgulamayı, anlamlarını açıklamayı, yapılarını analiz etmeyi ve Türkçe karşılıklarıyla karşılaştırmayı amaçlamaktadır; böylelikle benzerlikleri ve farklılıkları belirleyerek öğrenme ve çeviri süreçlerine önemli etkileri olduğunu anlamayı hedeflemektedir.
Araştırma, kısa bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde terkîb, nisbî sebat ve terkîbin küllî delaleti perspektifiyle deyim, işlevi ve önemli özellikleri ele alınmıştır. Ayrıca çalışmada deyimsel ifadelerin taşıdığı tarihi ve kültürel boyutlar incelenmiş ve bunların sözcük öbekleri ve atasözleriyle olan ilişkisi, eski ve yeni dönemlerde bu konuyu ele alan en önemli eserler ile medya alanında kullanım alanları belirtilmiştir. İkinci bölümde ise deyimsel ifadeler yaygın dilsel bileşimlerine göre beş gruba ayrılmış ve karşılaştırılmalı olarak ele alınmıştır. Bu gruplandırma şu şekilde oluşturulmuştur: Birincisi, fiilî terkip ifadeleridir. Örneğin:(اختلط الحابل بالنابل، يطفو على السطح، يشعل فتيلاً، يحكم بالحديد والنار، يشد الحزام sapla samanı karıştırdı, gün yüzüne çıktı, fitil ateşledi, demir yumrukla hükmetti, kemer sıktı) ifadeleri bu gruptandır. İkincisi: İsmî terkip ifadeleridir. Örneğin (اللعب على المكشوف، الخروج من عنق الزجاجة، الكرة في ملعب فلان، الحبل على الجرّار، الضوء في نهاية النفق açık oynamak, dar boğazdan çıkmak, artık top sende, aynı tas aynı hamam, tünelin sonunda ışık) bu gruptandır. Üçüncüsü: Vasfî (sıfatlı) terkip ifadeleridir. Örneğin:(القنبلة الموقوتة، نفق مظلم، سلاح ذو حدَّين، زوبعة في فنجان Patlamaya hazır bomba, karanlık tünel, iki ucu keskin kılıç, bardakta fırtına) bu grupta zikredilebilir. Dördüncüsü: İzafî terkip (isim tamlaması) ifadeleridir. Örneğin:(نبض الشارع، رأس الحربة، روح الفريق، رجل الساعة halkın nabzı, öncü kuvvet, takım ruhu, günün adamı) bu gruba dâhildir. Beşincisi: Zarflı terkip ifadeleridir. Örneğin:(تحت المجهر، على قدم وساق، تحت الطاولة، خلف الكواليس Mercek altında, hummalı bir şekilde, masanın altında, kulis arkasında) bu grupta sayılabilir.
Bu gruplar altındaki deyimlerin Arapçada ve bir Arap gazetecilik bağlamında anlamları ele alınmış ardından Türkçedeki karşılıkları ve bunların Türk basınından örneklerle anlamlarına yer verilmiştir. Son olarak, araştırma vurguladığı en önemli noktaları içeren sonuçlar ifade edilmiştir. Bunlardan en önemlisi, Arapça ve Türkçe ifadeler arasındaki büyük benzerliği vurgulamak olmuştur. Arap ülkeleri ile Türkiye'nin paylaştığı tarihsel, kültürel ve dilsel etkilerden dolayı bu durum doğaldır. Dilsel farklılıklara rağmen, Arapça ve Türkçe arasında ortak kullanılan deyimsel ifadeler vardır, bu da her iki dili öğrenen kişiler için anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır.
Araştırmacı, müfredatın öğrencilerin dil becerilerini güçlendirecek deyimlere yönelik özel dersler içerecek şekilde geliştirilmesini önermektedir. Ayrıca, öğrenciler arasında kültürel anlayışı geliştirmek amacıyla, Arapça ve Türkçe dillerinde deyimlerin kullanımına odaklanan atölye çalışmaları ve seminerler düzenlenmesi tavsiye edilmektedir. Bunun yanı sıra, etkileşimli kaynaklar sunarak deyimlerin öğrenilmesine ve iletişim becerilerinin geliştirilmesine katkıda bulunacak dijital eğitim platformlarının geliştirilmesinde modern teknolojilerden yararlanılmasının önemi vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Deyimsel İfade, Karşılaştırmalı Dilbilim, Medya Dili, Söylem Analizi

