İbn Teymiyye’nin Tevessül ve İstiğase Anlayışı

Year 2024, Volume: 2 Issue: 1, 51 - 72, 29.03.2024

Kerim Polat

Abstract

İbn Teymiyye düşüncesinin temel kavramlarından biri tevessüldür. İbn Teymiyye bu kavramı meşru ve bidat olarak iki kategoride değerlendirmektedir. Ona göre şu üç tür tevessül meşrudur: Allah’ın isim ve sıfatları ile Hz. Peygamber’e iman ve itaat ile ve salih amellerle. İbn Teymiyye naslarda ve selefin uygulamalarında olmadığını iddia ettiği “zat ile tevessül”, “bir kişinin hakkı ile isteme” ve “ölü veya gaib bir kişiden dua etmesini isteme” şeklindeki tevessül çeşitlerini ise bidat olarak kabul etmektedir. Ancak İbn Teymiyye Hz. Peygamber’in zatı ile tevessülde bulunulabileceğini savunan âlimlerin ictihadda bulunduğunu kabul etmekte ve onlara saygı duymaktadır. Ona göre Hz. Peygamber’in zatı ile tevessül meselesi ictihadi bir mesele olduğundan dolayı bu meselede farklı düşünenler birbirlerine saygı duymak zorundadırlar. Sübkî ve İbn Hacer el-Heytemî gibi âlimler ise İbn Teymiyye’nin tevessül anlayışına eleştirilerde bulunmuşlardır. Bu âlimlere göre Hz. Peygamber ile doğumundan önce, doğduktan sonra ve vefatından sonra tevessülde bulunmak caiz olup İbn Teymiyye’den önce zat ile tevessülün bidat olduğunu iddia eden kimse olmamıştır. İbn Teymiyye’ye göre istiğase ile tevessül farklı kavramlardır. Tevessül bir kişi vesilesi ile Allah’tan bir şey istemek iken istiğase kişinin kendisinden istemektir. İbn Teymiyye insanların çoğunun tevessül ve istiğase kavramlarını birbirine karıştırdığını ve birbirinin yerine kullandığını hâlbuki bunun yanlış olduğunu belirtmektedir. Çünkü bir kişi vesilesi ile Allah’tan istemek ile kişinin kendisinden istemek aynı şeyler değildir. İbn Teymiyye istiğaseyi de iki kategoride değerlendirmektedir. Diri ve hazır olan kişiden gücünün yeteceği şeyleri istemek meşru iken ölü ve gaib bir kişiden sadece Allah’ın gücünün yeteceği şeyleri istemek şirktir. Sübkî ve İbn Hacer el-Heytemî ise İbn Teymiyye’nin istiğase ile ilgili görüşlerine karşı çıkmışlardır. Sübkî ve İbn Hacer el-Heytemî istiğase, tevessül ve istişfa gibi lafızların tamamının aynı anlamlara geldiğini, şeriat ve lügatın da bunları aynı anlamlarda anlamaya engel olmadığını düşünmektedirler. İbn Teymiyye meseleye daha literal ve lafızcı bir bakış açısıyla bakarken Sübkî ve İbn Hacer el-Heytemî gibi âlimler ise daha çok mana üzerinden meseleye yaklaşmaktadırlar.