Idiomatic Expressions in Media Language: A Comparative Study of Arabic and Turkish

Öz

Language learning progresses gradually and varies at different levels, based on learner variables, learners’ grammatical competence and their knowledge of the rules, along with the vocabulary and structures of the language. The first stage typically aims to achieve basic goals, such as recognising the letters of the language, learning pronunciation and spelling and recognising some simple phrases or short dialogues. This stage is then followed by subsequent levels moving from easier to more difficult, from concrete to abstract, from literal to figurative language. Therefore, a major topic that can be addressed in advanced levels in language learning is the study of idiomatic expressions. Lacking the sensitive sense of language needed to decode the meaning of such expressions, lower-level learners may fail to understand the features of language, figurative meaning and specific grammatical structures. This study aims to highlight examples of common idiomatic expressions used in the media. It explains their meanings, analyses their structures and compares them with their Turkish equivalents, thereby identifying similarities and differences and understanding their key implications for language learning and translation processes.
The study consists of a short introduction and two sections: The first analyses the notion of idiom, its functions and key features from the perspective of phrases, relative consistency and overall meaning of phrases. Moreover, it analyses the historical and cultural properties of idiomatic expressions, their relationships with phrases and proverbs and their use in the media, along with discussing major studies addressing this subject today and in the past. The second categorises idiomatic expressions into five groups based on their common linguistic make-up and discusses them comparatively. The five categories are as follows: The first category includes infinitive phrases (e.g., to fail to separate the straw from the chaff, to become clear, to sow dragon's teeth, to rule with an iron fist, to tighten one’s belt). The second is noun phrases (usually gerunds) (playing openly, getting out of the bottleneck, ball in someone’s court, the same old story, light at the end of the tunnel). The third is nouns described by an adjective or post-modifiers (e.g., bomb ready to explode, dark tunnel, double-edged sword, storm in a teapot). The fourth includes possessive constructions (e.g., the public’s view, the spirit of team, man of the day). The final category is prepositional or adverbial phrases (e.g., under lens, feverishly, under the table, in the backstage).
This study discusses the meanings of idioms under these categories in the context of journalism in Arabic and provides their equivalents in Turkish and the meanings of these equivalents with examples from the Turkish media. Finally, the study draws some conclusions by emphasizing the most important findings. A major finding was that there was a great similarity between Arabic and Turkish expressions. This is quite natural due to the historical, cultural and linguistic influence of Arab countries and Turkey on each other. Despite the linguistic differences between Arabic and Turkish, there are shared idiomatic expressions in these languages, making them easier to understand for learners of both languages.
The researcher recommends that the language curricula should include specific courses on idioms to help develop students' language skills. He also recommends that workshops and seminars focusing on the use of idioms in Arabic and Turkish should be organised to enhance cultural understanding among students. The study emphasises the importance of using modern technologies in the development of digital educational platforms that could contribute to the learning of idioms and the development of communication skills through interactive resources.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Idiomatic Expressions, Comparative Linguistics, Media Language, Discourse Analysis