Keywords

İbn Teymiyye, Tevessül, İstiğase, Dua, Bid’at

Ibn Taymiyya’s Understanding of Tawassul and Istighase

Abstract

One of the basic concepts of Ibn Taymiyya's thought is tawassul. Ibn Taymiyya evaluates this concept in two categories: legitimation and bid'ah. According to him, the following three types of tawassul are legitimate: With the names and attributes of Allah, with the faith and obedience to the Prophet Muhammad and with good deeds. According to him, the types of tawassul such as tawassul with a person, "asking in the name of someone or something" and "asking a person to pray", which are not seen in the nass and the practices of the salaf, are bid'ah. However, Ibn Taymiyyah He accepts that scholars who argue that tawassul can be made through the Prophet as an ijtihad. He also respects them. According to him, since the issue of tawassul with the person is a matter of ijtihad and ones who think differently on this issue must respect each other. Scholars such as Subki and Ibn Hajar al-Haytami criticized Ibn Taymiyya's understanding of tawassul. According to these scholars, It is permissible to make tawassul with the Prophet before his birth, after his birth and after his death. Before Ibn Taymiyyah, there was no one who claimed that tawassul with a person was bid’ah.
According to Ibn Taymiyyah, istighasa and tawassul are different concepts. While tawassul is asking for something from Allah through a person, istighasa is asking from the person himself. According to Ibn Taymiyyah, most people confuse the concepts of tawassul and istighasa and use them interchangeably. However, this is wrong. Because asking from God through a person is not the same as asking from the person himself. Ibn Taymiyya evaluates istighasa in two categories. While it is legitimate to ask for things within the power of an alive and present person, it is shirk to ask for things that only Allah can do, from a dead and absent person. Subkî and Ibn Hacer al-Haytamî also opposed Ibn Taymiyya's views on istighasa. They think that words such istighase, tawassul and istishfaa’ all have the same meaning, and sharia and lughat do not prevent these concepts from understanding in the same meaning. While Ibn Taymiyya looks at the issue from a more literal and lafz perspective, scholars such as Subki and Ibn Hajar al-Haytami look at the issue more in terms of meaning.