التعابير الاصطلاحية في لغة الإعلام. دراسة تقابلية بين العربية والتركية

Öz

تتدرج مراحل تعلم اللغة، وتتنوع مستوياتها مراعاة لحال المتعلم ومدى كفايته اللغوية وإلمامه بقواعد تلك اللغة ومفرداتها وتراكيبها، وعادة ما يكون المستوى الأول تمهيديا يسعى لتحقيق أهداف أولية وتأسيسية من قبيل التعرف على حروف تلك اللغة وطريقة نطقها وكتابتها، وبعض العبارات البسيطة والحوارات القصيرة، ثم تتبعه مستويات أخرى تنتقل من السهل إلى الصعب ومن المادي المحسوس إلى المعنوي المجرد، ومن المعنى الحقيقي إلى المعنى المجازي، وعليه فإنَّ دراسة التعبير الاصطلاحي تعد واحدة من الموضوعات التي يمكن أن تتناولها المستويات المتقدمة في تعلم اللغات لما يشتمل عليه من خصائص بلاغية ودلالات مجازية وتراكيب خاصة لا يتأتى للمبتدئ إدراك مضامينها، حيث يفتقر إلى الحس اللغوي المرهف اللازم لفك شفرة تلك المسكوكات. وفقًا لهذه الرؤية يسعى البحث إلى إلقاء الضوء على أمثلة للتعبيرات الاصطلاحية الشائعة في لغة الإعلام وبيان دلالتها وتحليل تراكيبها ومقابلتها بمثيلتها في اللغة التركية سعيًا للوقوف على أوجه التشابه والاختلاف لما لها من أثر كبير في عمليتي التعلم والترجمة. وقد التزمنا كلا من المنهج الوصفي التحليلي والمنهج التقابلي، وقام البحث على مقدمة موجزة، ومبحثين: الأول مبحث نظري يتناول مفهوم التعبير الاصطلاحي ووظيفته وأهم خصائصه مثل: التركيب، والثبات النسبي، والدلالة الكلية للتركيب. واستعرضنا الأبعاد التاريخية والثقافية التي تحملها التعبيرات الاصطلاحية، كما أشرنا إلى العلاقة بينها وبين المتلازمات اللفظية والأمثال، وأهم الكتب والدراسات التي تناولتها قديما وحديثا، ومجالات استخدامها خصوصا في الإعلام. والثاني: مبحث تطبيقي يتناول عينة مختارة من التعبيرات الاصطلاحية بالوصف والتحليل، حيث تم تصنيفها وفق تركيبها اللغوي الشائع في الاستخدام إلى خمسة مجموعة: أولاً: تعبيرات التركيب الفعلي، مثل: (اختلط الحابل بالنابل، يطفو على السطح، يشعل فتيل، يحكم بالحديد والنار، يشد الحزام)، ثانيًا: تعبيرات التركيب الاسمي مثل: (اللعب على المكشوف، الخروج من عنق الزجاجة، الكرة في ملعب فلان، الحبل على الجرار، الضوء في نهاية النفق)، ثالثًا: تعبيرات التركيب الوصفي، مثل: (القنبلة الموقوتة، نفق مظلم، سلاح ذو حدين، زوبعة في فنجان) رابعًا: تعبيرات التركيب الإضافي مثل: (نبض الشارع، رأس الحربة، روح الفريق، رجل الساعة)، خامسًا: تعبيرات التركيب الظرفي، مثل: (تحت المجهر، على قدم وساق، تحت الطاولة، خلف الكواليس)، وبيان دلالتها في العربية وفي سياق صحفي عربي، ثم ذكر مقابلها في اللغة التركية وبيان دلاته مع التمثيل له من الصحافة التركية. وفي الأخير أعقبته خاتمة بأهم النقاط التي أكد عليها البحث. ومن أهمها التأكيد على التقارب الكبير بين التعابير في اللغتين العربية والتركية، نظرًا للتأثيرات التاريخية والثقافية واللغوية التي تشترك فيها البلدان العربية وتركيا. فعلى الرغم من الاختلافات اللغوية، إلا أن هناك تعابير اصطلاحية تشترك في استخدامها بين العربية والتركية، مما يسهل فهمها للأشخاص الذين يتعلمون كلا اللغتين. ويوصي الباحث بضرورة إدخال تحسينات على المناهج الدراسية لتتضمن دروسًا مخصصة للتعابير الاصطلاحية، مما يسهم في تعزيز الكفاءة اللغوية للطلاب. كما يوصى بتنظيم فعاليات تعليمية مثل ورش العمل والندوات التي تركز على توظيف هذه التعابير في اللغتين العربية والتركية، بهدف تعزيز الفهم الثقافي المشترك بين المتعلمين. بالإضافة إلى ذلك، يؤكد على أهمية الاستفادة من التقنيات الحديثة لتطوير منصات تعليمية رقمية تقدم موارد تفاعلية تدعم تعلم التعابير الاصطلاحية وتحسين مهارات التواصل.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية وآدابها, التعبير الاصطلاحي, لغة الإعلام, علم اللغة التقابلي, تحليل الخطاب