Keywords

İbn Taymiyya, Tawassul, İstighasa, Pray, Bid’ah

References

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb Arnavût-Âdil Mürşid vd. y.y. Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn. Fethu bâbi’l-‘inâye bi şerhi’n-nükâye. thk. Muhammed Nezzâr Temîm-Heysem Nezzâr Temîm. Beyrut: Dârü’l-Erkâm, 1997.
• Beyhâkî, Ebû Bekr Ahmed el-Beyhâkî. Delâilü’n-nübüvve ve ma’rifetü ahvâli sâhibi’ş şerî’a. thk. Abdülmu’tî Kal’acî. Beyrut: Dârü’Kütübü’l-İlmiyye, 1988.
• Buhârî, Burhâneddin (Burhânü’ş-Şerîa). el-Muhîtü’l-Burhânî. thk. Abdülkerîm Sâmî el-Cündî. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2004.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Mustafa Dîb el Bağâ, Dımeşk: Dârü İbn Kesîr, 1993.
• Gözün, Abdülvehhab, “İbn Teymiyye’nin Tevessül Anlayışına Eleştirel Bir Yaklaşım”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Haziran, 2018.
• Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Abdülhâdî, Ebû Abdillah Şemsüddîn. es-Sârimü’l-münkî fi’r-red ale’s-Sübkî. thk. Safiyye bint Süleyman et-Tüveycerî vd. Mısır: Dârü’l-Hedyi’n-Nebevî, t.y.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasen. Târîhu Medîneti Dımaşk. thk. Muhibbüddîn Ebû Sa’îd Ömer b. Ğarâme el-Amrevî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1995.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbas Şihabüddîn. el-Cevherü’l-munazzam fî ziyâreti’l-kabri’ş-şerîfi’n-nebeviyyi’l-mükerrem, Kahire: Dârü Cevâmiü’l-Kelîm, t.y.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-du’afâ ve’l metrûkîn. thk. Muhammed İbrahim Zâyed. Haleb: Dârü’’l-Vaî’, 1976.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. el-Akîdetü’l-Vâsıtiyye, thk. Ebû Muhammed Eşref b. Abdü’l-Maksûd, Riyad: Advâü’s-Selef, 1999.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. el-Cevâbü’s-sâhîh limen beddele dîni’l-mesîh, thk. Ali b. Hasan vd., Arabistan: Dârü’l-Âsıme, 1999.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Der’ü te’âruzi’l-akl ve’n-nakl, thk. Muhammed Reşad Salim, Riyad: Câmiatü İmam Muhammed b. Suud, 1979.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. el-Fetva’l-Hameviyyeti’l-kübra, thk. Hamed b. Abdülmuhsin et-Tüveycirî, Riyad: Dârü’l-Asıme, 2004.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. İktizâü’s-sırâti’l-müstakîm li muhâlefeti ashâbi’l-cahîm. thk. Nâsır Abdü’l-Kerîm el-Akl. Riyâd: Dârü İşbîliyâ, 1998.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. İstiğase er-red ale’l-Bekrî. thk. Abdullah b. Duceyn es-Sehli. Riyad: Dârü’l-Minhac, 2005.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Kâide celîle fi’t-tevessül ve’l-vesîle (Mecmû’atü’l-fetâvâ içinde, 1/108-254), thk. Âmir el-Cezzâr-Enver el-Bâz. Riyad: Dârü’l-vefâ, 1997.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Mecmû’atü’l-fetâvâ. thk. Âmir el-Cezzâr, Enver el-Bâz. Riyad: Dârü’l-vefâ, 1997.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Minhâcü’s-sünneti’n-nebeviyye fî nakzî kelâmi’ş-Şîati’l-kaderiyye, thk. Muhammed Reşad Salim, Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suudi’l-İslamiyye, 1986.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Ref’ül-melâm ‘ani’l-e’immeti’l-a’lâm, Riyad: er-Risâletü’l-Âmmeti li-idâreti’l-Buhusi’l-İlmiyyeti ve’l-İftâi ve da’veti ve’l-İrşâd, 1992.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. er-Risâletü’l-istiğâse (Mecmû’atü’l-fetâvâ içinde, 1/78-92), thk. Âmir el-Cezzâr-Enver el-Bâz. Riyad: Dârü’l-vefâ, 1997.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Risâletü’t-Tedmüriyye (Mecmû’atü’l-fetâvâ içinde III, 7-86), thk. Âmir el-Cezzâr-Enver el-Bâz, Riyad: Dârü’l-Vefâ, 1997.
• İbn Teymiyye, el-Vâsıta beyne’l-hak ve’l-halk (Mecmû’atü’l-fetâvâ içinde I, 93-107), thk. Âmir el-Cezzâr-Enver el-Bâz, Riyad: Dârü’l-Vefâ, 1997.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. Ziyâretü’l-Kubûr ve’l-istincâd bi’l-makbûr (Mecmû’atü’l-fetâvâ içinde 27/38-62), thk. Âmir el-Cezzâr-Enver el-Bâz. Riyad: Dârü’l-vefâ, 1997.
• İsfehânî, Ebü’l-Kasım Abdullah b. Muhammed Râgıp. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Seyyid Kîlânî. Beyrut: Dârü’l-Mârife, t.y.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr. Bedâ’i’u’s-sanâ’i fî tertîbi’ş-şerâi. Mısır: Matbaatü Şirketi’l-Matbûâti’l-İlmiyye. 1910.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. El-Haccac. el-Câmi’u’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdü’l-Bâkî. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1955.
• Sübkî, Ebü’l-Hasen Takıyyüddîn. Şifâü’s-sekâm fî ziyareti hayri’l-enâm. thk. Hüseyn Muhammed Ali Şükrî. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2008.
• Şeyh Müfîd, Ebû Abdillah b. Muhammed b. Numan el-Hârisî el-Ukberî, Kitâbü’l-mezâr menâsiku’l-mezâr, thk. Ayetullah Hac Seyyid Muhammed Bâkır el-Ebtahî, y.y., Matbaatü’l-Mihr, 1992.
• Taberânî, Ebü’l-Kasım. el-Mu’cemü’l-evsat. thk. Ebû Muâz Târık b. İvezullah b. Muhammed-Ebü’l-Fadl Abdü’l-Muhsin İbrahim el-Hüseynî. Kahire: Dârü’l-Harameyn, 1995.
• Taberânî, Ebü’l-Kasım. el-Mu’cemü’s-sağîr. thk. Muhammed Şekûr mahmûd el-Hac Emir. el-Mektebetü’l-İslâmî, 1985.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1975.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “İstimdad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23/363-364. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Tevessül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41/6 8. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Heyet. Müessetü’r Risâle, 1985.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn. el-A’lâm. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l Melâyîn, t.y.