Kaynakça

• İyyâşî, Munzir. el-Lisâniyyât ve’d-Dilâle “el-Kelime”. Haleb: Merkezu’l-İnmâi’l-Hadârî, 1996.
• Austin, John Langshaw. Nazarîyye Efalü’l-Kelâm el-‘Amme: Keyfe Nüncez el-Eşya bi’l-Kelâm, terc. Abdü’l-Kadir Kinînî. ed-Dârü’l-Beydâ: Afrika eş-Şark, 1991.
• Bağmancı, Emine - Önel, Abdulhakim. “Arap Dilinde Neolojizm: El-Cezire Haber Sitesi Örneği”. Şarkiyat Mecmuası, sy. 44 (Nisan 2024): 1-20. https://doi.org/10.26650/jos.1424856
• Chomsky, Noam. Cevânib min Nazarîyyeti’n-Nahv, terc. Murtazâ Cevâd Bâkir. Irak, Matba‘atu Câmi‘ati’l-Mosul, 1985.
• De Saussure, Ferdinand. İlmü’l-Lüga el-‘Âm, terc. Yûl Yûsuf ‘Azîz. Bağdat: Âfâku’l-Arabiyye, 1985.
• el-Kâsimî, Ali. et-Ta‘bîr el-İstılâhî ve’s-Siyâkî ve Mu‘cem ‘Arabî lehâ, Mecelletü’l-Lisân el-‘Arabî 17, (1979)
• et-Tıtbâî, Tâlib. Nazarîyyetü’l-Ef‘âl el-Kelâmiyye beyne Felâsifeti’l-Lüga el-Mu‘âsırîn ve’l-Belâgiyyîn el-Arab. Kuveyt: Matbû‘âtu Câmi‘ati’l-Kuveyt, 1994.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Kuveyt: el-Mecma‘u’l-Vatanî li’s-Sekâfe ve’l-Fünûn ve’l-Âdâb, 2001.
• Fâhûrî, ‘Âdil. el-Lisâniyyât et-Tevâlidiyye et-Tehvîliyye. Beyrut: Dâr et-Telî‘a, 1988.
• Fâyid, Vefâ Kâmil. Mu‘cem et-Ta‘bîr el-İstılâhî fi’l-Arabiyye el-Mu‘âsıra: ‘Arabî-‘Arabî. Kahire: Câmi‘atu’l-Kahire, 2007.
• Gazâle, Hasan. Kâmûsu Dâr el-‘İlm li’l-Mütelâzemât el-Lafziyye. Beyrut: Dâr el-‘İlm li’l-Melâyîn, 2007.
• Hitam, Cevâd. et-Tevâdülîyye: Usûluhâ ve İtticâhâtuhâ. Ürdün: Dâr Kunûzu’l-Ma‘rife, 2016.
• Hüsameddin, Kerîm Zeki. et-Ta‘bîr el-İstılâhî: Dirâse fi Te’sîli’l-Mustalah ve Mefhûmihi ve Mecâlâtihi’d-Dilâliyye ve Enmâtihi’t-Terkîbiyye. Kahire: Mektebetü’l-Encülü’l-Mısriyye, 1980.
• İbn Ömer, Abdü’r-Rezzâk. el-Mütelâzemâtü’l-Lafziyye fi’l-Lüga ve’l-Kavâmîsü’l-Arabiyye. Tunus, Mecma‘u’l-Etrâş, 2007.
• İbn Sîde, Ali bin İsmail. el-Muhkem ve’l-Muhîtü’l-A‘zam, tah. Abdü’l-Hamid Hindavî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Jackendoff, Ray. Foundations of language: brain, meaning, grammar, evolution. New York: Oxford University Press, 2003
• Jackendoff, Ray. Semantic structures. london: Cambridge, Mass: MIT Press, 1990.
• Lakoff, George; ve Johnson, Mark. el-İst‘arât el-letî Nahyâ bihâ, terc. Abdü’l-Mecîd Cahfe. ed-Dârü’l-Beydâ: Dâr Tûbqâl, 2009.
• Moore, Kevin. Will the Karaganov Doctrine Turn South? The Potential for Russian Intervention in Northern. Denver: University of Colorado, Social Science Social Sciences Program, Master Theses, 2017
• Ömer, Ahmed Muhtâr. Mu‘cemü’l-Lügati’l-Arabiyye el-Mu‘âsıra. Kahire, Âlemü’l-Kütüb, 2008.
• Ropul, Ann; Muşlar, Jack. et-Tevâdülîyye el-Yevm: ‘İlmün Cedîdün fi’t-Tevâsül, terc. Seyfeddin Dağmus ve Muhammed eş-Şeybânî. Beyrut: el-Münazzametu’l-Arabiyye li’t-Terceme, 2003.